Kuş gribi

Kuş gribi, esas olarak kuşları etkileyen viral bir enfeksiyondur. Uzmanlar hastalığı avian influenza olarak da adlandırır. Patojenler, nadiren insanlara bulaşan belirli influenza A virüsleridir. Kümes hayvanları yetiştiriciliğinde, damızlık ve besi operasyonlarında veya mezbahalarda olduğu gibi kümes hayvanları ile yakın temasta bulunan kişileri etkileme eğilimindedir.

Kümes hayvanlarında tetiklenen klinik tabloda farklılık gösteren iki kuş gribi çeşidi vardır. Tek varyantlı enfeksiyonlar sadece hafif semptomlara neden olur. Diğer, ciddi patojenik varyant, kümes hayvanlarında ve birçok yabani kuş türünde ciddi hastalıklara ve toplu ölümlerle yol açar. Bu nedenle bu şiddetli forma kuş gribi de denir. Her iki virüs varyantı da insanlara bulaşabilir.

İnfluenza virüsleri, domuz ve at gibi bazı hayvan türlerinde bulunur. İnsanlardaki mevsimsel gribe de influenza virüsleri neden olur. Normalde bulaşma sadece bir tür içinde gerçekleşir. İnfluenza virüsü insana bir hayvandan bulaşırsa buna zoonotik influenza denir. Kuş gribi virüsleri insanlarda çok ciddi hastalıklara neden olabilir. 

İnsanlarda kuş gribi bildirilmesi zorunlu olan bir hastalıktır: sadece hastalık şüphesi bile olsa bu durum sağlık müdürlüğüne bildirilmelidir. İnfluenza virüslerinin genetik bilgisi değişkendir ve bazen belirli koşullar altında küresel bir grip salgınını (pandemi) tetikleyebilen yeni varyantlar ortaya çıkar. 

Hastalığın formları çok farklıdır: Asemptomatik formlar olduğu gibi ölümcül formlar da mevcuttur. İlk belirtiler genellikle enfeksiyondan 1 ila 5 gün sonra, bazen de 14 gün kadar geç ortaya çıkar.

Enfekte kişilerde genellikle ateş ve öksürük ve nefes darlığı gibi solunum semptomları görülür. Ayrıca mide bulantısı, kusma ve ishal de görülebilir. Boğaz, baş ve vücut ağrıları gibi diğer grip benzeri semptomlar kuş gribinde mevsimsel gripten daha az görülür.

Kuş gribine hem hayvanlarda hem de insanlarda çeşitli alt tiplerde ortaya çıkan influenza A virüsleri neden olur. Grip virüsleri iki temel özellikte farklılık gösterir: Hemagglutininler (karakteristik H) ve nöraminidaz (karakteristik N). Şu anda insanlara bulaşabilen kuş gribi virüsleri esas olarak H5N1, H5N6, H7N9 ve H9N2 alt tiplerine aittir.

Doğada, influenza A virüsleri öncelikle vahşi su kuşlarında bulunur. Kuşlara dışkı yoluyla bulaştığı için, virüsler evcil kümes hayvanlarına da geçebilir. Hafif patolojik virüs türleri, enfekte olan kuşlarda belirgin semptomlar göstermeden hızla yayılır. Bununla birlikte, kümes hayvanı çiftliklerinde ve bazı yabani kuş türlerinde toplu ölümlere yol açabilen H5 ve H7 alt tiplerinin ciddi patojenik varyantları da vardır.

Her iki virüs çeşidi de insanlarda ciddi hastalıklara neden olabilir. Enfeksiyon esas olarak enfekte kuşlarla ve onların dışkılarıyla yakın temas yoluyla, virüsü içeren toz parçacıklarını teneffüs ederek veya ellere temas yoluyla bulaşır. En çok kümes hayvanı yetiştiriciliğinde, kümes hayvanı pazarlarında veya mezbahalarda çalışan Avrupa dışındaki insanlar etkilenmektedir. İnsandan insana bulaşma şimdiye kadar sadece izole vakalarda gözlemlenmiştir.

Almanya'da şimdiye kadar insanlarda kuş gribi enfeksiyonu görülmemiştir. Bununla birlikte, son derece patojenik olan H5 alt tipinin influenza A virüsleri, son beş yılda kümes hayvanlarında ve yabani kuşlarda tekrar tekrar tespit edilmiştir. Buna göre, özellikle yabani kuşlar virüsü her an bulaştırabileceğinden, Almanya'da enfeksiyon görülmesi de mümkündür. 

Özellikle Güneydoğu Asya, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da seyahat ederken kümes hayvanları ile temas halinde olmanız durumunda kuş gribi kapma riskiniz de artar. Bu kıtalarda kuş gribinin insanlarda daha sık görüldüğü bölgeler vardır. Özellikle 2006 - 2014 yılları arasında (H5N1 alt tipi) ve 2013 - 2018 yılları arasında (H7N9 alt tipi) daha büyük salgınlara neden olmuştur. Dünya çapında yaklaşık 850 kişi H5N1 alt tipine yakalanmış ve yaklaşık 450'si ölmüştür. 2018 itibariyle, H7N9 alt tipi, en az 600'ü ölümle sonuçlanan 1.500'den fazla insan kuş gribi vakasına neden olmuştur. 

Hafif grip semptomları olan kişiler genellikle daha yakından incelenmediğinden, kanıtlanmış olandan daha fazla kişiye kuş gribi bulaşmış olabilir. Ölüm rakamları, hastanede tedavi gerektiren ciddi semptomları olan kişilere atıfta bulunur. 

H5N1 ve H7N9 alt tiplerine sahip bir kuş gribi enfeksiyonu, şiddetli semptomları olan kişilerde ilerleyebilir. Hastaneye kaldırılan hastaların yaklaşık yarısı ölmektedir. Hastalığın seyri sırasında genellikle organ yetmezliği ortaya çıkar ve birkaç iç organı etkiler. Ek olarak, virüs enfeksiyonu hastaları o kadar savunmasız hale getirir ki, bakteriler ek enfeksiyonlara (süper enfeksiyonlara) neden olabilir ve vücudu daha da zayıflatabilir. 

Kuş gribinden kurtulan kişilerde genellikle kalıcı akciğer hasarı oluşmaktadır. Uzun vadede böbrek fonksiyonu da bozulabilir.

Kuş gribini önlemek için hasta veya ölü kuşlarla doğrudan temastan kaçınılmalıdır. Ölü bir yabani kuş bulursanız, dokunulmamalı ve sorumlu veteriner ofisine bildirilmelidir.

Kümes hayvanları ile profesyonel nedenlerle uğraşıyorsanız, geçerli iş güvenliği önlemlerini izlemeli ve uygun hijyen önlemlerini almalısınız. Kümes hayvanlarında şüphelenilen herhangi bir kuş gribi enfeksiyonu derhal yetkili veteriner ofisine bildirilmelidir.

Kuş gribine karşı aşılar, dünya genelinde kuş gribinin yıl boyunca sıklıkla görüldüğü bölgelerde yalnızca kümes hayvanlarında kullanılmaktadır. Bu aşılamaya Avrupa ve Almanya şu ana kadar dahil edilmemiştir.

Güneydoğu Asya, Orta Doğu veya Kuzey Afrika'ya seyahat etmeyi planlayan herkes, Federal Dışişleri Bakanlığı'ndan tam olarak nerede ve hangi durumlarda enfeksiyon riskinin arttığını öğrenebilir. Sadece riskli alanlarda olmamak üzere şunlar mantıklıdır:

• Hayvan ve kümes hayvanı pazarlarını ziyaret etmekten kaçınmak
• Sadece iyi pişmiş kümes hayvanları ve iyi haşlanmış yumurta yemek
• Kümes hayvanlarını yemek yapmak için hazırladıktan sonra ellerinizi ılık su ve sabunla iyice yıkamak

Ateş ve solunum yolları semptomları, grip veya kuş gribi varlığının kesin göstergeleri değildir. Güvenilir bir teşhis için bu virüslerin tespiti gereklidir. Yakın zamanda riskli bölgelere yapılan bir gezi veya kümes hayvanları ile profesyonel temas, solunum semptomlarınız varsa kuş gribine işaret edebilir. 

Teşhis için doktor bir burun-boğaz sürüntüsü alır. Bu sürüntüyle hemen muayenehanede hızlı bir test yapılabilir. Bununla birlikte, bu test yalnızca genel olarak influenza virüsleri ile bir enfeksiyonu tespit eder ve nispeten duyarsızdır. Kuş gribi olup olmadığını anlamak için laboratuvarda PCR testi yapılmalıdır. Örnek materyal, patojenin genetik materyali için incelenir.

İnsanlarda kuş gribi şiddetli seyredebilir. Bu nedenle, özellikle virüse karşı çalışan ilaçlar verilmesi mantıklıdır. Oseltamivir veya zanamivir gibi antiviral ilaçlarla tedaviye erkenden, mümkünse patojenle şüpheli temastan sonraki ilk 48 saat içinde, başlanmalıdır. 

Ayrıca ateş düşürücü ağrı kesiciler ve bol sıvı tüketimi de yardımcı olur. Hastanede tedavi sırasında hastalara genellikle damar yoluyla infüzyon şeklinde sıvı verilir. 

Zatürre gelişirse, hasta ek oksijen alır. Bazen mekanik ventilasyon da gereklidir. Ağır hasta olanlar bu durumda yoğun bakım ünitesinde izlenmelidir.

Bundesinstitut für Risikobewertung (BfR) (Federal Risk Değerlendirme Enstitüsü), tüketicilerin kendilerini kuş gribinden nasıl koruyabilecekleri ve hangi gıda hijyeni önlemlerinin mantıklı olduğu hakkında bilgi sağlar.