Fıtık

Fıtık, herni veya rüptür (yırtık) olarak da adlandırılır. Çoğu durumda bağırsaklar veya periton, karın duvarındaki bir boşluktan dışarı çıkar. Periton, karın bölgesini kaplayan deridir. Karın içindeki organların çoğunu tamamen veya kısmen çevreler. Fıtıktaki keseye benzer çıkıntıya fıtık kesesi denir. Bu, bağırsaklar veya mide gibi organların parçalarını içerebilir. Genellikle çıkıntı dışarıdan görülebilir. Fıtığın bir sorun olup olmadığı, ne kadar büyük olduğuna ve nerede oluştuğuna bağlıdır. 

En sık görülen fıtık türleri:

Kasık fıtığı (inguinal herni)

Kasık fıtığı, kasık bağının üzerinde zayıf bir noktada oluşur. En yaygın fıtık türüdür ve çoğunlukla erkeklerde görülür.

Erkeklerde kasık fıtığı konusu gibi daha ayrıntılı bilgileri gesundheitsinformation.de sitesinde bulabilirsiniz.

Uyluk fıtığı (femoral herni)

Uyluk fıtığı çoğunlukla kadınlarda görülür. Kasık bağının altındaki uylukta oluşurlar.

Kesi yeri fıtığı (insizyonel herni)

Kesi yeri fıtığı ameliyattan kalma yara bölgesinde meydana gelir. Karın duvarı bu durumda zayıflamıştır ve fıtık tehlikesi altındadır.

Göbek fıtığı (umbilikal herni)

Göbek fıtığı göbek bölgesindeki karın duvarında zayıf bir noktada oluşur. Genellikle bebekler ve aşırı kilolu yetişkinlerde görülür.

Göbeküstü fıtığı (epigastrik herni)

Göbeküstü fıtığı, karın duvarında göğüs kemiği ile göbek arasındaki boşluktan dolayı oluşur.

Diyafram fıtığı özel bir fıtık türüdür. Diyaframdaki boşluklardan biri genişlediğinde ortaya çıkarlar. Daha sonra midenin veya peritonun bazı kısımları karından göğüs bölgesine doğru şişebilir. Böyle bir kırılma dışarıdan görülmediği için "iç fıtık" olarak adlandırılır.

Çoğu fıtık tedavi edilmezse kalıcı hale gelir. Bebeklerdeki göbek fıtığı bir istisnai bir durumdur: Genellikle ilk iki yılda kendiliğinden iyileşirler.

Karın duvarı fıtıkları, çoğunlukla dokunularak çıkıntı şeklinde hissedilebilir veya görülebilir. Fıtığı olan her insanda rahatsızlık görülmez. Ancak özellikle fiziksel efor ırasında ağrı, yanma, baskı ve çekme gibi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. Bazı hastalarda sadece karın kasları çok gergin olduğunda rahatsızlık görülebilir. 

Fıtık bölgesinde bağırsak daralması görülürse sindirim sorunlarına yol açabilir. Fıtık hastalığında doku testis torbasına girebilir. Testis torbası daha sonra önemli ölçüde şişer (testis fıtığı). 

Fıtıkta şiddetli derecede veya yeni ortaya çıkan ağrılar ve buna ek olarak bulantı veya kusma durumları, fıtık kesesinin sıkıştığını gösterir. Bunun karın zarı iltihabı gibi ciddi sonuçları olabilir. 

Dışarıdan açıkça görülebilen büyük karın duvarı fıtıkları, hastalar için çok rahatsız edicidir ve psikolojik olarak strese neden olabilir. 

Diyafram fıtığı rahatsızlıkları karın duvarı fıtığınınkinden farklıdır. Bu tür iç fıtıklarda mide ekşimesi, yutma ve nefes alma zorluğu görülebilir. Bu rahatsızlıklar ilaçlarla tedavi edilebilir. Fıtık, ameliyat ile tedavi edilebilir.

Zayıf karın kasları veya zayıf bağ dokusu olan kişiler fıtığa daha yatkındır. Bazı insanlarda doğuştan, bazılarında ise sadece daha ileri yaşlarda zayıf bağ dokusu söz konusudur. Ayrıca hastalıklar veya ameliyatlar doku ve kasları zayıflatabilir.

Çok kilolu kişilerde karın içinde daha yüksek bir basınç vardır. Fazla kilolu kişilerde kasık fıtığı görülme olasılığı değil, yalnızca fıtık ve göbek fıtığı riski yüksektir. Ayrıca karında sıvı birikmesi veya tümörler karın duvarındaki baskıyı artırabilir. 

Hamile kadınlar da karın duvarı fıtıklarına daha yatkındır. Diyabet veya sigara gibi hastalıklar yara iyileşmesini engelleyebilir ve bu nedenle kesi yeri fıtığının gelişimine yol açabilir.

Öksürme, ıkınma veya ağır kaldırma mevcut fıtıkları büyütebilir. Fıtıkların bu şekilde oluşup oluşmayacağı fıtık tipine göre değişir. Bu durum, örneğin kasık fıtığında bilimsel olarak açıklığa kavuşturulmamıştır.

En sık görülen fıtık türü kasık fıtığıdır. Yaklaşık her 100 erkeğin 25'i ve her 100 kadının 2'sinde hayatlarında en az bir kez kasık fıtığı görülmektedir. İkinci en yaygın tür göbek ve kesi yeri fıtığıdır. Karın duvarı ameliyatından sonra işlemin türüne bağlı olarak 100 kişiden 15'inde kesi yeri fıtığı görülür. Göbeküstü, uyluk ve diyafram fıtığı daha nadir ortaya çıkar.

Fıtık tedavi edilmezse zamanla büyüyebilir ve daha belirgin hale gelebilir. Tedavi edilmeyen fıtıklar da sıklıkla rahatsızlıklara neden olur. Ancak ciddi problemler ender görülür. 

Bazen fıtık kesesi fıtık hastalığı sırasında daralır. Bu nedenle örneğin bağırsak sıkışabilir. Bunun sonucunda şiddetli ağrı, mide bulantısı ve kusma ile birlikte bağırsak tıkanıklığı ortaya çıkabilir. Bu tür vakalar, kasık fıtığında uyluk fıtığından daha sık görülür. 

Fıtıkta kan damarları da sıkışırsa, fıtıklaşmış doku ölebilir ve bu karın zarı iltihabına yol açabilir. Çok nadir durumlarda fıtığın üzerindeki cilt o kadar incelir ki sonunda ölür. Bu alan daha sonra iltihaplanabilir. Fıtık kesesi de bu gibi durumlarda dışa doğru çıkıntı yapabilir. 

Olası önleyici tedbirler, fıtık tipine bağlıdır Örneğin açık karın ameliyatından sonra bir süre ağır taşıma gibi vücuda aşırı yüklenmelerden kaçınmak yerinde bir tercih olacaktır. Böylece kesi yeri fıtıkları önlenebilir. Fıtığın nüksetme riski çok yüksekse bunu önlemek için polipropilen (plastik) mesh kullanılabilir.

Aşırı kilolu kişilerde kilo vermek kesi yeri ve göbek fıtığı riskini azaltabilir. Ancak kilo vermek kasık fıtığını önleme konusunda bir rol oynamaz. Kasık fıtıklarında ağır taşımanın rol oynayıp oynamadığı belirsizdir.

Sigara içmekten kaçınan kişiler, yara iyileşme sürecini daha iyi hale getirebilir ve muhtemelen kesi yeri fıtığı riskini azaltabilir. Şeker hastalığı veya anemi gibi hastalıklar da yara iyileşme sürecine zarar verebileceğinden yeterli tedavi fıtık riskini azaltır.

Fıtık genellikle hemen tespit edilebilir. Muayene sırasında doktor sizden ilk olarak ayaktayken ıkınmanızı ve öksürmenizi ister. Fıtık kesesinin boyutunu yatarken hissetmek daha kolaydır. Fıtığın karın içine geri itilip itilemeyeceği yatar pozisyonda incelenir. Doktor ayrıca bağırsak sesleri için bir stetoskop ile fıtık kesesini dinleyebilir.

Bazı durumlarda ek bir ultrason taraması yardımcı olur. X ışınları, bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans görüntüleme çok nadiren gereklidir.

Fıtık ancak ameliyatla yok edilebilir. Doktor fıtık kesesini geri iter veya çıkarır. Karın duvarındaki boşluk bir dikişle kapatılır. Ek olarak, genellikle karın duvarını güçlendirmek ve fıtığın nüksetmesini önlemek için ince polipropilen (plastik) mesh kullanılır.

Açık ameliyat, fıtık bölgesinde daha büyük bir kesi ile yapılır. Minimal invaziv ameliyatta (laparoskopi) doktor sadece birkaç küçük kesi yapar. Daha sonra cerrahi aletler ve kameralı ince bir boru (laparoskop) karın içine veya karın duvarına yerleştirilir. Doktorun hangi prosedürü uygulayacağı diğer şeylerin yanı sıra fıtığın türüne ve boyutuna bağlıdır. 

Fıtık çok yaşlı, zayıf veya ağır hasta insanlarda bile akut bir risk oluşturmuyorsa genellikle ameliyat edilmez. Buna karşın doktorlar fıtık hastalığında genellikle ameliyatı önerir.

Geçmişte, kasık bağları sıklıkla kullanılırdı. Doktorlar günümüzde, karın boşluğunu tutması gereken bu sıkı kemer benzeri bantları önermiyor. Nedeni: kasık bağları fıtığı ortadan kaldırmaz ve bası yarası gibi yan etkilere neden olabilir.