İshal
ICD kodları: A09 A08 ICD kodu nedir?
İshal hastalıkları sıklıkla görülür. Genellikle virüslü bir enfeksiyon sonucunda ortaya çıkarlar. Uzun süreli ishal, sıvı ve tuz kaybına yol açabileceğinden tedavi edilmelidir.
Bir bakışta
- İshale genellikle virüsler, çoğunlukla da çok bulaşıcı norovirüsler ve rotavirüsler neden olur.
- 24 saat içinde en az üç defa çok yumuşak veya sıvı dışkılama olması, ishal olduğu anlamına gelir.
- Akut ishal genellikle birkaç gün ila bir hafta sürer.
- İshal sırasında vücut sıvı ve tuz (elektrolitler) kaybeder. Bu kaybı telafi etmek önemlidir.
- Daha uzun süreli ishalin tedavi edilmesi gerekir.
- Bazı mide bağırsak enfeksiyonları, bildirim mecburiyeti olan hastalıklardır.
Not: Bu yazıdaki bilgiler bir doktor muayenesinin yerini tutamaz ve kişinin kendi kendine teşhis yapabilmesi veya tedavi etmesi için kullanılmamalıdır.
İshal hastalığı nedir?
İshal hastalıkları oldukça yaygındır. Ortalama olarak, Almanya'daki yetişkinler yılda bir kez, çocuklar ise daha da sık ishal olmaktadır.
İshale çoğunlukla viral bir enfeksiyon neden olmaktadır. Sebep genellikle norovirüsler ya da rotavirüslerdir. Ancak mide-bağırsak enfeksiyonu (gastroenterit), salmonella veya kampilobakter gibi bakteriler tarafından da tetiklenebilir.
Normal ishal durumunda genellikle sıvı seviyesini dengelemek ve enfeksiyon geçinceye kadar beklemek yeterlidir. Şiddetli ve uzun süreli ishal, tehlikeli ölçüde sıvı ve tuz kaybına yol açabileceğinden tedavi edilmelidir. Bu özellikle küçük çocuklar ve yaşlılar için tehdit edici olabilir.
İshal nasıl anlaşılır?
Mide-bağırsak enfeksiyonu genellikle aniden gelen kusma veya şiddetli ishal ile başlar. İshal, 24 saatlik bir süre içinde en az üç kez meydana gelen çok yumuşak veya sıvı dışkıdır.
İshale sıklıkla karın ağrısı, kramplar ve gaz eşlik eder. Bazen ateş, baş ağrısı ve uzuv ağrıları da olur.
Önemli bilgi: Vücut çok fazla sıvı ve tuz (elektrolit) kaybederse baş dönmesi ve dolaşım sorunları ortaya çıkabilir. Bu durumda, hızlı tıbbi müdahale gereklidir.
Ayrıca, aşağıdaki belirtilerin olması durumunda da doktora gidilmesi tavsiye edilir:
- 48 saat sonra iyileşme olmaması
- yüksek ateş
- Dışkıda kan (kırmızı veya siyah kan)
- Dışkıda birikmiş mukus
- Şiddetli ağrılar
İshal hastalığının nedenleri nelerdir?
İshalin birçok farklı nedeni olabilir. En yaygın nedenlerden biri, çok bulaşıcı norovirüs veya rotavirüslerin neden olduğu bir mide-bağırsak enfeksiyonudur. Çoğunlukla küçük çocuklar ve yaşlılarda görülür. Almanya'da bakteriyel mide bağırsak enfeksiyonlarına genellikle kampilobakter veya salmonella neden olmaktadır. Seyahat sırasında da ishal meydana gelebilir. Gidilen yere ve hijyenik koşullara bağlı olarak, Shigella enfeksiyonları, belirli E. Coli bakteri veya parazitler buna neden olabilir.
Ancak ishal sadece enfeksiyonlardan kaynaklanmaz. Diğer olası nedenler:
- Alışık olunmayan yiyecekler, örneğin (uzun mesafeli) yolculuklarda
- Glüten veya laktoz intoleransı gibi gıda intoleransları
- Hassas bağırsak sendromu
- Morbus crohn hastalığı veya ülseratif kolit gibi kronik enflamatuar bağırsak hastalıkları
- Bazı ilaçların yan etkileri: Normal bağırsak florasının dengesini bozabilir ve bazen ishale neden olabilir. Bu özellikle antibiyotikler için geçerlidir.
İshal hastalığı nasıl seyreder?
Akut ishal genellikle birkaç gün ila bir hafta arasında sürer. İshal iki haftadan uzun sürerse, buna kalıcı ishal denir.
İshal hastalığı nasıl önlenir?
Günlük yaşamda eller genellikle virüs ve bakterilerle temas eder. Patojenler örneğin dışkı, kusmuk, su, yiyecek veya kontamine nesneler yoluyla bulaşır. Örneğin temas yoluyla tuvaletlere, kapı kollarına veya giysilere bulaşabilirler. Bunlara dokunur ve sonra elinizi ağzınıza götürürseniz, dolaylı bulaşma mümkündür. Kendinizi ve başkalarını korumak için sabunla düzenli ve kapsamlı el yıkama gereklidir. Akut ishal vakalarında el dezenfeksiyonu da faydalı olabilir. Evde ikinci bir tuvalet varsa, hasta olan aile bireyinin iyileşinceye kadar tek başına kullanması faydalı olur.
Giysiler ideal olarak en az 60 derecede yıkanmalıdır. Yiyecek hazırlarken, hijyene daha fazla dikkat etmek önemlidir. Ayrıca, şiddetli ishalden muzdarip kişiler, başkaları için yemek hazırlamamalıdır. Gıda sektöründe çalışan kişilerin bunu yapması yasaktır.
Seyahat ishalini önlemek için birkaç basit ipucumuz var. Subtropikal veya tropikal ülkelerde hijyen standartlarına bağlı olarak çiğ, kabuğu soyulmamış meyve ve sebzelerden uzak durulması ve musluk suyu içilmemesi tavsiye edilir. Balık veya etlerin iyi pişmiş veya kaynatılmış olduklarından emin olun.
Sistematik Aşı Kurulu, 6 aylıktan küçük bebeklerde rotavirüse karşı aşı yapılmasını önermektedir. Ağızdan verilen aşının, enfeksiyona karşı yaklaşık 2 ila 3 yıl koruma sağlaması öngörülmektedir.
İshal ve enfeksiyonun nasıl önleneceği hakkında daha ayrıntılı bilgi için gesundheitsinformation.de adresini ziyaret edin.
İshal hastalığı nasıl teşhis edilir?
Doktor önce aşağıdaki soruları soracaktır:
- Semptomların aniden mi başladığı yoksa yavaş yavaş mı oluştuğu
- İshalin ne kadar sürdüğü ve görülme sıklığı
- Dışkının nasıl olduğu (görünüm ve kıvam)
- Karın ağrısı, kusma veya ateş gibi başka şikayetlerin oluşup oluşmadığı
- İshal başlamadan önce ne yendiği
Teşhis için ayrıca önemli hususlar:
- Yakın zamanda yurt dışına çıkıp çıkılmadığı
- Alınıyorsa, hangi ilaçların halen veya yakın zamanda kullanıldığı
- Bilinen alerji veya intoleransların olup olmadığı
- Diyabet gibi kronik bir hastalığın olup olmadığı
Kanlı veya kalıcı ishal veya mukus birikimi olan ishal durumunda, dışkı veya kan örneği gerekli olabilir. Bu şekilde hangi patojenlerin enfeksiyonu tetiklediği belirlenebilir.
İshal hastalığı nasıl tedavi edilir?
İshal, sıvı ve elektrolit kaybına yol açar. Bu kaybı telafi etmek önemlidir.
Örneğin akut ishal durumunda, tuzlu atıştırmalıklarla şekerli çay yardımcı olabilir. Pilav, muz veya peksimet mideyi zorlamaz ve genellikle akut ishal için önerilir.
Kahve, meyve suları, alkolsüz içecekler, alkol ve yağlı yiyecekler bağırsakları daha da tahriş eder. Bu nedenle, bir süre bu yiyecek ve içeceklerden kaçınmak daha iyi olabilir.
Ergenlerde ve yetişkinlerde özellikle akut ishale karşı özel bir tedavi uygulamaya gerek yoktur. Küçük çocuklarda ve yaşlılarda ve şiddetli ishal vakalarında durum farklıdır. Bu durumlarda sıvı ve elektrolit kaybını rehidrasyon solüsyonu (elektrolit/glikoz solüsyonları olarak da adlandırılır) ile telafi etmek mantıklıdır.
Eczanelerden, evde kullanabileceğiniz suda çözünen bir toz olarak temin edilebilir. Bu çözelti çeşitli tuzlar, mineraller ve glikoz içerir.
Örneğin seyahat sırasında rehidrasyon solüsyonunun bulunamaması halinde, şu yöntem de yardımcı olacaktır. Bir litre ambalajlı veya kaynamış suya aşağıdaki maddeler eklenir ve karıştırılır:
- 4 çay kaşığı şeker
- ¾ çay kaşığı sofra tuzu
- bir bardak ambalajlı portakal suyu
Bazen probiyotik mikroorganizmalar (probiyotikler) içeren ek gıdalar veya gıda takviyeleri tüketilmesi önerilir. Bununla birlikte, çalışmalar bunların ishal süresini kısaltma ihtimalinin düşük olduğunu göstermektedir.
Semptomların süresine ve şiddetine bağlı olarak, başka tedaviler de uygulanabilir:
- Loperamid veya rasekadotril gibi ilaçlar bağırsakları sakinleştirir. Tuvalet ihtiyacı sayısını azaltabilir. Her iki ilaç da çocuklarda sadece doktora danışıldıktan sonra kullanılmalıdır. Rasekadotril çocuklar için reçeteyle temin edilebilir ve beş yaşın altındaki çocuklar için rutin olarak önerilmez.
- Bazı maya tabletleri (Perenterol) de bazen tavsiye edilmektedir. Bu tabletler, patojenlerin yok edilmesini hızlandırır ve doğal bağırsak florasının restorasyonunu destekler. Maya tabletleri, mayaların kendilerinin bir enfeksiyonu tetikleyebileceği göz ardı edilemeyeceğinden, ağır hasta veya bağışıklık sistemi çok zayıflamış kişiler için uygun değildir. Kömür tabletlerinin de rahatsızlığı giderdiği söylenmektedir. Almadan önce suda çözülür. Ancak, bu tedavi seçeneklerinin yararlarını ve zararlarını yeterince ortaya koyan hiçbir kesin çalışma mevcut değildir.
- Antibiyotikler, virüslere karşı değil, sadece bakterilere karşı etkilidir. Bu nedenle, yalnızca bakteriyel bağırsak enfeksiyonu durumunda faydalıdırlar.
Elektrolitler neden önemlidir?
Elektrolitlerin vücut için neden önemli olduğunu öğrenmek için bu videoyu izleyin.
Bu ve başka videolar YouTube kanalında da mevcuttur
Şimdi izleyinBu sitede yayınlanan veri koruma bildirimleri geçerlidir.
Başka neleri bilmelisiniz?
Bazı mide bağırsak enfeksiyonları, bildirim mecburiyeti olan hastalıklardır. Bu, doktorun yerel sağlık birimini bilgilendirme yükümlülüğü olduğu anlamına gelmektedir. Örneğin, norovirüs veya rotavirüs, salmonella veya kampilobakter enfeksiyonu durumunda bildirim zorunludur.
Genel olarak, kreş veya anaokulu gibi bir kamu kuruluşuna giden 6 yaşın altındaki çocuklardaki mide-bağırsak enfeksiyonu vakaları bildirilmelidir. Bu nedenle, doktorun enfeksiyon tespit etmesi halinde, doktor bunu 24 saat içinde yetkili sağlık birimine bildirmelidir. Hastalanan çocukta 2 gün boyunca ishal görülmediğinde kreşe geri dönmesine izin verilir. Böylece, diğer çocukların da hastalanması önlenebilir.
Almanya'da enfeksiyondan korunma kanunu vardır. Amacı, bulaşıcı hastalıkların önlenmesini ve yayılmamasını sağlamaktır. Kanuna göre, gıda işlerinde çalışan ve bağırsak enfeksiyonu olduğundan şüphelenilen, hastalanan veya salmonella taşıyan kişiler, incelenen üç dışkı örneğinde de hiç patojen saptanmayıncaya kadar işe dönemez. Güvenlilik açısından, bundan 4 ila 6 hafta sonra bile iş yerinde el hijyenine özellikle dikkat edilmelidir.
- Bundesministerium der Justiz (BMJ), Bundesamt für Justiz (BfJ). Gesetz zur Verhütung und Bekämpfung von Infektionskrankheiten beim Menschen (Infektionsschutzgesetz - IfSG). 2022.
- Dalby-Payne JR, Elliott EJ. Gastroenteritis in children. BMJ Clin Evid 2011: pii: 0314.
- Ejemot-Nwadiaro RI, Ehiri JE, Arikpo D et al. Hand-washing promotion for preventing diarrhoea. Cochrane Database Syst Rev 2021; (1): CD004265.
- Gesundheitsdienst des Auswärtigen Amtes. Informationen für Beschäftigte und Reisende: Cholera. 2022.
- Gesundheitsdienst des Auswärtigen Amtes. Merkblatt für Beschäftigte und Reisende: Durchfall (Diarrhoe). 2023.
- Gesundheitsdienst des Auswärtiges Amtes. Merkblatt für Beschäftigte und Reisende: Krankheitsprävention und Hygiene im Ausland (Kurzfassung).
- Gordon M, Akobeng A. Racecadotril for acute diarrhoea in children: systematic review and meta-analyses. Arch Dis Child 2016; 101(3): 234-240.
- Gottlieb T, Heather CS. Diarrhoea in adults (acute). BMJ Clin Evid 2011: pii: 0901.
- Guo Q, Goldenberg JZ, Humphrey C et al. Probiotics for the prevention of pediatric antibiotic-associated diarrhea. Cochrane Database Syst Rev 2019; (4): CD004827.
- Liang Y, Zhang L, Zeng L et al. Racecadotril for acute diarrhoea in children. Cochrane Database Syst Rev 2019; (12): CD009359.
- National Collaborating Centre for Women's and Children's Health. Diarrhoea and vomiting caused by gastroenteritis: Diagnosis, Assessment and Management in children younger than 5 years (Clinical Guideline). 2009.
- Ogilvie I, Khoury H, Goetghebeur MM et al. Burden of community-acquired and nosocomial rotavirus gastroenteritis in the pediatric population of Western Europe: a scoping review. BMC Infect Dis 2012; 12: 62.
- Pfeiffer ML, DuPont HL, Ochoa TJ. The patient presenting with acute dysentery - a systematic review. J Infect 2012; 64(4): 374-386.
- Robert Koch-Institut (RKI). Infektionsepidemiologisches Jahrbuch meldepflichtiger Krankheiten für 2020. Berlin: RKI; 2021.
- Robert Koch-Institut (RKI). RKI-Ratgeber: Rotaviren-Gastroenteritis. 2019.
- World Health Organization (WHO). The treatment of diarrhoea. A manual for physicians and other senior health workers. Genf: WHO; 2005.
Institut für Qualität und Wirtschaftlichkeit im Gesundheitswesen (Sağlık Hizmetlerinde Kalite ve Verimlilik Enstitüsü) (IQWiG) ile birlikte hazırlanmıştır.
Tarih: