Kronik böbrek hastalığı

Böbrekler hayati önem taşıyan organlardır. Bunlar kanı temizler ve birçok vücut fonksiyonunu etkiler. Bazı hastalıklar, böbrek fonksiyonunu kısa süreli etkileyebilir. Bu durum örneğin prostat büyümesi veya böbrek taşı nedeniyle idrarın böbreklerde birikmesinden kaynaklanabilir. Dolaşım yetmezliği de böbreklerin geçici olarak daha zayıf çalışmasına neden olur.

Kronik böbrek hastalığı, böbreklerin üç aydan uzun bir süreyle kısıtlı bir şekilde çalışması veya kalıcı olarak hasar görmesi durumunda söz konusudur. Yetişkinlerde bu hastalık özellikle şeker hastalığı ve yüksek tansiyondan kaynaklanır.

Kronik böbrek hastalığı, özellikle yaşlı insanlarda görülen bir hastalıktır. Zayıflayan böbrek fonksiyonunun başlarda herhangi bir şikayete neden olmaması nedeniyle bu hastalık uzun süre fark edilmez.

Kronik böbrek hastalığı, genellikle ancak böbrekler iflas ettiğinde veya başka bir hastalığın komplikasyonları sağlık sorunlarına yol açtığında saptanır. Vücut çok az su attığı için metabolizmadan kaynaklanan atık maddeler yavaş yavaş birikir ve bu da şikayetlere yol açar.

Hastalık belirtileri tüm vücutta görülebilir, örneğin:

• Bacaklarda veya yüzde şişlikler (ödem)
• Bulantı, kusma, ishal
• İştahsızlık, kilo kaybı
• Solgunluk, kaşıntı
• Yorgunluk, motivasyon kaybı, halsizlik
• Konsantrasyon bozuklukları, bilinç bulanıklığı, bilinç bozukluğu ve bilinç kaybına kadar
• Felç belirtileri, kas krampları
• Nefes darlığı

Yetişkinlerde kronik böbrek hastalığına genellikle şeker hastalığı ve yüksek tansiyon yol açar.

Kalıcı böbrek hasarlarının diğer nedenleri:

• Böbrek dokusunun iltihaplanması.
• Özellikle ağrı kesici gibi ilaçların uzun süre kullanılması.
• Böbrek taşı, tümör veya idrar akışını engelleyen yara izleri.
• Kistik böbrek gibi doğuştan olan böbrek hastalıkları.

Almanya’da iki milyondan fazla kalıcı böbrek fonksiyonu bozukluğu olan insanın yaşadığı tahmin edilmektedir. Bu insanların çoğu 60 yaşın üzerindedir.

Her yıl yaklaşık 90.000 kişi, böbreklerinin artık düzgün çalışmaması nedeniyle diyalize girmek zorundadır. Almanya’daki organ nakillerinin yarısından çoğunu böbrek nakli oluşturmaktadır. Yılda 2000’den fazla böbrek nakli gerçekleştirilmektedir.

Almanya’da yılda yaklaşık 10.000 kişi kronik böbrek hastalığı sonucunda hayatını kaybetmektedir.

Böbrek fonksiyonları hastalığın ilk zamanlarında kısıtlı olsa da böbrekler kanı yeterince temizleyebilir. Bu durum yıllarca devam edebilir ve bazı durumlarda böbreklerin iyileşmesi de mümkündür.

Ancak böbrek fonksiyonunun giderek kötüleşmesi ve böbrek zayıflığının (böbrek yetmezliği) ortaya çıkması da mümkündür. Bu durum böbreklerin tamamen iflas etmesine (terminal böbrek yetmezliği) yol açabilir ve hayati tehlike oluşturabilir.

Şeker hastalığı ve yüksek tansiyon, kronik böbrek hastalığını tetikleyebilir. Bu nedenle, bu hastalıkların riskinin azaltılması önerilir. Özellikle aşırı kilodan kaçınılmalı ve yeterince egzersiz yapılmalıdır.

Diyabet veya yüksek tansiyon hastaları sık sık ilave ilaçlar kullanmaktadır. Buradaki amaç, kan şekerini ve tansiyonu düzenlemek ve böbrek hastalıkları gibi sonuçları mümkün olduğunca önlemektir.

Doktorlar, kronik böbrek hastalığının nedenlerini ve şiddetini şu şekilde saptayabilir:

• Kapsamlı bir muayene görüşmesi (hastalık geçmişi).
• Tansiyon ölçümüyle birlikte fizik muayene.
• Karın ve böbrek bölgesinde ultrasonik muayene.
• Kan testleri: Örneğin kreatinin, kan şekeri ve hemoglobin değerlerinin tespit edilmesi ve kan gazı analiziyle kandaki asit miktarının belirlenmesi.
• İdrar testi: Burada protein miktarı da tespit edilir.

Yukarıda bahsedilen değerler ve kan testleriyle elde edilen diğer laboratuvar değerleri, böbrek fonksiyonuyla ilgili bilgi verir. Başka değerlerin de yardımıyla doktorlar, örneğin böbrek hastalığının komplikasyonlara yol açıp açmadığını ya da şeker hastalığının bunun nedeni olup olmadığını belirleyebilir.

Başka soruların olması halinde, bilgisayarlı tomografi veya böbreklerden doku örneği alınması (biyopsi) gibi görüntüleme prosedürleri de yardımcı olabilir.

Şeker hastalığı olanlar veya yüksek tansiyon hastaları için kronik böbrek hastalığı riski daha yüksektir. Risk grubundaki insanlar için, böbreklerin aile hekimi tarafından düzenli olarak muayene edilmesi önerilir. Böylece böbrek zayıflığı erken teşhis edilebilir. 

Check-up 35 adı verilen genel muayene kapsamında, sağlık sigortalılar 35 yaşından itibaren yasal olarak her üç yılda bir ücretsiz tarama yaptırabilir. Taramanın amacı, kalp ve dolaşım sistemi hastalıkları, diyabet ve böbrek hastalıklarının belirtilerini erkenden saptamaktır.

Böbrekler normal çalışmaya devam ediyorsa, hastalığın ilerlemesi durdurulabilir veya yavaşlatılabilir. Bu, özellikle tansiyonu düşüren ve kalp ve dolaşım sistemi hastalıkları önleyen ilaçlarla sağlanır. Diyabet hastalarında kan şekerinin kontrol edilmesi önemlidir.

Kansızlık (anemi) veya kemik metabolizması rahatsızlıkları gibi ikincil hastalıklarda; demir içeren müstahzarlar, kan oluşumunu destekleyen ilaçlar ve fosfat bağlayıcı adı verilen ilaçlar yardımcı olabilir. Hiperasidite durumunda ise bikarbonat kullanılır.

Bu hastaların beslenme alışkanlıklarını ve tükettikleri sıvı miktarını böbrek hastalığının evresine göre ayarlamaları ve egzersiz yapmaları da önemlidir.

Böbreklerin tamamen iflas etmesi durumunda ise diyaliz ve böbrek nakli seçenekleri göz önünde bulundurulur. Bu tedavilerden en az biri genellikle uygulanabilir. Ancak bazı insanlar bilinçli olarak tedaviyi reddeder. Çok zamanının kalmadığı kesin olan hastalar için ise palyatif bakım önerilir. Palyatif bakım, ölüme yakın dönemin mümkün olduğunca ağrısız geçirilmesine yardımcı olur.

Diyaliz hakkında daha ayrıntılı bilgiyi gesundheitsinformation.de sitesinde bulabilirsiniz.

Böbrek nakliyle ilgili kapsamlı bilgileri Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung (Federal Sağlık Bilgi Merkezi) web sitesinde bulabilirsiniz.

Kronik böbrek hastalığı, günlük hayatı etkiler. Özellikle yeme ve içme konusunda hastalar belirli tavsiyelere uymalıdır. Prensip olarak, özellikle böbrek hastaları ve yakınları beslenme tavsiyesi talep edebilir. Birçok nefroloji uzmanı bu tür tavsiyeler sunar.

Diyaliz tedavisi gören hastaların genellikle çok fazla sıvı tüketmemesi gerekir. Böbrekler yeterince çalışmadığı için, çoğu zaman neredeyse hiç su atmaz ve bu durum su tutulumuna neden olur. Bir dilim limon, şekersiz bir sakız veya ekşi bir şeker susuzluk hissini hafifletmeye yardımcı olabilir.

Yardımcı olabilecek diğer önlemler şunlardır:

• Havası kuru olan ortamlardan kaçınmak,
• Yavaş içmek,
• Küçük bardak ve fincanlar kullanmak ve
• İlaçları fazladan bir bardak su yerine yemekle birlikte almak.

Kronik böbrek hastaları genellikle sürekli olarak birden fazla ilaç kullanır. Bir ilaç planı, durumu takip etmenize ve ilaç kullanımınızı göz önünde bulundurmanıza yardımcı olabilir.

Öte yandan, zayıf böbrekler nedeniyle hastaların ağrı için ibuprofen gibi bazı ilaçları almasına izin verilmez. Bu durumla ilgili ayrıntıları ve alternatifleri doktorunuzla görüşmeniz önerilir. Bazı insanların ise tıpkı diyabet için kullanılan insülin iğneleri gibi yeni tedavilere alışması gerekir.

Kronik böbrek hastalığıyla yaşamak zorlayıcı olabilir. Beslenmenin yanı sıra sıvı alımı ve ilaç kullanımı gibi konularda da kısıtlamalar söz konusudur. Diyaliz, çok fazla zaman aldığı için mesleki ve özel yaşamı büyük ölçüde etkiler.

Verband Deutsche Nierenzentren e. V. (Alman Böbrek Merkezleri Birliği) ve Bundesverband Niere e. V. (Federal Böbrek Birliği), hastalıkla başa çıkma ile ilgili sorular için ücretsiz bir yardım hattı sunar.

Ömür boyu sürmesi muhtemel olan tedavinin bilincinde olmak, hastaların yanı sıra yakınlarının da psikolojik açıdan stresli ve depresif hale gelmesine neden olabilir. Bu durumda, örneğin kendi kendine yardım gruplarında veya diyaliz sırasında diğer hastalarla iletişim kurmak yardımcı olabilir. Psikolojik stresin daha yoğun veya daha uzun süre yaşandığı durumlarda ise psikoterapi destek sağlayabilir.