Giysilerdeki kimyasallar: sağlığa zararlı mı?

Bir giysinin üzerindeki etiket, hangi tekstil liflerinden yapıldığını belirtir. Bununla birlikte, üretim sırasında hangi kimyasalların kullanıldığını ve dahil edildiğini göstermez. Çünkü Avrupa Tekstil Etiketleme Yönetmeliğine göre üreticiler bu bilgileri vermek zorunda değildir.

Giyim tekstillerinin imalatında çok sayıda kimyasal maddeye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu tür maddeler, örneğin yıkamada renk koruma veya su itici nefes alabilirlik sağlayabilir, bir giysiyi kırışıksız hale getirebilir veya ter kokusuna karşı etki gösterebilir. Giysinin istenen özelliklerine bağlı olarak farklı sayıda kimyasal madde kullanılabilir. Kimyasallar olmadan tekstil üretimi mümkün değildir.

Giysilerde bulunan kimyasallar genellikle herhangi bir sağlık sorununa neden olmaz. Bununla birlikte, bazı insanlarda temas alerjileri ortaya çıkabilir, ancak bu oldukça nadirdir.

Formaldehit: Şekil stabilizasyonu için tekstil yardımcı maddeleri

Formaldehit sadece giysilerde değil, diğer birçok üründe de bulunur. Örneğin mobilya ve zemin kaplamalarında yapıştırıcı bileşen olarak kullanılır. Tekstillerde ise özellikle üst giysileri kırışmaya dayanıklı ve şekil açısından stabil hale getirmek için kullanılır. "Ütü gerektirmeyen gömlek" veya "kırışıksız" gibi tanımlar formaldehit kullanımının bir göstergesi olabilir.

Formaldehit, AB'de kanserojen ve alerjenik özelliklere sahip tehlikeli bir madde olarak sınıflandırılmıştır. Solunan havadaki belirli formaldehit konsantrasyonlarında yapılan çalışmalarda kanserojen bir etki bulunmuştur. Ancak, işlenmiş tekstil ürünleri yoluyla solunan havaya salınan konsantrasyonlarda bu tehlike mevcut değildir. Teorik olarak, formaldehit ile işlenmiş giysiler, ciltle temas halinde temas alerjisine neden olabilir. Ancak Avrupa Birliği'nde belirtilen sınır değerler genellikle temas alerjisine neden olmayacak derecede düşüktür. Tekstillerde formaldehit sınırı kilogram başına 75 miligramdır. Bir istisna, Ekim 2023'ün sonuna kadar kilogram başına 300 miligram sınırının geçerli olduğu ceketler, paltolar ve dolgu malzemeleridir.

Boyalar: Kanserojen azo boyalar artık yasaklanmıştır

Giysileri boyamak için kimyasal özelliklerinde büyük farklılıklar gösterebilen yaklaşık 4000 boya vardır. Azo boyaların büyük grubunda ayrıca kanserojen bileşiklere ayrılabilen boyalar da vardır. Bu ayrışma karaciğerde, bağırsaklarda ve muhtemelen cilt bakterileri tarafından gerçekleşebilir. Bu nedenle, Avrupa Birliği merkezli giyim üreticileri artık kanserojen bileşikleri ayıran belirli azo boyaları kullanmamaktadır ve bu nedenle Avrupa kimyasallar yönetmeliği ⁠REACH kapsamında yasaklanmıştır. AB'ye ithal edilen giysiler de artık bu maddeleri içermemelidir.

Boyaların neden olduğu temas alerjilerinin ana tetikleyicileri, özellikle koyu, sarı, turuncu ve kırmızı boyalar olmak üzere belirli dispers boyalardır. Yağda çözünürlükleri ve küçük moleküler boyutları nedeniyle, dispers boyalar cilt tarafından diğer boyalardan daha iyi emilebilir. Bundesinstitut für Risikobewertung (Federal Risk Değerlendirme Enstitüsü) (BfR), giyim tekstilleri için belirli dispers boyaların kullanılmaması yönünde tavsiyelerde bulunur. Araştırmalar, üreticilerin bu tavsiyelere mümkün olduğunca uyduklarını göstermiştir.

Giysilerdeki biyositler: Ter kokusuna karşı kimyasallar

Mikroplara ve zararlılara karşı etkili olan madde ve ürünlere genel olarak biyositler denir. Biyosit mevzuatına göre, tüm biyosidal ürünler aşamalı olarak bir onay sürecinden geçmelidir. Giysilerdeki biyositlerden bahsederken, genellikle bakterilere karşı veya sivrisinek ve kene gibi böcekleri ısırmaya veya sokmaya karşı koruma sağlayan maddeler kastedilmektedir. Antibakteriyel maddeler, örneğin tekstil elyafına dahil edilen gümüşü içerir. Bunların bakterilerin neden olduğu ter kokusu oluşumunu bastırması beklenir. Bununla birlikte bu durum, cildin kendi bakterilerinin (cilt florası) dengesini de bozabilir ve cildi tahriş edebilir. Bundesinstitut für Risikobewertung (Federal Risk Değerlendirme Enstitüsü) (BfR) bu nedenle tüketicilere giyim tekstillerinin antimikrobiyal aprelemesinin faydalarını ve risklerini tartmalarını tavsiye etmektedir.

Deri tabaklamada krom tuzları: Hassas insanlar için kritik

Derinin tabaklanması işleminde krom tuzları kullanılır. Krom(VI) bileşikleri, deri ayakkabılarda, deri kemerlerde ve diğer deri ürünlerinde bulunan krom tuzlarından oluşabilir. Krom(VI) bileşikleri çok yüksek önem arz eden (SVHC) maddelerdir ve bunlar bazı kişilerde temas alerjilerine neden olabilir. Sağlığı korumak için, cilde temas eden deri ürünlerdeki krom(VI) için kilogram başına 3 miligramlık yasal bir sınır geçerlidir. İyi üretim uygulamaları ve iyi üretim koşulları ile tüketicilerin sağlığının olumsuz etkilenmesi olası değildir. Bununla birlikte, bu sınır değerin altındaki krom(VI) konsantrasyonları, hassas ve halihazırda hassas kişiler için de sorunlu olabilir. Bu durumda bitkisel tabaklanmış deriye geçebilirsiniz.

Nikel: Yaygın olarak kullanılan bilinen alerji tetikleyicisi

Nikel sadece uygun fiyatlı bijuteri takılarında değil, aynı zamanda daha pahalı gümüş ve altın alaşımlarında da kullanılır. Günlük yaşam için daha da önemli: Nikel genellikle kot pantolonların perçinleri, kemer tokası, fermuar ve düğmelerindeki perçinlerin bir bileşenidir.

Nikel, temas alerjisi için en yaygın tetikleyicidir, bu nedenle en yaygın temas alerjenidir. Ancak, AB düzenlemelerinde yapılan ayarlamalardan bu yana nikel alerjileri daha az sıklıkta görülmektedir.

Giysilerdeki kimyasalların sağlığa zararlı bir etkisi olmamasını sağlamak için bazı maddeler için kullanım kısıtlamaları ve yasakları getirilmiştir. Üreticiler, Tüketim Malları Yönetmeliği, Kimyasalların Yasaklanması Yönetmeliği, REACH Yönetmeliği ve Biyosit Yönetmeliği hükümlerine uymakla yükümlüdür. Federal eyaletler, rastgele örnekleri inceleyerek bu düzenlemelere uyumu denetler.

En gelişkin teknolojiyle üretilen tekstil ürünlerinin sağlığa zararlı bir etkisi olması beklenmez. Bununla birlikte, kimyasalların izin verilen miktarda kullanımı bile bazen temas alerjilerine neden olabilir. Ancak, herkesin tekstil ürünleriyle sürekli cilt teması olduğu düşünüldüğünde, bu temas alerjileri de nadir olarak sınıflandırılabilir.

Bir giyim mağazasında giysilere baktığınızda, üretim sürecinde hangi kimyasalların kullanıldığını anlayamazsınız. Üreticiler bu bilgileri sağlamak zorunda değildir. Bununla birlikte, tüketiciler bir giysi satın almadan önce çok yüksek önem arz eden maddeler (SVHC: Substances of Very High Concern) hakkında bilgi edinebilir. Avrupa Birliği sınırlarında aşağıdakiler geçerlidir: giyim üreticileri, çok yüksek önem arz eden maddelerin belirli bir limiti aşması halinde, talep üzerine - şahıslara da - bilgi sağlamalıdır. Bu, Avrupa kimyasallar yönetmeliği ⁠REACH'de belirtilmiştir.

Alternatif olarak, "Scan4Chem" akıllı telefon uygulamasını AB tarafından finanse edilen Projekts "LIFE AskREACH" projesinin web sitesinden indirebilirsiniz. Bu ücretsiz uygulama ile bir giysinin - aynı zamanda spor malzemelerinin veya oyuncakların - etiketindeki barkodu okutabilir ve içerdiği zararlı maddeler hakkında bilgi talep edebilirsiniz.

Üretici tarafından sağlanan özel bilgilere ek olarak, giysi parçaları da olası sağlığa zararlı maddeler hakkında bilgi sağlayabilir. Bu nedenle kıyafet alırken ve giyerken aşağıdaki noktalara özellikle dikkat edin:

Tekstil kokusu

Örneğin bir giysi mağazada veya dolapta keskin kokuyorsa, sorunlu kimyasalların kullanıldığının bir göstergesi olabilir.

"Ayrı yıkayın" gibi yıkama talimatları

Etikette "ayrı yıkayın" yazıyorsa, bu giysinin boya vereceğini gösterir. Bu tür kolayca çözünür boyalar ayrıca ciltte daha kolay emilebilir.

"Antibakteriyel" veya "antimikrobiyal" gibi bilgiler

Özellikle spor tekstillerine eklenen biyositler, ter kokusuna karşı koymayı amaçlar - ancak bunlar cildi tahriş edebilir ve muhtemelen doğal cilt florasının dengesini bozabilir. Bu nedenle, biyosit içermeyen giysilerden vaz geçip geçemeyeceğinizi değerlendirin.

Açık renkleri tercih edin ve çamaşırları ilk kez giymeden önce yıkayın

Boyasız giysiler satın alarak, onları giydiğinizde boyaya bağlı temas alerjilerinin oluşmamasını sağlarsınız. Boyalı tekstiller için: İlk kez giymeden önce mutlaka yıkayın.

Kılavuz olarak tekstil onay etiketleri ("eko etiketleri")

Şimdiye kadar giysiler için bağlayıcı ekolojik standartlar bulunmamaktadır. Bununla birlikte, saf ürün özelliklerini değerlendiren ya da hammaddenin çıkarılmasından bertarafına kadar tüm ürün döngüsünü hesaba katan bir dizi tekstil onay etiketi vardır.

Farklı tekstil onay etiketleri hakkında bilgiler siegelklarheit.de adresinde bulunabilir.