Diz artrozu (Gonartroz)

Diz istirahat ettikten sonra sertleşmiş hissediliyorsa ve hareket ederken ağrıyorsa, bunun nedeni artroz olabilir. Diz eklemi artrozu veya gonartroz olarak da bilinen diz artrozu, eklem kıkırdağının incelmesi ve koruyuculuğunu artık kaybetmesiyle ortaya çıkar.

Artroz durumunda diz eklemlerine yüklenilmemesi gerektiği yönündeki yaygın görüş doğru değildir. Aksine, iyi gelişmiş kaslar eklemleri stabilize eder ve korur. Hareket, eklem kıkırdağının besinlerle beslenmesini sağlar. Bu nedenle en önemli tedaviler kıkırdağı ve eklemi formda tutan hareket ve egzersizlerdir. Aşırı kilolu insanlar az miktarda kilo kaybıyla bile dizin yükünü azaltabilir.

Diz artrozu ilerlemişse ve günlük yaşamı ve yaşam kalitesini ciddi şekilde etkiliyorsa ve özellikle egzersiz veya ağrı kesiciler semptomları yeterince hafifletmiyorsa, eklem değişimi düşünülebilir.

Diz artrozu tipik olarak başlangıçta sadece zorlama sırasında ortaya çıkan diz ağrısı ile başlar. Artroz zamanla ilerledikçe, ağrılar daha sık ve şiddetli hale gelir. Daha sonra dinlenme sırasında veya geceleri de ortaya çıkabilir ve uykuyu bozabilir. Eklemlerin sertleşmesi gibi diğer semptomlar da ortaya çıkabilir. Diz artrozu olan bazı hastaların eklemleri akşama doğru veya sabahları ağrır.

Dizin hangi bölümünün etkilendiğine bağlı olarak, dizin iç veya dış tarafında daha fazla ağrı olabilir. Diz kapağının altındaki bölge etkilenirse, özellikle ayağa kalkarken ve merdiven çıkarken ağrı oluşabilir.

Artrozun ağır olması halinde, ağrılar dinlenme sırasında da ortaya çıkar. Dizler bu durumda daha hissiz olur ve ağrılar zaman zaman çok şiddetli olabilir, yorgunluğa yol açar ve günlük yaşamı ciddi şekilde sınırlar.

Diz eklemi ayrıca basınca duyarlı hale gelebilir ve sertleşebilir. Dizlerin daha az hareket ettirilmesi, kasları ve bağları zayıflatır. Bu, dizde bir dengesizlik hissine neden olabilir.

Bazı insanlarda artroz birkaç gün süren akut ataklara yol açar. Daha sonra bu ağrılar aniden artarak batan, çarpıntılı veya yanıcı bir hal alır. Bu da dizin geçici olarak şişmesine, sertleşmesine ve ısınmasına neden olabilir. Ataklar, öngörülememeleri nedeniyle son derece zorlayıcı olabilir.

Diz eklemi, üst ve alt bacak kemiklerini ve diz kapağını birbirine bağlar. Kemiklerin uçları ve diz kapağının içi kıkırdak ile kaplıdır. Sağlıklı kıkırdak, eklemde düşük sürtünmeli harekete izin veren pürüzsüz bir kayma yüzeyidir. Artroz, kıkırdak yumuşadığında, çatladığında ve inceldiğinde ortaya çıkar. Kıkırdak diğer dokular kadar iyi yenilenemez. Bu nedenle, büyük bir hasar meydana geldiğinde kalıcı olur.

Diz artrozu dizin üç bölgesinde ortaya çıkabilir:

• diz ekleminin iç tarafında (medial)
• diz ekleminin dış tarafında (lateral)
• diz kapağının altında (patellofemoral)

Herkesin eklem kıkırdağı yaşamları boyunca biraz yıpranır. Bu nedenle artroz halk arasında “eklem aşınması” olarak bilinir. Bu ifade yanıltıcıdır, çünkü eklemin normal “kullanım” sonucunda yıprandığı izlenimini uyandırır. Ancak bu doğru değildir. Aksine: Eklemde sürekli olarak yapım ve yıkım işlemleri gerçekleşir. Yapım işlemlerini ve dolaşımı sağlamak için eklem hareket etmelidir.

Kıkırdak hasarlarının nedenleri şunlardır:

• Diz eklemi yaralanmaları: Örneğin menisküste hasar, ön çapraz bağların yırtılması, diz kapağı çıkığı veya diz eklemi yakınında kemik kırığı
• Aşırı kilo (obezite): Vücut kitle endeksi (BMI) 30'un üzerinde olan kişiler aşırı kilolu (obez) olarak kabul edilir. Vücut kitle endeksi ne kadar yüksek olursa, eklemlere uygulanan zorlama o kadar büyük olur.
• Dize sık sık aşırı yüklenme: Örneğin, işyerinde sık sık diz çökmek, çömelmek veya ağır şeyler kaldırmak zorunda kalan kişilerde artroz riski daha yüksektir.
• Anatomi: Örneğin, farklı uzunluktaki bacaklar veya dizlerin yanlış duruşu (X veya O şeklinde bacaklar)

Almanya'da tam olarak kaç kişide diz artrozu olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Diğer ülkelerin tahminlerine göre tüm yetişkinlerin yaklaşık yüzde 4'ü bundan etkilenmektedir.

Görülme sıklığı yaşla birlikte artmaktadır: örneğin, 60 yaşın üzerindeki kişilerin yaklaşık yüzde 10 ila 15'inde diz artrozu vardır; kadınlarda erkeklerden biraz daha sık görülmektedir.

Artroz, dizin eklemin değiştirilmesini gerektirecek kadar kötü bir şekilde hasar göreceği anlamına gelmez. Birçok insan semptomlara rağmen günlük yaşamlarını rahatça sürdürebilmektedir.

Dizde artrozun nasıl ilerleyeceğini kesin olarak tahmin etmek mümkün değildir. Bazı kişilerde yıllar boyunca sadece az sayıda semptom görülürken, bazılarında artroz daha hızlı ilerler. Diz artrozu olan kişilerin 5 yıl boyunca tekrar tekrar muayene edildiği, Hollanda'da yapılan büyük bir araştırmada şu sonuçlar elde edilmiştir:

• Kişilerin yüzde 60'ında, yalnızca hafifçe artan veya hatta azalan orta derecede ağrı bulunuyordu
• Yüzde 25'inde hafif, nispeten sabit ağrılar vardı
• Yüzde 10'unda şiddetli, nispeten sabit ağrılar vardı
• Yüzde 5'inde yıllar içinde önemli ölçüde artan hafif ağrılar vardı

Ağrı ataklar halinde de ortaya çıkabilmektedir: Daha sonra daha güçlü şikayetler olan evrelerle, semptomsuz veya az semptomlu evreler değişimli olarak süregelir. Ters hareketler veya küçük yaralanmalar, artrit ağrısını geçici olarak artırabilir. Ancak bu ağrılar çoğu zaman kendi kendine geçer.

Diz artrozunu teşhis etmek için doktor, dizde tekrarlayan veya kalıcı ağrı ve geçici sertlik gibi semptomların olup olmadığını sorar. Doktor diz ekleminin hareket aralığını kontrol eder, bacağın duruşuna bakar ve menisküs veya bağların zarar görmesi gibi ağrının başka olası nedenleri olup olmadığını kontrol eder.

Genellikle diz ekleminin röntgeni artrozu tespit etmek için yeterlidir. Tüm bacağın röntgeni, bilgisayarlı tomografi (CT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRT) gibi daha özel muayeneler genellikle gerekli olmaz.

Teşhis kesinleştikten sonra düzenli röntgen muayeneleri gerekmez. Tedavi röntgende görülenlere değil semptomlara göre yapılır. Daha ileri tetkikler, sadece artrozun beklenmedik bir şekilde hızlı ilerlemesi veya başka bir hastalığı gösterebilecek ek şikayetler olması halinde faydalıdır.

Yapay bir eklem (eklem replasmanı) takılmadan önce de diz ekleminin röntgenleri çekilir. Bu görüntüler, ameliyatın planlanmasına yardımcı olur.

Diz artrozunu tedavi etmenin birkaç yolu vardır. Hangi seçeneklerin doğru olduğu, diz artrozunun ne kadar ilerlediğine, eşlik eden hastalıkların olup olmadığına ve tedaviden beklentilere bağlıdır.

Artroza rağmen aktif kalmak eklemler için faydalıdır. Birçok araştırma, düzenli güçlendirme ve esneklik egzersizlerinin ağrıyı hafifletebileceğini ve eklem fonksiyonlarını iyileştirebileceğini göstermektedir.

Fazla kilonuz olması halinde, kilo vermek eklem ağrılarını hafifletebilir. Araştırmalar, yüzde 5'ten fazla kilo kaybının, hareketliliği iyileştirdiğini ve eklem ağrılarını azalttığını göstermiştir.

Bir yastıklama tabanına sahip, iyi oturan ayakkabı kullanımı tavsiye edilmektedir. Ayakkabılar ayağın kemerini desteklemeli ve ayak parmakları için yeterli alan sağlamalıdır. Yüksek topuklu ayakkabılar ise tercih edilmemelidir.

Örneğin dizinizi nasıl güçlendireceğinizle ilgili ayrıntılı bilgileri gesundheitsinformation.de adresinde bulabilirsiniz.

Diz artrozu için çok sayıda tedavi yaklaşımı vardır:

• Ayakkabı tabanlıkları, ortezler ve rahatlatıcı ayakkabılar: Deneyebileceğiniz düşük riskli seçeneklerdir. Bununla birlikte, bu tür ayakkabıların etkileri henüz kesin olarak araştırılmamıştır. Belirleyici bir araştırmada, rahatlatıcı bir ayakkabının diz ağrılarını birkaç ay boyunca normal, tam oturan ve yastıklama yapan ayakkabılardan daha çok azaltmadığı görülmüştür.
• Diklofenaklı jel gibi eklemlere uygulanacak iltihap önleyici ağrı kesiciler: Bazı kişilerde artroz ağrılarını hafifletebilir ve yan etkisi az olan basit bir tedavi seçeneğidir.
• Diklofenak, ibuprofen ve etoricoxib gibi iltihap önleyici oral yolla alınan ağrı kesicilerin de artroz ağrılarını hafiflettiği kanıtlanmıştır. Parasetamol ise diz artrozuna karşı etkili değildir.
• Opioid sınıfından ağrı kesiciler: Genellikle iltihap önleyici ağrı kesicilerden daha etkili değildir. Ayrıca bunların yan etkileri vardır ve bağımlılık yapabilir.
• Akupunktur: Araştırmalar, akupunkturun diz artrozunu hafifletebileceğine işaret etmektedir - ancak iğnelerin sadece yüzeysel olarak veya "yanlış" yerlere yerleştirildiği sahte akupunkturdan daha yararlı değildir.
• Eklem içine yapılan iğneler: Kortizon enjeksiyonları şikayetleri 8 haftaya kadar hafifletebilir ancak sürekli tekrarlanan uygulama kıkırdağa zarar verebilir. Hyaluronik asit enjeksiyonlarının faydası ise tartışmalıdır. Bugüne kadarki araştırmalarda tuzlu sudan daha iyi etki göstermemiştir. Ayrıca bunların masrafı hasta tarafından karşılanmalıdır. Otohemoterapi, yani işlenmiş, vücudun kendi kan plazması ile eklem enjeksiyonları ile tedavi henüz kanıtlanmamıştır.
• Eklem değişimi: İlerlemiş diz artrozu durumunda eklem değişimi düşünülebilir. İlerlemiş diz artrozu durumunda, yapay bir diz eklemi çoğu insanda şikayetleri önemli ölçüde hafifletir. Ameliyat sonrasında aktif bir rehabilitasyon ve yeni dize alışmak için sabır çok önemlidir.
• Düzeltici osteotomi: Bu yöntem bazen eklem değişimine alternatif olarak düşünülür. Bu işlemde dize tek taraflı yüklenmeye neden olan deformasyonlar düzeltilir.
• Röntgen stimülasyon ışınlaması veya ortovolt tedavisi: Eklem birkaç hafta boyunca 6 ila 12 kez zayıf röntgen ışınları ile tedavi edilir. Şimdiye kadar bu tedavi ile ilgili karşılaştırmalı bir araştırma yapılmamıştır. Bu nedenle, bu terapinin faydalı olup olmadığı belirsizdir.
• Radyosinoviortez (RSO): Bu işlemde diz eklemine düşük seviyeli bir radyoaktif madde enjekte edilir. Araştırmalar bunun faydalı olduğunu kanıtlamamıştır, ancak kemik ve eklem iltihabı gibi komplikasyonları olduğuna dair raporlar bulunmaktadır.
• Kıkırdak tedavisine yönelik müdahaleler: Uzmanlar, şikayetleri şiddetlendirebileceği ve faydalı olduğu kanıtlanmadığı için diz artrozu durumunda bu müdahalelerin yapılmamasını tavsiye etmektedir. Bu müdahaleler, örneğin, "pridie" delme, mikro kırma ve kıkırdak hücresi veya kıkırdak-kemik naklidir.
• Endoskopik diz lavaj ve kıkırdak yumuşatma (artroskopi): Çok sayıda araştırma bu yöntemin diz artrozuna faydalı olmadığını göstermiştir.

gesundheitsinformation.de'nin karar verme konusunda yardım hizmeti, eklem replasmanı yaptırıp yaptırmayacağınıza karar vermenize yardımcı olabilir.

Diz artrozunun tedavisi için, faydalı olduğu kanıtlanmamış olan çok sayıda başka ürün ve tedavi mevcuttur. Örneğin:

• Duloksetin
• Şeytan pençesi veya sığla yağı ekstraktı gibi bitkisel preparatlar
• Kondroitin veya glukozamin içeren besin takviyeleri
• Örneğin soya, avokado veya zerdeçal bazlı gıda veya gıda ekstraktları
• Ultrason tedavileri
• Transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu (TENS)
• Sülük terapisi
• Yüksek frekans terapisi
• Manyetik alan terapisi
• Mikrodalga terapisi