Akut böbrek yetmezliği

Renal yetmezlik olarak da bilinen akut böbrek yetmezliğinde böbrek fonksiyonu genellikle 2 gün içinde hızla azalır. Ağır vakalarda, böbrekler tamamen çalışmayı bırakabilir.

Böbrekler, kanı metabolik atık ürünlerinden temizler. Böbrekler, bunların normal olarak atıldığı idrarı üretirler.

Böbrekler düzgün çalışmayı bıraktığında, bu maddeler kanda birikir. Bu, ileri aşamalarda hayati tehlike oluşturabilen idrar zehirlenmesine yol açar. Ayrıca dokuda daha fazla sıvı birikir (ödem oluşumu). 

İnsanlar bir kazada çok kan kaybettiğinde akut böbrek yetmezliği oluşması mümkündür. 

Bazı ilaçlar veya önceki hastalıklar da böbrek aktivitesini kısıtlayabilir.

Akut böbrek yetmezliği zamanında fark edilir ve tedavi edilirse, genellikle tamamen iyileşebilir.

Akut böbrek yetmezliği genellikle ilk başta fark edilmez. Bununla birlikte, idrar miktarının azalması ilk göstergedir.

Komplikasyonlar olduğunda diğer semptomlar ortaya çıkar.

Sıvı biriktiği için, başlangıçta öncelikle bacaklarda olmak üzere, dokuda giderek daha fazla depolanır. Daha sonra akciğerlerde sıvı birikebilir (pulmoner ödem), bu da solunum problemlerine yol açar. Sıvı ayrıca karında da toplanabilir (assit).

Yorgunluk, baş ağrısı, mide bulantısı ve kusma, metabolik ürünlerin artık idrarla atılmadığının ve vücutta biriktiğinin işaretleri olabilir.

Bu tür idrar zehirlenmesinin (üremi) diğer belirtileri kahverengimsi sarı renkli ve kaşıntılı bir deridir. Bazen nefeste idrar kokusu veya kas krampları olur. Etkilenen kişi ileri seviyede genellikle kafa karışıklığı yaşar. Epileptik nöbetler veya bilinç kaybı ve koma oluşabilir.

Tıp, böbreğin önünde (prerenal), böbrekte (intrarenal) veya böbreğin arkasında (postrenal) yatan nedenleri ayırt eder.

Prerenal böbrek yetmezliği

Prerenal nedenler, yani böbreklerin önünde yatan nedenler, organda daha zayıf kan dolaşımına yol açar. Akut hastalıkların yaklaşık yüzde 60'ını tetiklerler.

Bunun nedeni, örneğin ağır kanamalı kazalarda, yoğun yanıklarda veya şiddetli ve kalıcı ishal ve kusmanın bir sonucu olarak ağır sıvı kaybı olabilir. Bununla birlikte, prerenal böbrek yetmezliği, pompa fonksiyonunun kısıtlanması nedeniyle kan basıncının aniden düştüğü bir kalp krizinin olası bir sonucu da olabilir. 

İntrarenal böbrek yetmezliği

İntrarenal nedenlerle böbreğin kendisi zarar görür. Hastalıkların yaklaşık yüzde 35'inden sorumludurlar.

En yaygın tetikleyici akut tübüler nekrozdur. Böbrek dokusunun bir kısmı, tübüler sistem, zarar görür. Bunun nedeni böbreklere giden kan akışının azalması olabilir. Bu daha uzun sürerse, tübüler hücrelerin ölmesi mümkündür. 

Antibiyotikler gibi ilaçlar, ağır metaller veya iltihap da böbreğin kendisine zarar verebilir. 

Postrenal böbrek yetmezliği

Postrenal nedenler, yani böbreklerin arkasında yatan nedenler, yüzde 5 ile akut böbrek yetmezliğini tetikleme olasılığı en düşük olanlardır. Üretrada böbrek ve üreter taşları, tümörler, kan pıhtıları veya tıkanıklıklar, idrarın yeterince boşalmadığı anlamına gelir. 

Hastaneye başvuran her 100 kişiden 7'sine doktorlar akut böbrek yetmezliği teşhisi koymaktadır. 

Akut böbrek yetmezliği olan kişiler, erken tedavi edilirlerse genellikle tam olarak iyileşirler.

Bununla birlikte, uzun vadede 100 kişiden yaklaşık 15'i kan yıkamaya (diyaliz) ihtiyaç duymaktadır. Bu, böbreğin işlevini üstlenir ve zararlı maddeleri kandan uzaklaştırır.

Akut böbrek yetmezliğinin seyri de nedene bağlıdır. Doktorlar bir kazadan sonra büyük miktarda kan kaybını zamanında tedavi ederse, böbrekler genellikle daha sonra normal şekilde çalışır. 

Hastalığın yaşı ve süresi de seyri etkiler.

Şiddetli bir seyri daha olası kılan komplikasyonlar da vardır. Bu, kanda artan miktarda potasyumun biriktiği hiperkalemiyi içerir. Bu, hayati tehlike oluşturan kardiyak aritmilere yol açabilir.

Artan sıvı ayrıca dokuda birikebilir ve örneğin akciğer ödemine yol açabilir.

Yüksek risk altındaki kişilerde olası böbrek yetmezliğini erken aşamada tespit etmek için hastanede kandaki kreatinin düzeyi düzenli olarak ölçülür.

Böbrekler normal çalıştığında, kreatinin idrarla atılır. Akut böbrek yetmezliğinde metabolit vücutta kalır ve kanda birikir. Değer kısa sürede yükselirse, bu akut böbrek yetmezliğinin bir göstergesidir.

Böbrek yetmezliğini belirlemek için doktorlar atılan idrar miktarını ölçer. Bu belirli bir değerin altına düşerse, akut bir hastalık vardır. 

Kandaki kreatinin miktarı da ölçülebilir. Bu değerin artması böbrek yetmezliğinin de göstergesidir.

Bazen böbrek yetmezliğinin nedeni, şiddetli kanama gibi, açıktır. Durum böyle değilse, daha fazla kan ve idrar testleri düşünülebilir. Bir ultrason, bir tümörün veya böbrek taşlarının neden olup olmadığını gösterebilir. Bazen doku alınması da (biyopsi) gereklidir.

Akut böbrek yetmezliğinin nasıl tedavi edildiği, nedenine bağlıdır. 

Sıvı dengesinin dengede kalması önemlidir. Vücutta çok fazla sıvı varsa bazen dokuda hayati tehlike oluşturan şişlikler (ödem) oluşabilir. Çok az sıvı olması böbrek dokusuna zarar verebilir. Eksikliği gidermek için hastalara infüzyon şeklinde sıvı verilir.

Akut böbrek yetmezliğini ilaçlar tetiklemişse, doktorlar bunların nasıl değiştirilebileceğini veya dozun nasıl ayarlanabileceğini kontrol eder.

İdrar veya böbrek taşları nedeniyle idrar atılamıyorsa, bunlar çıkarılmalıdır. 

Tedavi daha uzun sürerse ve böbrek fonksiyonu kısıtlı kalırsa, kan yıkama (diyaliz) şeklinde renal replasman tedavisi bir seçenektir. 

Bazen böbrek o kadar ağır hasar görür ki kalıcı diyaliz gerekir. Doktorlar ayrıca böbrek nakli de önerebilir.

Tedaviden sonra böbrek fonksiyonunun aile hekiminiz tarafından düzenli olarak kontrol edilmesi önemlidir. 

Bu, özellikle kronik böbrek hastalığı riski yüksek olan kişiler için geçerlidir. Bunlara yaşlı insanlar ve kronik böbrek hastalığı olan kişiler dahildir. 

Kendi kendine yardım grupları, kronik böbrek hastalığı olan kişilere bilgi edinme, danışma ve kişisel deneyimlerini paylaşma olanağı sağlar. 

Uygun kendi kendine yardım gruplarını, Kendi Kendine Yardım Gruplarının Teşvik ve Desteği için Ulusal İletişim ve Bilgi Merkezi'nin (NAKOS) veri tabanında bulabilirsiniz.