Hantavirüs hastalığı

Hantavirüsler, sıçan veya fare gibi kemirgenlerle ve bunların salgılarıyla temas durumunda bulaşabilir. Tozun kurumuş hayvan dışkısı içermesi halinde havadaki toz yoluyla da enfeksiyon mümkündür. Örneğin, tozlu bir kulübeyi veya tavan arasını temizlerken enfekte olabilirsiniz. Hastalık gribe benzer seyreder, ancak genellikle böbreklere de zarar verir. Hastalığın ağır seyretmesi nadir görülen bir durumdur, ancak ölümcül olabilir.

Almanya'da hastalığın görülme sıklığı yıldan yıla değişmektedir. Patojeni bulaştırabilecek kaç kemirgen olduğuna bağlıdır. Son 10 yılda, sağlık makamları ve bölge ofisleri tarafından yılda 143 ila 1.747 vaka rapor edilmiştir. Hijyen kuralları ve kemirgenlerle temastan kaçınmak, enfeksiyona ve dolayısıyla hastalığa karşı korunmaya yardımcı olur. 

Birçok vakada, hantavirüs enfeksiyonundan sonra hiçbir belirti görülmez ya da çok az görülür. 

Tipik semptomlar, sırt ağrısı, baş ağrısı ve vücut ağrıları ile birlikte üç ila dört gün süren ateştir. Semptomlar, enfekte olduktan yaklaşık iki ila dört hafta sonra ortaya çıkar. Virüsün türüne bağlı olarak hastalık daha şiddetli olabilir ve özellikle böbreklere veya akciğerlere zarar verebilir. 

Aşağıdaki semptomlar birlikte ortaya çıkarsa bu bir hantavirüs hastalığına işaret edebilir:

• Ani başlayan 38,5 dereceden yüksek ateş ve titreme
• Sırt ağrısı, baş ağrısı ve vücut ağrıları
• Köpüklü veya kanlı idrar
• Özellikle kreatinin gibi kanda artan böbrek değerleri
• İdrarda artan protein
• Enfeksiyondan sonraki ilk birkaç gün içinde kanda daha az kan pulcukları (trombosit) olması
• Önce azalmış idrar çıkışı, daha sonra artan idrar çıkışı

Hantavirüsler, diğer küçük memelilerde olduğu gibi farelerde ve sıçanlarda da varlığını sürdürmektedir. Bu konak hayvanlar virüsleri dışkı, idrar ve tükürük yoluyla dışarı atarlar. Hava sıcaklığı, nem ve güneş ışığı gibi çevresel faktörlere bağlı olarak virüsler dışkıda 6 haftaya kadar kalabilir. Çoğu insan, patojen içeren tozları soluyarak veya bunların cilt yaralarına girmesiyle enfekte olur. Isırıklar veya kontamine yiyecekler yoluyla bulaşma da mümkündür. 

Hangi patojenler hantavirüs hastalığına neden olur?

Hantavirüsleri dünyanın her yerinde bulunur. Benzer bir klinik tabloya neden olan farklı hantavirüsler vardır. Her virüs türü farklı bir konakçı hayvanı tercih eder. Bu nedenle, belirli hantavirüs hastalıkları yalnızca bu konakçı hayvanların yaşadığı bölgelerde görülür. Almanya'da Puumala virüsü ve Dobrava-Belgrad virüsü bulunur. Potansiyel olarak patojenik hantavirüslere genel bir bakış: 

Puumala virüsü

Almanya'daki tüm hantavirüs hastalıklarının yüzde 90'ından fazlasına Puumala virüsleri neden olmaktadır. Bu virüsler çoğunlukla Almanya'nın kuzeybatı, batı ve güneyinde bulunur. Konakçı hayvan ve taşıyıcı orman faresidir. 

Dobrava-Belgrade virüsü 

Dobrava-Belgrade virüsleri esas olarak Almanya'nın kuzey ve doğusunda görülür. Konakçı hayvan ve taşıyıcı, Almanya'nın kuzey ve doğu bölgelerine özgü olan tarla faresidir.

Seul virüsü

Evcil ve vahşi fareler bu virüsleri taşır. Almanya'da bu virüsle enfekte olmuş birkaç vaka tanımlanmıştır, ancak bunların çoğunlukla fare bakıcılarının veya yetiştiricilerinin çevresinde meydana gelmesi muhtemeldir. 

Tula virüsü

Tula virüsleri tarla fareleri tarafından bulaştırılır. Tarla fareleri Almanya'da her yerde görülür. İlk teyit edilen enfeksiyon 2019'da Almanya'da tespit edildi. Ancak, tulavirüsler için düzenli inceleme yapılmadığından enfeksiyon sayısının aslında önemli ölçüde daha yüksek olduğu varsayılmaktadır.

Hantavirüsler Almanya'nın her yerinde aynı derecede yaygın değildir. Bunun nedeni, ilgili konak hayvanların farklı bölgelere özgü olmasıdır.

İlgili bölgelerde, aşağıdaki faaliyetler özellikle tehlikelidir: 

• Ormancılık ve tarımda çalışmak
• Kemirgenlerin bulunduğu kulübe ve ahırlarda kalmak ve bunları temizlemek
• Kemirgenlerle temas olasılığı olan açık hava etkinlikleri, örneğin bahçe işleri, kampçılık, koşu veya avcılık

Hastalıkların görülme sıklığı yıldan yıla dalgalanmaktadır. Ne kadar çok konakçı hayvan varsa hastalık o kadar sık görülür. Orman ve tarla fareleri gibi kemirgenler için besin kaynağı iyiyse güçlü bir şekilde çoğalabilirler. Buna bağlı olarak ortamdaki virüs bulaşmış fare dışkısı miktarı da artmakta, bunun sonucunda hantavirüsler daha hızlı yayılmakta ve hastalıklar artmaktadır. Kemirgenler için besin kaynağı, diğer şeylerin yanı sıra bir önceki yılın yağışlarından da etkilenir.

Örneğin Almanya'da, 2022'de yalnızca yaklaşık 140 hastalık bildirildi, ama bu sayı 2021'da 1.700'den biraz fazlaydı.

Almanya'da ortaya çıkan virüs türleri nadiren ciddi hastalıklara neden olmaktadır. Birçok vakada enfeksiyondan sonra belirti görülmez ya da çok az görülür.  

Bir dereceye kadar örtüşebilen iki farklı form vardır:

Renal sendromlu hemorajik ateş (HFRS)

Böbrek fonksiyon bozukluğu hastalığın bu formunun tipik bir özelliğidir.
Almanya'da hastalık çoğunlukla grip benzeri semptomlarla seyreden hafif vakalarda ("nephropathia epidemica" olarak adlandırılır) görülür. Bu tür hafif vakalarda semptomlar birkaç haftadan birkaç aya kadar sürebilse de, hastalık genellikle tamamen iyileşir. Bunun ölüm oranı yüzde birden azdır.

HFRS'nin şiddetli formları, komplike olmayan bir hantavirüs hastalığı gibi başlar. Hastalığın ilk birkaç günündeki tipik belirtiler şunlardır: 

• Yüksek ateş ve titreme
• Baş ağrısı
• Şiddetli karın ve sırt ağrısı
• Mide bulantısı ve kusma
• Baş dönmesi, uyuşukluk ve görme bozuklukları
• Bazı durumlarda konjonktivada ve ciltte kanama

Yaklaşık bir hafta sonra hastalık ikinci aşamaya geçer. Bu durum genellikle kan basıncının düşmesiyle başlar ve şoka yol açabilir.
Böbrek yetmezliği dahil olmak üzere bozulmuş böbrek fonksiyonu görülür.

Ağır formu vakaların yüzde 5 ila 15'inde ölümcüldür. 

Hantavirüse Bağlı Kalp-Akciğer Sendromu

Hastalık aniden yüksek ateş, bulantı ve kusma, halsizlik, karın ağrısı ve uzuvlarda ağrı ile başlar. 4 ila 10 gün sonra öksürük ve nefes darlığı gelişir. Semptomlar hızla kötüleşebilir ve akut solunum sıkıntısı sendromuna yol açabilir. Bu hastalık türü, hastaların yüzde 25 ila 40'ında ölümcül bir şekilde sona ermektedir.

Avrupa'da henüz bir aşı mevcut değildir. Hastalık ancak enfeksiyonu önleyerek ve kemirgenlerle ve onların salgılarıyla temastan kaçınarak önlenebilir. Tavan aralarını, kilerleri veya kulübeleri temizlediyseniz veya yeniden düzenleme gibi diğer faaliyetler nedeniyle buralarda toz birikmesine neden olduysanız, sonrasında ellerinizi ve saçınızı iyice yıkayın. Fare dışkısı ile kontamine olma olasılığı bulunan odalarda çalışırken ağız ve burun koruması kullanılmalı ve işi tamamladıktan sonra iş kıyafetleri 60 santigrat derecede yıkanmalıdır.

Ayrıca başka etkili önlemler de alınabilir: 

Fare istilası şu şekilde önlenir

• Yiyecekler, örneğin dolaplarda, plastik ve metal kutularda güvenli ve sıkıca kapalı tutulmalıdır.
• Evcil hayvan maması ve suyu gece boyunca açık bırakılmamalıdır.
• Çöpler kilitlenebilir çöp kovalarına ve çöp kutularına atılmalıdır.
• Artık yiyecekler veya hayvan atıkları gübrenin içine konulmamalıdır.
• Kemirgenler için yuvalama alanı olabilecek çöp yığınları, hacimli atıklar ve eski lastikler ortadan kaldırılmalıdır.

Fareler ve sıçanlarla şu şekilde savaşılır

• Karanlık köşelere ve duvarlar boyunca fare veya sıçan kapanları (geçmeli tuzaklar) kurulmalıdır. Tuzakların çocukların ve evcil hayvanların erişemeyeceği yerlerde olduğundan emin olunmalıdır.
• Tuzaklar düzenli olarak kontrol edilmelidir.
• Gerekirse profesyonel bir haşere kontrolörüne danışılmalıdır.

Ölü fareler veya dışkıları bu şekilde bertaraf edilir

• Eldiven ve ağız ve burun koruması takılmalıdır.
• Ölü fareler plastik bir torbada kapalı şekilde çöp kutusuna konulmalıdır.
• Temizlemeden önce fare istilası olan odalar 30 dakika havalandırılmalıdır.
• Temizlemeden önce yüzeyler nemlendirilerek tozun karışması önlenmelidir.
• Virüsler fan aracılığıyla havaya yayılacağından elektrikli süpürge kullanılmamalıdır.
• Tüm kirlenmiş yüzeyler ev tipi temizleyici ile temizlenmelidir.
• Temizledikten sonra eller ve saç yıkanmalı, duş alınmalı ve iş kıyafetleriniz yıkanmalıdır.

Konuyla ilgili ayrıntılı bilgiyi Robert Koch Enstitüsü'nün Hantavirüs Enfeksiyonlarından Kaçınma Hakkında Bilgi broşüründe bulunabilirsiniz.

Bir hantavirüs enfeksiyonundan şüpheleniliyorsa, doktorlar virüse karşı antikor olup olmadığını laboratuvarda belirlemek için kan alır. Bu tür antikorlar enfeksiyondan en erken 2 ila 3 hafta sonra kanda bulunur. Zaten virüs hastalığın erken evresinde sadece kısa bir süre için kanda tespit edilebilmektedir.

Doğrudan hantavirüsleri hedef alan spesifik bir ilaç yoktur. Parasetamol gibi ateş düşürücü ağrı kesiciler semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Ağır vakalarda hastalar yoğun bakım ünitesine gelir. Bazen mekanik ventilasyona ihtiyaç duyarlar veya kan temizleme (diyaliz) gerekebilir.