Pankreas kanseri

Hekimler, genellikle pankreas kanallarının bez hücrelerinde oluşan tümörleri pankreas kanseri veya pankreas karsinomu olarak tanımlar. Bunlar pankreasın ekzokrin olarak adlandırılan kısmından sindirim sıvılarını bağırsaklara iletir. Uzmanlar bu durumu ekzokrin duktal adenokarsinom olarak değerlendirir. 

Nadiren pankreas kanseri hormon üreten pankreas hücrelerinden, yani endokrin dokudan gelişir. Bunlar da pankreasın nöroendokrin tümörleri (NET) olarak adlandırılır. Pankreas NET bu yazıda ele alınmayacaktır. 

"Pankreas kanseri" teşhisi genellikle ancak hastalığın ileri evrelerinde konur. Çünkü pankreas kanserli çoğu hasta erken evrelerde semptom göstermez.  

Şikayetler ortaya çıkarsa bunlar genellikle pankreas kanserine özgü olmaz. Bu durum, bu hastalık belirtilerinin sindirim sistemindeki diğer hastalıklara da işaret edebileceği anlamına gelir.  

Pankreas kanserinde ortaya çıkabilecek semptomlar aşağıdaki gibi olabilir: 

• Karında veya sırtta ağrılar 
• Kilo kaybı 
• Sarılık (özellikle pankreas başındaki tümörlerde) 
• Yağlı dışkı (sindirim sıvılarının eksikliği nedeniyle) 
• Diyabet (şeker hastalığı) dahil kan şekeri bozuklukları 
• İştahsızlık 
• Bulantı, kusma ve ishal gibi sindirim sorunları 

Şikayetler uzun süre devam ederse veya nedeni bilinmeyen yeni semptomlar ortaya çıkarsa mutlaka hekime danışılmalıdır. Aile hekimleri rahatsızlıkların nedenini kesin olarak belirleyebilir ve gerektiğinde daha ileri teşhis adımları için uzman hekimlere yönlendirebilir. 

Pankreas kanserinin kesin nedenleri henüz açıklığa kavuşturulamamıştır. Çeşitli faktörlerin birlikte etki etmesi olasıdır.

Pankreas kanseri gelişme riski, yaşla birlikte artar. Yaşlandıkça, pankreasın sağlıklı hücrelerinde genetik değişiklikler (mutasyonlar) birikir. Ne kadar çok mutasyon mevcutsa kanser riski o kadar yüksek olur.

Pankreas kanseri riskini istatistiksel olarak artırabilecek bazı faktörler bulunmaktadır. Bazıları yaşam tarzı ile ilgilidir, diğerleri önceki hastalıklara dayanmaktadır:

• Tütün tüketimi (aktif ve pasif içicilik)
• Aşırı kilo (obezite)
• Şeker hastalığı (Tip 2 diyabet) veya kronik pankreas iltihaplanması (pankreatit) gibi belirli önceki hastalıklar
• Yüksek alkol tüketimi
• Ailevi etkenler: Pankreas kanserli bir hastanın birinci dereceden akrabaları, yani ebeveynleri, çocukları veya kardeşleri, yüksek hastalık riski taşır. Ne kadar çok akraba etkilenmişse, risk o kadar yüksek olur.
• Genetik hastalıklar: Pankreas karsinomlarının küçük bir kısmı kalıtsal mutasyonlardan kaynaklanır. Bu mutasyonlar esas olarak Peutz-Jeghers veya FAMMM sendromu veya kalıtsal (irsi) pankreatit gibi genetik bozukluklar (sendromlar) ile bağlantılı olarak ortaya çıkar.

Hekimler pankreas kanserinden şüphelendiğinde, ellerinde farklı ve birbirlerini tamamlayıcı tanı yöntemleri mevcuttur.

İlk önce hekim önceki hastalıkları ve şikayetleri (anamnez) sorar. Bunu kapsamlı bir fiziki muayene takip eder.

Pankreas kanseri şüphesinde hekimler farklı görüntüleme yöntemleri ile tanıyı doğrulayabilir. Olası muayene yöntemleri aşağıdaki gibidir:

• Karın duvarından üst karın ultrasonu (sonografi),
• İçeriden bir ultrason (endo-sonografi),
• Bilgisayarlı tomografi (BT) ve/veya
• Çeşitli manyetik rezonans tomografisi (MRT) biçimleri.

Pankreas kanalının ve safra yollarının röntgen kontrast görüntüleri ile birlikte mide ve duodenumun taranması tanıyı kesinleştirebilir. Bu muayene, endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi olarak adlandırılır, kısaca: ERCP. Bu muayene sırasında mikroskobik analiz için doku numunesi alınabilir.

Belirtilen görüntülü muayenelere ek olarak başka muayeneler de söz konusu olabilir:

• Kanda kansere işaret eden vücuda özgü maddelerin (tümör belirteçleri) belirlenmesi
• Tümörün ne kadar yayıldığını görmek için bir göğüs kafesi röntgeni (tercihen BT) veya pozitron emisyon tomografisi (PET) ve BT kombinasyonu

Karın boşluğunun taranması olarak adlandırılan cerrahi bir prosedür (laparoskopi) de "pankreas karsinomu" teşhisini kesinleştirebilir. Bu esnada mikroskop altında incelenmek üzere doku numuneleri alınır. Karın taraması ile tümörün komşu organlara veya peritona yayılıp yayılmadığı tespit edilebilir.

Kanser teşhisinde görüntüleme ve cerrahi yöntemlerin süreç ve tekniği hakkında ayrıntılı bilgiyi Deutsches Krebsforschungszentrum, Krebsinformationsdienst (Alman Kanser Araştırma Merkezi, Kanser Bilgi Hizmeti) web sitesinde bulabilirsiniz.

Uzmanlar, erken teşhis taramalarını genel nüfus için önermemektedir. Öte yandan, gen değişikliklerinin bilinip bilinmediğine bakılmaksızın, aile riski yüksek olan kişilere genetik testler önerilmelidir.

Pankreas kanserinde farklı tedavi yöntemleri mevcuttur: Ameliyatla çıkarma, ışın tedavisi veya kemoterapi. Yeni tedavi yaklaşımlarını hekimler genelde klinik çalışmalar çerçevesinde inceler.

Her bir durumda hangi tedavinin uygun olacağı, özellikle şunlara bağlıdır:

• Hastalığın evresi: Tümör pankreasla sınırlı mı, lokal olarak ilerlemiş mi veya metastaz mevcut mu?
• Hastanın sağlık durumu: Tedavi seçiminde dikkate alınması gereken başka hastalıklar var mı?

İyileşme ne zaman mümkündür?

Hastalığın erken evrelerinde, cerrahın tümörü tamamen ve yeterli bir güvenlik payı ile çıkarması durumunda tedavi mümkündür. Müdahale pankreas cerrahisinde yeterli deneyime sahip merkezlerde (yılda 20'den fazla bu tür müdahale gerçekleştiren) yapılmalıdır. Aşağıdaki durumlarda ameliyat mümkün olmayabilir:

• Tümör lokal olarak çok fazla ilerlemiştir (örn. damarlarda çok fazla büyümüştür veya lenf düğümlerini etkilemiştir)
• Şimdiden uzak organlara yayılmıştır
• Hastanın genel durumu çok kötüdür.

Ameliyat yöntemine bağlı olarak pankreasın bazı kısımları bırakılabilir veya cerrah tüm organı alabilir. Çoğunlukla safra kesesi ve safra kanalı, duodenum veya dalak gibi komşu organların veya bunların bölümlerinin de alınması gerekli olur. Uzmanlar ayrıca en az 12 bitişik lenf düğümünün çıkarılmasını tavsiye eder.

Ameliyatı genellikle, mümkünse tedavinin başlamasından sonraki 12 hafta içinde 6 aylık destekleyici (adjuvan) kemoterapi izler. İyileşme şansını artırır ve tekrarlanmasını önler. Tümör tamamen çıkarılamasa bile, takip eden (aditif) kemoterapi yardımcı olabilir.

Ön tedaviden sonra ameliyat hala mümkün müdür?

Sınırda ameliyat edilebilir tümörü olan hastalar için kemoterapi veya radyasyon kemoterapisi ve ardından ameliyat bir seçenek olabilir. Ön (neoadjuvan) tedavi, tümörü cerrahın daha sonra tamamen çıkarabileceği kadar küçültebilir. İlk kemoterapiden sonra ameliyat, lokal olarak ilerlemiş tümörler için de mümkün olabilir. Buna, uygun deneyime sahip bir merkezdeki doktorlar tarafından karar verilmelidir.

İyileşme şansı olmadığında hangi tedaviler mevcuttur?

Hastalığın ileri evrelerinde iyileşme genellikle mümkün değildir. Palyatif olarak adlandırılan tedavilerde,

• hastalığın daha fazla yayılmasını önlemek,
• ağrıları azaltmak ve
• tümöre bağlı şikayetleri hafifletmek ön plandadır.

Lokal ilerlemiş pankreas karsinomunda uzmanlar başlangıç olarak bir kemoterapi önerir. Bunu bazen kemoterapi ve ışın tedavisinden (radyasyon kemoterapisi) oluşan kombine bir tedavi izler. Çalışmalar dahilinde, hastaların tedavisine radyasyon tedavisi veya radyasyon kemoterapisi ile de başlanabilir.

Tümör metastaz yapmışsa hastanın yaşam kalitesine odaklanılır. Kemoterapi tümörün büyümesini geciktirebilir ve ağrıları hafifletebilir. İmmünoterapi veya hedefe yönelik tedavi de hastaların bazıları için bir seçenektir. Bu, tümörün özelliklerine, yani mutasyonlar gibi genetik materyaldeki değişiklikler veya tümör hücrelerinde değişen enzim kalıplarına bağlıdır. Ancak bu ve diğer yaklaşımlar henüz araştırma aşamasındadır.

Destekleyici tedavi olarak pankreas kanserinde genellikle safra drenajı gereklidir. Örneğin, doktor safranın birikmesini önlemek veya safra stazının neden olduğu semptomları hafifletmek için safra kanallarına küçük bir boru (stent) yerleştirir.

Tümör besin geçişini engelliyorsa diversiyon ameliyatları gerekli olabilir.

Tedavi yöntemleri hakkında ayrıntılı bilgi edinmek ister misiniz? Hangi yan etkilerin olduğunu ve bunlara kaşı ne yapılabileceğini? Ayrıntılı bilgilere Deutsches Krebsforschungszentrum, Krebsinformationsdienst (Alman Kanser Araştırma Merkezi, Kanser Bilgi Hizmeti) web sitesinden erişebilirsiniz.

Özellikle iyileşme hedefi olan bir işlem sonrasında pankreas kanserli hastalara tıbbi tedavi almaları önerilir.  

Tedavinin olası önlemleri: 

• Psikolojik bakım: Psikoonkolojik danışmanlık hizmetleri birçok hastanın kanser hastalığı ile başa çıkmasına yardımcı olur. 
• Beslenme danışmanlığı: Hastalar kişisel bir beslenme planı alır ve pankreasın işlev bozukluğunun sonuçları hakkında bilgilendirilir. Bazı hastalar sindirimi desteklemesi için ilaca ihtiyaç duyar. 
• Diyabet: Hastalar pankreas ameliyatından sonra sıklıkla şeker hastası (diyabet) olur. Tedavide kan şekeri ölçümü ve insülin enjeksiyonu ile ilgili eğitim alırlar. 
• Fizyoterapi ve spor: Kişisel olarak uyarlanmış spor ve egzersiz terapileri kas gücünü, kalp ve akciğer performansını iyileştirebilir. 
• İş hayatına geri dönüş: Hasta çalışmaya uygun yaştaysa bir tıbbi bilirkişi hastanın çalışıp çalışamayacağını belirler. 

Tedavi iyileşme amacıyla mı yapıldı? Ardından takip muayeneleri yapılır. Pankreas kanserli hastalar için standart bir takip şeması yoktur: Muayeneleri tedaviyi yapan hekim çoğunlukla kişisel olarak belirler. 

Tedavi sonrası bakım, hastalığın ve tedavinin sonuçlarını veya nüksetmeyi zamanında tanımlamayı ve tedavi etmeyi amaçlar.  

Pankreas kanseri iyileştirilemeyecek aşamada mı? Bu durumda, hastalığın seyri düzenli muayenelerle kontrol edilmelidir. Amaç, hastanın yaşam kalitesini mümkün olan en uzun süre korumaktır.  

Pankreas kanseri hastalarının, hastalıkla ve tedavi sonuçları ile daha kolay baş edebilmelerini desteklemenin farklı yolları vardır. Neyin yararlı olabileceği, bireysel duruma bağlıdır.  

• Egzersiz yorgunluğu ve bitkinliği aşmak için yararlı olabilir. Özel olarak eğitim almış terapistler, egzersizleri bireysel performans seviyelerine uyarlar. 
• Pankreas tamamen veya kısmen alındıysa etkilenen sıklıkla sindirim şikayetleri ile acı çekebilir ve şeker hastalığı (diyabet) gelişebilir. Uygun ilaçlar bu şikayetleri büyük ölçüde telafi edebilir.  
• Psikoonkolojik danışmanlık, etkilenene endişe ve korkularını yenmesinde yardımcı olabilir. 

İyileşme artık mümkün değilse ve hastalık ilerliyorsa iyi bir tıbbi bakım çok önemlidir. Pankreas karsinomlu birçok hastada aşırı zayıflama (kaşeksi) görülür. Bu hastaların yaşam kalitesi için, uygun bir beslenme terapisi ile kilolarını kontrol altına almaları çok önemlidir. 

Ağrılar veya mide bulantısı gibi rahatsız edici şikayetler hafifletilebilir. Psikososyal destek de iyi bir yaşam kalitesinin mümkün olduğunca uzun süre korunmasına yardımcı olabilir.  

Uzmanların ileri evre kanser hastalıklarında nasıl psikolojik destek sağlayabileceğini bilmek ister misiniz? Yaşam kalitesinin nasıl olumlu etkilenebileceğini ve korkuya karşı ne yapılabileceğini? Hastalıkla başa çıkma ve yardımcı olabilecek iletişim merkezleri hakkında ayrıntılı bilgi Deutsches Krebsforschungszentrum, Krebsinformationsdienst (Alman Kanser Araştırma Merkezi, Kanser Bilgi Hizmeti) web sitesinde bulunmaktadır. 

Pankreas kanseri tedavisinde farklı uzmanlık alanlarından hekimler birlikte çalışır. Özellikle pankreas kanseri hastalarının tedavisinde çok deneyimli hastaneler, bunu bir sertifika ile onaylayabilir. Deutsche Krebsgesellschaft (Alman Kanser Derneği), belirli mesleki gerekliliklere uygunluğu düzenli olarak kontrol etmektedir.  

Sertifikalı merkezlerin adreslerini OncoMAP web sitesinde bulabilirsiniz.

Alman İç Organ Cerrahisi Kurumu (DGAV) ayrıca cerrahi kliniklerin ve kısımların kalitesini değerlendirir. DGAV’nin "Karaciğer, safra, pankreas cerrahi çalışma grubu" belirli gereksinimleri karşılayan merkezleri sertifikalandırır.

Pankreas cerrahi hastalıklarıyla ilgili merkezlere genel bakış

Günlük yaşamda hastalıkla başa çıkma ve diğer destek olanakları hakkında başka sorularınız mı var? Bununla ilgili bilgileri Deutsches Krebsforschungszentrum, Krebsinformationsdienst (Alman Kanser Araştırma Merkezi, Kanser Bilgi Hizmeti) web sitesinde bulabilirsiniz. 

Pankreas kanserine dair tüm sorularınızı kanser bilgi hizmetlerine yöneltebilirsiniz: Ücretsiz telefon numarası 0800 - 420 30 40 veya krebsinformationsdienst@dkfz.de mail adresinden ulaşabilirsiniz.