D vitamini eksikliği

İnsan vücudu kendi kendine veya tek başına üretemediği bazı maddelere ihtiyaç duymaktadır. Bunlara vitaminler de dahildir. Bunlardan bir grup da kalsiferollerdir: Bunlar da D vitamini olarak tanımlanır.

İnsanlar bu maddeyi yalnızca direkt olarak güneş ışığındaki UV-B ışınlarına maruz kaldıklarında üretebilmektedir. Kuzey bölgelerde yaşayan insanlarda bu yüzden kış aylarında, yani ekim ve nisan ayları arasında, genellikle D vitamini eksikliği görülmektedir. 

D vitamini eksikliğinde vücut besinlerden kalsiyum alamaz. Bu nedenle D vitamini eksikliği dekalsifikasyona ve sonuçta kemiklerin yumuşamasına neden olmaktadır.

Küçük çocuklar doğduktan sonraki ilk aylarında az miktarda D vitamini alırsa kemikleri eğrilir ve el eklemleri şişer. Bu durumda raşitizmden bahsedilmektedir. Bu hastalık diğer sebeplerden dolayı da ortaya çıkabilir: Fosfat eksikliği veya genetik nedenler raşitizmin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Hastalar aşağıdaki semptomların ortaya çıkacağı kadar uzun süre boyunca D vitamini almadığında doktorlar D vitamini eksikliği teşhisi koyar:

• Kemik ağrıları
• Kemiklerde, özellikle kaburga, bacak ve omurgada, deformasyonlar
• kemik kırılmaları
• Kıkırdaktan kemiğe geçişte şişmeler
• Oksiputun yumuşaması
• Küçük çocuklarda fontanelin geç kapanması
• kaslarda güçsüzlük
• Enfeksiyonlara yatkınlık

Açık havada çok az vakit geçiren kişiler D vitamini eksikliği için yüksek risk taşımaktadır. Bu durum en çok hareket edemeyen, bakıma muhtaç ve çok yaşlı kişileri, koyu ten rengine sahip kişileri ve kültürel ve dini sebeplerden dolayı açık havada bile örtülü olan kişileri etkilemektedir. Ayrıca camlar UV ışınlarını engellediği için aydınlık odalarda yaşayan veya çalışan kişiler de etkilenebilir. 

Ayrıca yetersiz beslenme, kronik iltihaplı bağırsak hastalıkları, osteoporoz veya romatoid artrit gibi belirli hastalıklar D vitamini eksikliği riskini arttırmaktadır.

Deutsche Gesellschaft für Ernährung (Alman Beslenme Derneği) yeterli miktarda D vitaminini sağlamak için cilt tipine ve mevsime bağlı olarak her gün saat 12 ile 15 arası yüzün, ellerin ve kolların ve bacakların bir kısmının 5 ila 25 dakika boyunca güneşlenmesini tavsiye etmektedir. Sabahları saat 10 ile 12 arası ve akşamüstü 15 ile 18 arası bu süre iki katına çıkarılmalıdır.

Yaz aylarının aksine ekim ve mart ayları arasında Almanya'da güneş ışınları yeterli oranda D vitamini oluşumunu sağlayacak kadar güçlü değildir. Ancak vücut ilkbahar ve yaz aylarında daha fazla D vitamini depolayarak bu açığı örtebilmektedir.

Beslenme ile de D vitamini alınabilir. Özellikle de yağlı deniz balığı, ciğer ve böbrek gibi sakatatlar, mantarlar ve yumurta bu yiyeceklerin başında gelmektedir. Balıkyağı da büyük oranda D vitamini içermektedir, ancak besinlerin yalnızca ek olarak D vitamini sağladığı unutulmamalıdır. Bu vitaminin yeterince alınması için yiyecekler tek başlarına yeterli değildir.

Almanya'da eksiklik belirtilerini önlemek için bebeklere ilk aylarında D vitamini takviyesi yapılmaktadır.

D vitamini takviyesi almak yalnızca güneş ışığı ve yiyeceklerle doldurulamayan bir eksiklik olduğunda tavsiye edilmektedir. Bu nedenle örneğin bakımevlerinde kalan yaşlılar besin takviyesi olarak günde 20 mikrogram D vitamini almalıdır.

Doktorlar D vitamini eksikliğinden şüphelendiğinde çeşitli teşhis prosedürleri uygular. Aşağıdakiler bunlar arasında sayılabilir:

• Tipik semptomların ortaya çıkması, beslenme ve açık havada egzersiz yapma gibi alışkanlıklar, ilaç kullanımı, ailedeki hastalıklar hakkında sorular
• Fizik muayene
• Kan testi ve laboratuvar muayenesi
• Çocuklarda muhtemel eklem deformasyonunu anlamak için el röntgeni

Güneş ışığı ve beslenme ile yeterince telafi edilemeyen D vitamini eksikliği haplarla tedavi edilir. Genellikle hastalar aynı zamanda kalsiyum da almaktadır.

Doktorunuzla ne zamandan itibaren D vitamini eksikliği hakkında konuşacağınızı mı bilmek istiyorsunuz? D vitamini konusunda başka sorularınız mı var? Robert Koch-Institut'un (Robert Koch Enstitüsü) web sitesinde sık sorulan soruların cevaplarını bulacaksınız.