Parkinson hastalığı

Morbus parkinson veya titremeli felç olarak da bilinen parkinson hastalığı, bir beyin hastalığıdır. Esas olarak yaşlılarda görülür ve hareket kabiliyetini kısıtlar. Nedenleri henüz tam olarak açıklığa kavuşturulmamıştır.

Hastalığın tedavisi yoktur. Teşhisten sonra birçok insan uzun bir süre hayatını büyük ölçüde bağımsız bir şekilde sürdürebilir. Çünkü hastalık yavaş ilerler ve etkili tedavi seçenekleri ile rahatsızlıklar hafifletilebilir. İlk olarak ilaçla tedavi edilir.

Parkinson kendini çok farklı şekillerde gösterebilir. Tipik semptomları şunlardır:

• Hareketsiz yaşam tarzı (akinezi): Hareketler genellikle yavaşlar. Örneğin kişi yürürken çok tereddütlüdür. Kısalan, küçülen adımlar tipiktir. Hareket etmekte zorlanılır. Yürürken genelde özellikle ilk adım başarılı bir şekilde atılamaz. Ayrıca hareketleri durdurmak, örneğin yürürken spontane olarak durmak daha zor hale gelir. Yürürken kolların birlikte sallanması zamanla görülmemeye başlar. Ayakkabı bağlama gibi biraz daha beceri gerektiren eylemler giderek zorlaşır. Yüz kasları daha az esnek hale gelir ve bu da yüzün maske gibi görünmesine yol açar. Yutma güçleşir ve konuşma eylemi sessiz ve monoton hale gelir.
• Kas sertliği (rigor): Özellikle kollar, bacaklar ve boyun, kronik olarak sert ve gergin olabilir. Kollar ve bacaklar genellikle ikinci bir kişinin yardımıyla sadece dirence karşı hareket ettirilebilir veya hiç hareket ettirilemez ve ardından daha da sertleşir. Aşırı gerginlik genellikle kas ağrısına yol açar.
• Dinlenirken titreme (dinlenirken tremor): Çoğu hastanın özellikle ellerinde tipik bir titreme görülür. Bu yüzden el yazısı küçülür ve okunması zorlaşır. Titreme hareket esnasında azalır.

Genellikle semptomlar vücudun bir tarafında daha belirgindir. Örneğin hastalığın yol açtığı diğer olası sonuçlar, mesane ve sindirim bozuklukları, dolaşım sorunları, ciltte artan sebum üretimi, konsantrasyon bozuklukları ve depresyondur.

Hastalık çeşitli biçimlere ayrılmıştır. En yaygın olanı idiyopatik Parkinson sendromudur. İdiyopatik, hastalık için hiçbir neden bulunamadığı anlamına gelir.

Özellikle dopamin, Parkinson hastalığında önemli bir rol oynar. Bu haberci madde, diğer şeylerin yanı sıra elektriksel uyarıların sinirler yoluyla beyinden kaslara iletilmesini sağlar. Hareket bu şekilde kontrol edilir. Parkinson hastalığında bu bağlantı bozulur, çünkü haberci madde dopamini üreten beyin sinir hücreleri zarar görür. Bu hücrelerin yok edilmesi, hareketleri başlatma veya koordine etme yeteneğine zarar verir. Bu, düşme ve kemik kırılması riskini artıran denge sorunlarına yol açabilir.

Enflamasyon, tümörler veya psikotrop ilaçlar ya da benzerleri de bu tür rahatsızlıklara neden olabilir. Parkinson rahatsızlıkları, demans gibi diğer sinir sistemi hastalıklarının yol açtığı bir sonuç olabilir. 

Parkinson hastalığı 1000 kişiden yaklaşık 1 ila 2'sinde görülür. Genellikle 50 yaşından sonra ortaya çıkar. Hastalığın yaşlılıkta görülmesi çok daha yaygın bir durumdur. 70 yaşında veya üzerindeki her 1000 kişiden yaklaşık 20'si bu hastalığa yakalanmaktadır. Erkeklerde görülme oranı kadınlarınkinden biraz daha yüksektir.

Hastalık çok farklı şekillerde seyreder. Genellikle, Parkinson hastalığının teşhisi ilk belirtilerin ortaya çıkmasından birkaç yıl sonra gerçekleşir.

Bir kişinin el yazısının değişmesi veya hassas hareket yeteneğinin bozulması Parkinson hastalığının ilk erken belirtileri olabilir. Birçok insanda yüz ifadesi donuk bir hal alır. Bazılarında ritim duygusu kaybolur veya yürürken kollar birlikte hareket etmez. Genellikle kabızlık, uyku sorunları veya ruh hali değişimleri yaşanır. Bazılarında koku alma duyusu azalır veya tamamen kaybolur.

Rahatsızlıklar genellikle yavaş yavaş artar. İlaçlar, hastalığın erken aşamalarında genellikle rahatsızlıkları önemli ölçüde hafifletebilir veya hatta tamamen ortadan kaldırabilir.

Ancak hastalık ilerledikçe beyin hücrelerine zarar vermeye devam eder ve yaklaşık 5 ila 10 yıl sonra semptomların yeniden artmasına neden olur. İlaç artık yeterince etki gösteremez ve büyük oranda başarısız olur. Daha sonra semptomlar normal hareketlilik ve aşırı hareketsizlik arasında değişir. Bu değişiklikler kapalı ve açık dönemler olarak adlandırılır.

Hastalık ilerledikçe başka semptomlar da ortaya çıkabilir: Örneğin kolları sallama, ağız şapırdatma veya ani hareketler. Konuşma bozuklukları, hafıza sorunları, mesane bozuklukları, halüsinasyonlar veya depresyon gibi diğer rahatsızlıklar da görülebilir. Bazı hastalarda demans ortaya çıkar.

Parkinson hastaları, sonraki aşamalarda birçok günlük aktivitede desteğe ihtiyaç duyar. Yeme-içme, kalkma ve yürüme, giyinme ve kişisel bakım konusunda yardım edilmesi gerekir. 

Teşhis için fizik muayene, ayrıca rahatsızlıklar ve o ana kadarki tıbbi geçmiş hakkında ayrıntılı bir görüşme gereklidir. Yakınların bu görüşmeye katılmasının destekleyici bir etkisi olabilir. Çünkü hastaların kendilerinin her zaman fark etmedikleri rahatsızlıklar veya kısıtlamalar onların gözüne çarpmış olabilir. Doktor, genel fizik muayeneye ek olarak refleksleri, örneğin ağrı veya baskıya karşı hassasiyeti ve hareketliliği test eder. Örneğin böylece eklemlerin normal hareket edip etmediği veya kasların direnç gösterip göstermediği kontrol edilir.

L-Dopa testi, kesin teşhise yardımcı olabilir. L-Dopa (levodopa) ilacını aldıktan sonra rahatsızlıkların azalıp azalmadığı kontrol edilir. Hızlı bir iyileşme Parkinson hastalığına işaret eder.

Parkinson hastalığını özellikle erken evrelerde diğer hastalıklardan ayırt etmek her zaman kolay değildir. Bu durumda hastaları daha uzun bir süre boyunca gözlemlemek mantıklıdır. Başka bir hastalık olup olmadığını tespit etmek için bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) de yapılabilir.

Rahatsızlıklar hastalığın başlangıcında rahatsız edici boyutta değilse bazı vakalarda henüz tedavi gerekmez. Rahatsızlıklar artarsa ilaç bu semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. İlaçlar dopamin eksikliğini giderebilir, ancak hastalığın ilerlemesini durduramaz. Bunlar bu nedenle zamanla yeterli etki göstermemeye başlar ve ilaçların türünün ve dozunun tekrar tekrar ayarlanması gerekir. Eşit derecede bir etki göstermesi için, maddeler bir infüzyon pompası aracılığıyla verilebilir. Bu pompa, etken maddeyi cilt altına ya da doğrudan ince bağırsağa bırakır.

Rahatsızlıklar ilaçla yeterince düzelmezse derin beyin stimülasyonu düşünülebilir. Ameliyatın bir parçası olarak beynin belirli bölgelerine elektrotlar yerleştirilir. Bunlar, sürekli olarak elektriksel uyarılar yayar ve böylece kas aktivitesini etkiler.

Kısıtlı hareketlilik, kas gücünde azalmaya yol açar. Bu nedenle, eşlik eden ergoterapi çerçevesinde günlük hareketler ve aktiviteler uygulanmaktadır. Egzersiz ve spor, kas gücü kaybını telafi etmeye ve esnekliği ve koordinasyonu geliştirmeye yardımcı olur. Konuşma terapisi (logopedik terapi), sesin kısıldığı ve konuşmanın anlaşılır olmadığı durumlarda da düşünülebilir.

gesundheitsinformation.de sitesinde beyin pilinin ne zaman mantıklı bir tedavi olduğu gibi daha ayrıntılı bilgiler bulabilirsiniz.

Parkinson hastalığı hayatın birçok alanını etkiler: İş hayatında, partner birlikteliğinde ve ailede veya boş zaman aktivitelerinde bu etkiler görülür. Hastalığın erken evrelerinde günlük yaşam çok az değişse bile birçok hasta zamanla başkalarına bağımlı hale gelmekten ve bakıma muhtaç olmaktan korkar. Ancak ciddi rahatsızlıklar yoksa hastalıkla uzun süre iyi şekilde başa çıkmak gayet mümkündür.

Buna rağmen insanın daha fazla desteğe ihtiyaç duyabileceği zamana hazırlanması mantıklıdır. Çekingen olmak yerine en başından itibaren başkalarıyla diyalog arayışında olan çoğu insan hastalıklarıyla daha iyi şekilde başa çıkmayı başarmaktadır. Günlük yaşamda yardıma ihtiyaç duyulduğunda akrabaların, arkadaşların ve tanıdıkların katılımı kadar iyi bir tıbbi destek de çok önemlidir.

Hastaların çoğu için mümkün olduğunca uzun süre bu şekilde aktif kalmanın olumlu bir etkisi vardır. Kendi sınırlarınızı tanımak ve fiziksel hareketi, günlük ve mesleki faaliyetleri sürekli olarak kendi imkanlarınıza göre uyarlamak önemlidir.

İnsanlar Parkinson hastalığı ile günlük yaşamı nasıl deneyimler? Hastaların gesundheitsinformation.de web sitesinde anlattıkları deneyimlerini okuyun.