Safra kesesi ve safra yolları kanseri

Safra kesesi ve safra yollarındaki kanseri doktorlar biliyer tümörler olarak adlandırır.

Safra yolu kanseri ve safra kesesi kanseri nadirdir. Erkekler safra yollarındaki tümörlerden daha sık etkilenirken, kadınlarda safra kesesi kanseri olasılığı daha yüksektir.

Safra kesesi kanseri, safra kesesinin kas mukoza duvarında başlar. 

Safra yolu tümörleri bulundukları yere göre gruplara ayrılır:

• İntrahepatik safra yolu karsinomları karaciğer içinde gelişir.
• Uzmanlar karaciğer dışındaki safra yollarındaki tümörlere ekstrahepatik safra yolu karsinomu adını verir. Karaciğer dışındaki safra yollarında, kanserin nerede olduğuna bağlı olarak, özel formlar mevcuttur: Örneğin sağ ve sol karaciğer safra yollarının birleştiği yerde Klatskin tümörü veya safra yolunun ağzında ince bağırsağa giden ampul karsinomu gelişir.

Bu makale sadece ekstrahepatik safra yolu kanserleri ile ilgilidir. İntrahepatik safra yolu karsinomları karaciğer kanseri makalesinde tartışılmaktadır.

Safra yolu kanseri, bulunduğu yere bağlı olarak farklı semptomlara neden olabilir. Bunlar genellikle sadece kanser ilerlediğinde ortaya çıkar.

Karaciğer dışındaki safra yolundaki bir tümör, safra akışını engellediği için tipik olarak gözlerin ve cildin sararmasına (sarılık) neden olur. Etkilenenler için acı verici değildir. Ağrısız genişlemiş, el muayenesi ile hissedilen bir safra kesesi (Courvoisier belirtisi), ayrıca karaciğerin dışında bir safra yolu tümörüne işaret eder.

Diğer olası semptomlar şunlardır:

• Şiddetli kaşıntı
• Renksiz dışkı
• Koyu idrar
• Karın ağrısı, genellikle sağ üst köşede
• Mide bulantısı, kusma
• İştah kaybı, kilo kaybı
• Yorgunluk, bitkinlik
• Ateş
• Safra yolu iltihabı (kolanjit)

Safra kesesindeki tümörler de genellikle uzun süre tipik semptomlara neden olmaz. Genellikle biliyer sistem hastalığına işaret eden semptomlar yaşayabilirsiniz:

• Mide bulantısı ve/veya kusma
• İştah azlığı
• Üst karın bölgesinde ağrı

Cildin ve gözlerin sararması (sarılık) gibi semptomlar, daha çok gelişmiş bir safra kesesi tümörünün göstergesidir. Bu daha sonra muhtemelen karın duvarından hissedilebilir. Hastalara genellikle geç bir aşamada teşhis konur çünkü ancak o zaman tümör semptomlara neden olur.

Safra yolu tümörleri için en önemli risk faktörü ileri yaştır.

Safra kesesi kanseri için olası risk faktörleri şunlardır:

• Safra yollarının anormal gelişimi
• Safra kesesinde daha büyük iyi huylu tümörler (safra kesesi polipleri)
• Safra kesesi taşları
• Safra kesesi iltihabı
• İltihaplanma sonrası safra kesesi duvarında bağ dokusu sertleşmesi (porselen safra kesesi)
• Safra yollarında kronik iltihaplanmalar
• Diyabet ve
• Obezite

Karaciğer dışındaki safra yolu kanseri için diğer risk faktörleri şunları içerir:

• Safra yollarının kronik iltihabı
• Safra yollarının önceki genetik hastalıkları (caroli­ sendromu)
• Karaciğer dışındaki ana safra kanalındaki safra yolu taşları
• Karaciğer dışındaki safra yollarının kistik genişlemesi

Safra kesesi polipleri veya safra yollarının kronik iltihaplanması gibi risk faktörleri bulunan bazı hastalara, uzmanlar düzenli ultrason muayeneleri önerir. Bazı durumlarda ise doktorlar önlem olarak safra kesesini alabilir.

Karaciğer veya safra kesesi dışındaki safra yollarının kanserinden şüpheleniliyorsa, doktorların emrinde farklı ve tamamlayıcı teşhis yöntemleri vardır:

• Anamnez: Doktor, hastanın önceki hastalıkları ve şikayetleri hakkında bilgi alır.
• Fizik muayene: Tercihen hastanın üst karnı muayene edilir.
• Kan testi: Spesifik bir tümör belirteci yoktur. Bununla birlikte, kan değerlerindeki değişiklikler bir hastalığın belirtilerini ve örneğin bir safra birikimini gösterebilir.
• Görüntüleme prosedürleri: Biliyer tümör şüphesini netleştirmek için çeşitli görüntüleme prosedürleri mevcuttur.
• Biyopsi: Bir doku örneği, özellikle tümör ameliyat edilemiyorsa teşhis koymaya yardımcı olur.
• Diğer olası muayeneler: Tümör hücrelerini moleküler değişiklik bakımından incelemek mantıklı olabilir. Bunun için hedefe yönelik tedaviler uygulanabilir.

Safra yolu hastalığından şüpheleniliyorsa, karın ultrason muayenesi ilk oryantasyonu sağlar. Safra yolu veya safra kesesi kanseri şüphesini doğrulamak için en önemli görüntüleme testleri manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya bilgisayarlı tomografidir (BT). Bu durumda, tümörü ve yayılma durumunu değerlendirmek için kontrast maddelere ve özel muayene yöntemlerine başvurulur. Safra yollarının MRT ile üç boyutlu görüntülenmesi veya kontrast madde kullanılarak dinamik bir MRT, tamamlayıcı yöntemlere örnek gösterilebilir.

Görüntüleme teşhisinin bulgularına bağlı olarak, başka teşhis yöntemleri kullanılır:

• "İçeriden" bir ultrason muayenesi (endosonografi)
• Safra ve pankreas yollarını kontrast madde ve röntgenle görüntülemek için endoskopik prosedür (endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi, ERCP) veya safra yollarının doğrudan görüntülenmesi (kolanjiyografi) ve bu sırada hedeflenen dokunun alınması
• Alternatif olarak, doktorlar safra yollarını röntgende kontrast maddeyle dışarıdan ince bir iğneyle de görüntüleyebilir (perkütan transhepatik kolanjiyografi (PTCD)).
• Münferit hastalık durumlarında karın boşluğunu görüntüleme (laparoskopi)

Dokuyu detaylı inceleyerek (histolojik) teşhisi doğrulamak için, çeşitli muayeneler kapsamında doku örneği alınabilir. Uzmanlar, gerekirse safra yolları ve safra kesesindeki tümörlerin hücre yapılarının ve moleküler özelliklerinin incelenmesini önermektedir.

Nadiren, etkilenenlere tesadüfen safra kesesi karsinomu teşhisi konur: Örneğin safra kesesi taşları nedeniyle safra kesesinin cerrahi olarak çıkarılmasından sonra doktorlar bir tümör tespit eder. Daha sonra yukarıda belirtilen prosedür, tümörün ne kadar yaygın olduğunu ve organlara yayılıp yayılmadığını netleştirmek için kullanılmalıdır.

Kanser teşhisinde görüntüleme ve cerrahi yöntemlerin süreç ve yan etkileri hakkında ayrıntılı bilgiyi Kanser bilgi hizmetleri, Alman Kanser Araştırma Merkezi internet sitesinde bulabilirsiniz.

Kanser tedavisi sonrası tıbbi rehabilitasyon (reha), hastaların hastalığın sonuçlarıyla ve tedavisiyle en iyi şekilde başa çıkmalarına yardımcı olur. Bu nedenle, tedavi programı kişisel tıbbi geçmişe ve mevcut kısıtlamalara göre düzenlenir. 

Safra yolu ve safra kesesi kanseri tedavisinden sonra tıbbi rehabilitasyonun olası içerikleri şunlardır: 

• Psikolojik bakım 
• Beslenme tavsiyeleri
• Daha genç hastalar için: Günlük çalışma hayatına geri dönüşü sağlayabilmek için tıbbi olarak profesyonel odaklı rehabilitasyon (MBOR).

Deutsches Krebsforschungszentrum, Krebsinformationsdienst (Alman Kanser Araştırma Merkezi, Kanser Bilgi Hizmeti) web sitesinde kanser danışma merkezlerinin, ayakta psikoterapötik tedavi uygulayan psikoonkologların adreslerini bulabilirsiniz. Ayrıca sosyal hukuk konuları için en önemli iletişim noktalarının bir listesi bulunmaktadır.

Doktorlar safra yolları ve safra kesesi kanseri için uygun tedavi şeklini seçerken özellikle üç faktörü göz önünde bulundurur:

• Hastalığın evresi
• Tümör türü
• Hastanın genel sağlığı

İyileşme ne zaman mümkündür?

Doktorlar ilk aşamalarda safra yollarındaki veya safra kesesindeki tümörü cerrahi olarak tamamen çıkarabilirse, tedavi mümkündür.

Bunun için ön koşullar:

• Tümör safra yolları veya safra kesesi ile sınırlıdır
• Kanser diğer organları istila etmemiştir
• Metastaz yoktur

Ameliyat ancak hastanın sağlığı yeterince stabil ise bir seçenektir.

Uzmanlara göre ön (neoadjuvan) kemoterapi, hastalara ameliyat öncesinde sadece klinik araştırmalar kapsamında uygulanmalıdır. Hastanın safra yollarında iltihaplanma söz konusu olduğunda, safra yolu tümörüyle ilgili bir ameliyattan önce biliyer drenajın uygulanması da mantıklı olabilir. Bu işlemde, tümör nedeniyle biriken safra boşaltılır ve iltihap azalabilir.

Operasyonun tipi ve kapsamı tümörün konumuna bağlıdır. Yani cerrahlar safra yollarına veya safra kesesine ek olarak pankreasın, onikiparmak bağırsağının veya karaciğerin ve lenf düğümlerinin de bir kısmını almak zorunda kalabilir.

Safra yolu veya safra kesesi kanseri olan hastalar için uzmanlar, ameliyat sonrasında destekleyici bir kemoterapinin uygulanmasını önermektedir.

Ameliyatın mümkün olmadığı durumlarda ise daha az müdahaleci tedaviler düşünülür. Buna örneğin ışıkla etkinleştirilen bir maddeyle birlikte lokal ısı veya ışığın kullanıldığı yöntemler dahildir.

Sınırda ameliyat edilebilir mi?

Hastalık lokal olarak ilerlemiş ancak hala metastaz yoksa: Hasta genellikle kemoterapi alır.

Bu gibi durumlarda, bazı uzmanlar uzman bir merkezde yeniden evreleme denilen şeyi tavsiye eder: Birkaç tedavi döngüsünden sonra doktorlar tümörün küçülüp küçülmediğini ve yine de ameliyat edilip edilemeyeceğini kontrol eder.

Araştırmalara göre, belirli tıbbi kriterlerin karşılanması halinde bazı safra yolu kanseri hastaları için karaciğer nakli de düşünülebilir.

İyileşme şansı olmadığında hangi tedaviler mevcuttur?

Safra kanalı kanseri veya safra kesesi kanseri çok ilerlemişse veya metastaz varsa, hastalık genellikle artık tedavi edilemez. Bu durumda tedavi hastanın genel durumuna, eşlik eden hastalıklarına ve hastanın isteklerine göre şekillenir.

• Standart prosedürle palyatif tümör tedavisi: İlaçla tedavide genellikle kemoterapilere başvurulur. Şikayetleri hafifletmek için lokal olarak yok edici yöntemler veya yüksek hassasiyette radyasyon düşünülebilir.
• Hedefe yönelik tümör tedavilerine, tümörlerdeki belirli moleküler değişikliklere karşı başvurulur. Bunlar, standart tedaviler artık yanıt vermediğinde ve tümör belirli biyobelirteçler gösterdiğinde uygulanır.
• Destekleyici tedaviler: Ağır semptomları hafifletmeye yardımcı olur ve hastanın yaşam kalitesini iyileştirir. Örneğin safra yolu kanseri olan hastalar için küçük bir tüp (stent) yoluyla safra drenajı vardır. İlaçla ağrı tedavisi, ağrı konusunda yardımcı olabilir. Hastalar ciddi kilo kaybı yaşıyorsa, beslenme tedavisi bir seçenek olabilir.

Bazı durumlarda doktorlar safra kesesi kanserini, örneğin safra kesesini alırken, tesadüfen teşhis eder. Bu tür bir durumda sonraki tedaviyi planlamak için özel bir prosedür mevcut değildir.

Operasyonlar söz konusu olduğunda nelere dikkat etmelisiniz? Kemoterapi ve hedefe yönelik tedaviler nasıl uygulanır ve yan etkileri nelerdir? Bu konuyla ilgili ayrıntılı ek bilgileri Deutsches Krebsforschungszentrum, Krebsinformationsdienst (Alman Kanser Araştırma Merkezi, Kanser Bilgi Hizmeti) web sitesinde bulabilirsiniz.

Tümör tamamen çıkarılabilmişse, hastanın düzenli kontrolleri vardır. Bu aşağıdakileri içerir:

• Fizik muayeneler
• Kan testleri
• Göğüs, karın ve pelvisi incelemek için görüntüleme testleri. Bunun için doktorlar bilgisayarlı tomografi (CT), ultrason veya manyetik rezonans tomografisine (MRT) başvurabilir.

Kanser tedavi edilemiyorsa ne olur?

Bu durumda uzmanlar düzenli takip önermektedir. Doktorlar hastanın genel sağlık durumunu ve kan değerlerini kontrol eder. Ayrıca görüntüleme tekniklerini de kullanırlar. Doktorlar bunu hastalığın nasıl geliştiğini kontrol etmek için kullanır.

Ayrıca düzenli muayeneler stres yaratan şikayetlerin belirlenmesine ve tedavi edilmesine yardımcı olur. Buna örneğin safra yollarının veya sindirim sisteminin daralmasının sonucunda ortaya çıkan şikayetler dahildir. Amaç, terapötik önlemlerle hastaların yaşam kalitesini mümkün olduğunca uzun süre korumaktır.

Tedavi sonrası bakım ne yapabilir ve yapamaz? Tedavi sonrası bakımı kim koordine eder? Alman Kanser Araştırma Merkezi Kanser Bilgi Servisi'nin web sitesinde onkolojik tedavi sonrası bakımın önemli yönleri hakkında bilgi edinebilirsiniz.