Guatr

Tıbbi olarak guatr olarak adlandırılan durum tiroid bezi büyümesidir.

Boynun ön kısmında yer alan tiroid hayati bir endokrin bezidir. Vücudun metabolizmasında, büyümesinde ve olgunlaşmasında önemli bir rol oynar ve birçok vücut fonksiyonunun düzenlenmesine yardımcı olur.

Tiroid bezinin hormon üretmek için iyoda ihtiyacı vardır. Vücut bu eser elementi gıda yoluyla emmek zorundadır: Çok az iyot varsa, tiroid bezi artık yeterli hormon üretemez ve bu duruma hormon üreten hücrelerin sayısını artırarak yani büyüyerek karşılık verir.

İyot eksikliği, tiroid büyümesinin en yaygın nedenidir. Genel olarak, Almanya'da yetişkinlerin yüzde 30'u ve çocukların yüzde 44'ü çok az iyot almaktadır.

Guatr farklı şekillerde gelişir. Tedavi, büyümeyi tetikleyen faktörlere bağlı olarak değişir.

Guatrlı çoğu insan tiroid büyümesini fark etmez çünkü doku on yıllar boyunca yavaş büyür. Büyüme genellikle bir muayene sırasında tesadüfen keşfedilir.

Bazı insanlarda tiroid ya çok fazla ya da çok az hormon üretir. Bununla birlikte, guatr normal tiroid fonksiyonu ile de ortaya çıkabilir.

Hormon seviyeleri kanda belirlenebilir. Hipotiroidizmde (tiroid bezi az çalıştığında), hormon seviyeleri çok düşüktür. Bu, örneğin yorgunluğa, titremeye veya kabızlığa yol açar. Halsizlik veya kilo alımı da tiroidin düşük fonksiyonuna işaret eder.

Guatr hipotiroidizm ile birlikteyse, genellikle iyot eksikliği veya tiroid bezinin kronik iltihabı vardır.

Guatrlı kişilerde nadiren hipertiroidizm (tiroid bezinin çok çalışması) belirtileri görülür. Hipertiroidizm istenmeyen kilo kaybına, terlemeye ve huzursuzluğa neden olabilir.

Guatrın en yaygın nedeni iyot eksikliğidir. İyot, temel eser elementlerden biridir. Bu, vücudun iyodu üretemediği ve onu yiyeceklerden alması gerektiği anlamına gelir.

Orta Avrupa topraklarında nispeten az iyot vardır. Bu nedenle, birçok bitki ve hayvan gıdası doğal olarak neredeyse hiç iyot içermez, bu yüzden Almanya uzun süredir bir "iyot eksikliği bölgesi" olarak kabul edilmiştir. Ancak, sofra tuzunun iyotla zenginleştirilmesi ve iyotlu tuz içeren gıdaların üretilmesi yoluyla iyot arzı iyileşmiştir.

Hashimoto tiroiditi veya Graves hastalığı gibi tiroid hastalıkları nadiren guatra neden olmaktadır. Burada vücut, tiroid bezinde kendi sağlıklı dokusuna saldıran ve böylece hormonal dengesizliklere yol açan antikorlar oluşturur.

Bir tümör çok nadiren guatra neden olur.

Guatr hastalığı Almanya'da çok yaygındır.

Hastalığa yakalanma riski yaşla birlikte artar: 31 ile 45 yaş arasındaki kişilerin neredeyse yüzde 18'inde guatr vardır; 46 ile 65 yaş arası kişilerde bu oran yüzde 24 civarındadır.

Tiroid bezinin dokusu genellikle çok yavaş büyür. Büyüme ağrı yapmadığı gibi görünür ve hissedilir de değildir.

Guatrın doğasına ve işlevine bağlı olarak bir ayrım yapılmaktadır.

Doku eşit olarak ve nodüler değişiklikler olmadan büyürse, doktorlar diffüz (nodülsüz) guatrdan bahseder.

Büyüme sırasında normal tiroid dokusundan farklı nodüller de oluşabilir. Bu durum nodüllü guatr olarak tanımlanır.

Nodüllerin kontrol dışı tiroid hormonları üretmesi de mümkündür. Bu durumda sıcak nodüllerden söz edilir. Doku herhangi bir hormon salgılamıyorsa, bunlara soğuk nodüller denir.

Tiroid bezinin hormon üretiminin hala ne kadar iyi çalıştığı büyük ölçüde değişir: Bazı guatrlar normal miktarda tiroid hormonu üretir, ancak bazıları çok fazla veya çok az üretir.

İyot eksikliğinin ve dolayısıyla guatrın önüne geçmek için iyottan zengin gıdaları günlük beslenmenize eklemeniz önerilmektedir.

Alman Beslenme Derneği, 13 ile 50 yaş arasındaki kişilerin günde 200 mikrogram iyot tüketmesini tavsiye etmektedir. Daha genç ve yaşlı insanlar daha az iyoda, gebe ve emziren kadınlar daha çok iyoda ihtiyaç duyar.

Doğal besin kaynakları ve iyotlu tuz

Pollock, morina ve pisi balığının yanı sıra deniz ürünleri de iyot bakımından doğal olarak zengindir. Deniz ürünleri ideal olarak haftada bir veya iki kez tüketilmelidir. Günlük ihtiyacı karşılamak için sadece iyotlu sofra tuzu kullanılmalı ve iyotlu tuzla yapılan yiyecekler satın alınmalıdır. Süt ürünlerinde ve yumurtalarda da az miktarda iyot bulunur. Organik gıda üretiminde iyotlu tuz nadiren kullanılır.

Vejetaryen veya vegan beslenmede iyot temini 

Bitkisel gıdalar neredeyse hiç iyot içermez. İstisna, örneğin suşi yapmak için kullanılan bazı deniz yosunlarıdır. Ancak deniz yosunu kurutulduğunda genellikle aşırı miktarda iyot içerdiğinden çok sık tüketilmemelidir.

Ayrıca iyotlu tuzla üretilmiş gıdalar daha fazla tüketilmelidir. Hap formunda bir gıda takviyesi kullanmanın anlamlı olup olmadığı bir doktorla görüşülebilir.

Gebelik ve emzirme döneminde iyot  

Diğer şeylerin yanı sıra, iyot çocuğun beyin olgunlaşması için önemlidir. Gebelik sırasında önerilen günlük iyot miktarı 230 mikrogram, emzirme dönemindeyse 260 mikrogramdır. Gebe ve emziren kadınlar, günlük ihtiyaçlarını karşılamak için ek iyot hapları kullanmanın mantıklı olup olmadığını doktorlarıyla konuşmalıdır.

Hastalar bazen guatrı dokunarak hissedebilir, guatr bazen de muayene sırasında tesadüfen fark edilir.

Kesin teşhisi koymak ultrason ile mümkündür. Bu, doktorun guatrın boyutunu ve herhangi bir nodül olup olmadığını daha kesin olarak belirlemesini sağlar.

Ayrıca kandaki TSH değeri de hormonal durum hakkında bilgi verir. Haberci madde tirotropin (TSH), tiroid bezini hormon üretmesi için uyarmak için hipofiz bezi tarafından salgılanır. Değer artarsa, bu tiroid hormonlarının üretiminin azalmış olduğu anlamına gelir. Çok düşükse, bu da aşırı üretimi gösterir.

TSH değeri değişmişse, doktorlar kandaki tiroid hormonlarının miktarını belirler. Ek olarak, kanda tiroid büyümesinin nedenine dair ipuçları sağlayan belirli antikorları ararlar.

Tiroid bezinde kötü huylu doku değişikliği şüphesi varsa doktorlar ince iğne biyopsisi yapar. Burada daha yakından incelemek için tiroid bezinden iğne ile küçük bir doku parçası alınır.

Tiroid bezini ayrıca manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya bilgisayarlı tomografi (BT) tarayıcı ile görüntülemek de mümkündür. Bu sayede guatrın tam yeri ve boyutu belirlenebilir.

Guatr genelde zararsızdır. Guatrın ne kadar büyük olduğuna ve büyümenin devam edip etmemesine bağlı olarak, doktorlar ilaçla, tiroid bezinin cerrahi olarak çıkarılmasıyla veya radyoaktif iyotlu radyasyonla (radyoiyot tedavisi) tedavi uygulayabilir.