Kronik miyeloid lösemi

Kronik miyeloid lösemi, bazı beyaz kan hücrelerinin kemik iliğinde, kanda, dalakta ve karaciğerde kontrolsüz bir şekilde çoğaldığı nadir bir kan kanseri hastalığıdır.  

Kronik miyeloid lösemi, kemik iliğindeki bir kan kök hücresindeki genetik bir değişikliğe dayanır. Hemen hemen tüm hastalarda, lösemi hücrelerinde değişmiş kromozomlar tespit edilebilir. Tıp uzmanları bu kromozomları Philadelphia kromozomları olarak adlandırır. 

Hastalık, çoğu hastada yavaş yavaş başlar. Kronik miyeloid lösemi, genellikle bir kan testi sırasında tesadüfen keşfedilir. Bu aşamada çoğu hastada herhangi bir semptom veya belirgin bir semptom yoktur.  

Kronik miyeloid lösemiyi işaret edebilecek şikayetler: 

• Yorgunluk, güçsüzlük, performans düşüşü, halsizlik 
• İştah kaybı, istenmeyen kilo kaybı 
• Dalak büyümesinde üst karın ağrıları 
• Ateş (hafif), gece terlemesi 
• Kemik ağrıları 

Ancak bu semptomlar sadece kronik miyeloid lösemide değil, birçok başka hastalıkta da görülebilmektedir. Kendini uzun süre rahatsız ve halsiz hisseden, istemeden kilo veren, geceleri çok terleyen ve hafif ateşi olan herkes doktoruna başvurmalıdır. Aile hekimleri şikayetlerin nedenini uygun şekilde sınırlandırabilir ve gerekirse uzmanlarla daha ileri tanı adımlarını başlatabilir. 

Kronik miyeloid lösemide, kemik iliğinde kan yenileyen bir kök hücrenin genetik yapısı değişir: Hemen hemen tüm kronik miyeloid lösemi hastalarında, lösemi hücrelerinin genetik yapısında kısaltılmış bir kromozom 22 tespit edilebilir. Bu değiştirilmiş kromozomu ilk olarak ABD'deki araştırmacılar tanımladılar ve bu kromozoma keşfedildiği yer olan Philadelphia adını verdiler. 

Philadelphia kromozomu nasıl oluşur? 

İnsan vücudu somatik hücrelerinin hücre çekirdeğinde 23 kromozom vardır. Bunlar genetik yapıyı, yani genleri taşırlar. Hücre bölünürse, genetik yapı önce ikiye katlanır ve sonra iki yavru hücre arasında eşit olarak bölünür. Her hücre bölünmesinde hatalar meydana gelebilir. 

Kromozom 9 ile kromozom 22 arasındaki kromozom bölümünün değişmesi nedeniyle, Philadelphia kromozomu hücre bölünmesinde ortaya çıkar. İnsan genetik yapısının, normalde birbirine ait olmayan iki bölümü birleştirilir. Böylece BCR-ABL füzyon geni adı verilen yeni bir gen oluşur.  

Değiştirilen gen, hücrelerin BCR-ABL tirozin kinaz adı verilen yeni bir protein oluşturmasına neden olur. Bu da kan kök hücrelerini kontrolsüz bir şekilde bölünmeye teşvik eder. 

Bir hastanın kronik miyeloid lösemi geliştirmesinin nedeni çoğu durumda bilinmemektedir.  

Radyoaktif ışın, bir risk faktörü olarak kabul edilir. Ancak hastaların çoğunda radyasyona maruz kalma öyküsü bilinmemektedir.  

Bazı kimyasal maddelere (1,3 bütadien, benzen, benzen türevleri) mesleki maruziyet söz konusu olduğunda, kronik miyeloid lösemi belirli koşullarda meslek hastalığı olarak kabul edilmektedir.  

Almanya'da her yıl 1.000 ila 1.200 kişi kronik miyeloid lösemi hastalığına (KML) yakalanmaktadır. Bu nedenle oldukça nadir görülen bir kanser türüdür. 

Yeni tedaviler sayesinde kronik miyeloid lösemi hastalarının ömrünün uzamasından dolayı, kronik miyeloid lösemi hastalarının sayısı giderek artmaktadır. 

Kronik miyeloid lösemi hastalığının ilerlemesi üç evreye ayrılır. Bunlar kronik evre, hızlanma evresi ve blast evresidir. 

Kronik evre

Kronik evredeki kronik miyeloid lösemi, çok az şikayete neden olur veya hiç şikayete neden olmaz. Kronik miyeloid lösemi, çoğu hastada bu aşamada tesadüfen keşfedilir.

Buradaki amaç, kronik miyeloid lösemiyi ilaç tedavisiyle kronik evrede tutmaktır. Bu durumda hastaların yaşam beklentisi neredeyse sağlıklı insanlarla aynı seviyeye gelir.

Hızlanma evresi

Hızlanma evresi, şikayetlerin artmasıyla belirgin hale gelebilir. Kandaki beyaz kan hücrelerinin sayısı artar, kanda ve kemik iliğindeki olgunlaşmamış beyaz kan hücrelerinin (blastlar) oranı artar. Dalakta da büyüme görülür.

Blast evresi

Kronik miyeloid lösemi, blast evresinde akut lösemiye benzer özellikler gösterir. Lösemik hücrelerin normal kan oluşumunu giderek daha fazla baskılaması nedeniyle, hastalar özellikle enfeksiyon, kanama veya kansızlığın (anemi) sonuçları açısından risk altındadır.

Blast krizi, tedavi edilmemesi halinde birkaç hafta ila aylar içinde ölüme yol açabilen ciddi bir hastalıktır.

Kronik miyeloid löseminin doğru teşhisi için, uzmanlar kan ve kemik iliğini dikkatlice incelemelidir.  
Kan testi için,hastanın kol damarından kan alınır.  

Kemik iliği muayenesi için doktor, hastanın belindeki küçük bir cilt bölgesine lokal anestezi uygular. Bir şırıngayla kalça kemiğinin üst kenarından bir miktar kemik iliği aspire edilir. Ayrıca doktor içi boş bir iğne ile bir miktar numuneyi delerek çıkarabilir.  

Uzmanlar, öncelikle kan ve kemik iliğini mikroskop altında değerlendirir. Ayrıca lösemi hücrelerinin genetik yapısını genetik değişiklikler açısından incelerler. 

Kronik miyeloid lösemi hastalarının çoğu için tirozin kinaz önleyici adlı ilaçlar tercih edilir. Uzmanlar bunları tirozin kinaz inhibitörleri veya kısaca TKİ olarak adlandırırlar. Bunlar hedefe yönelik kanser tedavilerinin arasında yer alır.

Bu ilaçlar, kronik miyeloid lösemiye özgü BCR-Abl tirozin kinazları önler. Bu, hücrelerin genetik bir değişim sonucunda ürettiği enzimdir. İlaç, tirozin kinazı önleyerek, lösemi hücrelerinin kontrolsüz çoğalmasını durdurur ve bu hücreler ölür.

Kronik miyeloid lösemi tedavisi için çeşitli tirozin kinaz önleyiciler mevcuttur. Doktorlar seçim yaparken özellikle üç faktörü göz önünde bulundururlar:

• etki
• olası yan etkiler
• kişisel riskler ve eş zamanlı hastalıklar

Uzmanlar, terapiye tanıdan sonra mümkün olduğunca hızlı başlanmasını önermektedir. Tedavinin amacı lösemiyi mümkün olan en iyi şekilde kontrol altına almaktır. Araştırmalara göre; bu ne kadar başarılı olursa, prognoz da o kadar iyi olur.

Tepkinin çok iyi olması ve terapinin başarılı olmaya devam etmesi halinde, terapiye kalıcı olarak ara vermek mümkündür. Bunun, hastaların iyileştiğini gösterip göstermediği henüz kesin değildir.

Düzenli kontroller çok önemlidir

Doktorlar düzenli kan ve kemik iliği testleri yaparak tedavinin başarılı olup olmadığını kontrol eder. Gerileme adı verilen oran, löseminin tedaviye ne kadar iyi yanıt verdiğini belirler:

• Hematolojik gerileme: Doktorlar, hem kan değerleri hem de dalağın boyutu normale döndüğünde ve hastalığın tüm semptomları ortadan kalktığında tam bir hematolojik gerilemeden bahseder.
• Sitogenetik gerileme: Tam bir sitogenetik gerilemede kemik iliği incelendiğinde Philadelphia kromozomu artık görülmez.
• Moleküler gerileme: Moleküler genetik testler en doğru sonucu verirler. Ayrıca birkaç bin normal kan hücresi arasından, lösemi hücrelerini ayrı ayrı tespit etmek için de kullanılabilir. Tedavi, lösemi hücrelerinin sayısını belirli bir kanıtlama sınırının altına düşürürse, doktorlar derin bir moleküler gerilemeden bahseder. Tedavinin amacı budur.

Allojenik kök hücre nakli, başka bir tedavi seçeneğidir.

Lösemi yanıt vermiyorsa veya seçilen tedaviye artık yanıt vermiyorsa, doktorlar mümkün olan en kısa sürede başka bir tirozin kinaz önleyiciye geçer.

Tirozin kinaz önleyiciler umut verici değilse veya artık umut vermiyorsa, doktorlar kök hücre naklini de göz önünde bulundurabilir. Uygun ön tedaviden sonra uygun bir donörden alınan kan kök hücreleri hastaya aktarılır.

Kök hücre nakli, bazı riskler içeren yoğun bir tedavidir. Ancak kalıcı iyileşme şansı da vardır.

Kronik miyeloid löseminin tedavisi, tedavi sırasında oluşabilecek yan etkiler ve bunlarla nasıl başa çıkılacağı hakkında daha fazla bilgi edinmek mi istiyorsunuz? Ayrıntılı bilgileri Alman Kanser Araştırma Merkezi'nin web sitesinde bulabilirsiniz.

Tirozin kinaz önleyici ile tedaviye iyi yanıt veren lösemi hastalarının yaşam beklentisi büyük ölçüde normaldir.  

Ancak ilaçların düzenli alınması da önemlidir. Şiddetli yan etkilerden şikayetçi olan hastalara, başka bir ilaca geçme konusunu doktorlarıyla görüşmeleri önerilir.  

Sorunları erken aşamada tespit etmek için düzenli kontroller gereklidir. Tedavinin işe yaramadığına veya artık yeterince etki etmediğine dair belirtiler varsa, tedaviyi uygulayan doktorlar tedaviyi hızla değiştirecektir. 

Tiroz kinaz önleyici kullanan kadınlar, gebe kalmamalıdır. İlaçlar anne rahmindeki çocuğa zarar verir ve anomalilere neden olabilir. Kronik miyeloid lösemi hastasıysanız ve çocuk sahibi olmak istiyorsanız, bunu doktorunuzla görüşmeli ve tüm seçenekleri birlikte değerlendirmelisiniz.  

Hastaların kanser sırasında ve sonrasında çocuk sahibi olma isteğini nasıl gerçekleştirebilecekleriyle ilgili daha fazla bilgi edinmek mi istiyorsunuz? Bu durumda kime başvurulması gerektiğini öğrenmek mi istiyorsunuz? Bununla ilgili tüm bilgileri Alman Kanser Araştırma Merkezi'nin web sitesinde bulabilirsiniz. 

Akut ve Kronik Lösemi Yetkinlik Ağı'nın internet sayfalarında, hastalar için de kronik miyeloid lösemi hakkında bilgi bulabilirsiniz. Alman Kronik Miyeloid Lösemi Araştırma Grubu, Akut ve Kronik Lösemi Yetkinlik Ağı'nın bir üyesidir.

CML tedavisinde çeşitli disiplinlerde doktorlar birlikte çalışmalıdır: Lösemili hastaları tedavi etme konusunda çok deneyimli hastaneler, “hematolojik neoplazi” odaklı bir onkoloji merkezi olarak sertifika ile deneyimlerini belgeleyebilirler. Alman Kanser Derneği (DKG), Alman Hematoloji ve Onkoloji Derneği (DGHO) ile birlikte hastaneyi belirli gereksinimleri karşılama açısından düzenli olarak denetler.

Bu konuya odaklanan merkezlerin adreslerini OncoMAP internet sitesinde bulabilirsiniz. Bunun için arama ekranında “Merkez” altında “Hematolojik neoplazi” seçimini yapmanız gerekir.