Hantavirüs hastalıkları

Hantavirüsler, sıçan veya fare gibi kemirgenlerle ve bunların salgılarıyla temas durumunda bulaşabilir. Savrulan tozlar yoluyla da virüslerin bulaşması mümkündür. Bu bazen, örneğin tozlu bir kulübeyi veya tavan arasını temizlerken olur. Hastalık gribebenzer seyreder, ancak genellikle böbreklere de zarar verir. Hastalığın ağır seyretmesi nadir görülen bir durumdur, ancak ölümcül olabilir. 

Almanya'da hastalığın görülme sıklığı yıldan yıla değişmektedir. Patojeni bulaştırabilecek kaç kemirgen olduğuna bağlıdır. Son sekiz yılda, sağlık ve eyalet daireleri tarafından bildirilen hasta sayısı yılda 161 ila 2.823 arasında değişiyordu. Temizlik kuralları ve temastan kaçınma, enfeksiyona ve dolayısıyla hastalığa karşı korunmaya yardımcı olur. 

Hantavirüs hastalıklarının yüzde 80 ila 85'i çok az semptomla veya hiç semptom göstermeden geçer.  

Tipik semptomlar, sırt ağrısı, baş ağrısı ve vücut ağrıları ile birlikte üç ila dört gün süren ateştir. Semptomlar, enfekte olduktan yaklaşık iki ila dört hafta sonra ortaya çıkar. Virüsün türüne bağlı olarak hastalık daha şiddetli olabilir ve özellikle böbreklere veya akciğerlere zarar verebilir. 

Aşağıdaki semptomlar birlikte ortaya çıkarsa bu bir hantavirüs hastalığına işaret edebilir:

• 38,5 santigrat dereceden daha yüksek ani ateş başlangıcı
• Sırt ağrısı, baş ağrısı ve vücut ağrıları
• Köpüklü veya kanlı idrar
• Özellikle kreatinin gibi kanda artan böbrek değerleri
• İdrarda artan protein
• kanda daha az kan pulcukları (trombosit) olması
• önce azalmış idrar çıkışı, daha sonra artan idrar çıkışı

Benzer bir klinik tabloya neden olan farklı hantavirüsler vardır. Bu durum tüm dünyada böyledir. Kemirgenler ve aynı zamanda diğer küçük memeliler, hantavirüs hastalığının taşıyıcılarıdır. 

Almanya'da aşağıdaki potansiyel olarak hastalığa neden olan hantavirüsler görülür:

Puumala virüsü

Puumala virüsleri en çok Almanya'da yaygındır ve esas olarak güney ve batıda görülür. Konakçı hayvan ve taşıyıcı orman faresidir. Hastalık son yıllarda genellikle şu bölgelerde ortaya çıktı: Schwäbische Alb, Fränkische Alb, Oberschwaben, Bayerischer Wald, Spessart, Unterfranken, Odenwald, Nordosthessen, Teutoburger Wald, Westthüringen, Osnabrück ve Münsterland bölgesi.

Dobrava-Belgrade virüsü 

Dobrava-Belgrade virüsleri esas olarak Almanya'nın kuzey ve doğusunda görülür. Konakçı hayvan ve taşıyıcı, Almanya'nın kuzey ve doğu bölgelerine özgü olan tarla faresidir. 

Seul virüsü

Evcil ve vahşi fareler bu virüsleri taşır. İlk vakalar 2019 yılında Aşağı Saksonya'da görüldü.

Tula virüsü

Tulavirüsler, Almanya'nın her yerinde yaşayan tarla faresi tarafından bulaştırılır. İlk teyit edilen enfeksiyon 2019'da Almanya'da tespit edildi. Ancak, tulavirüsler için düzenli inceleme yapılmadığından enfeksiyon sayısının aslında önemli ölçüde daha yüksek olduğu varsayılmaktadır.

Hantavirüsler, diğer küçük memelilerde olduğu gibi farelerde ve sıçanlarda da varlığını sürdürmektedir. Bu konakçı hayvanlar, virüsleri salya, idrar ve dışkı yoluyla salgılar ve bu virüsler daha sonra birkaç gün boyunca bulaşıcı kalır. Çoğu insan, patojen içeren tozları soluyarak veya bunların cilt yaralarına girmesiyle enfekte olur. Isırıklar veya kontamine yiyecekler yoluyla bulaşma da mümkündür. 

Aşağıdaki faaliyetleri yürüten kişiler özellikle risk altındadır: bahçe işleri, ormancılık ve tarımda çalışma, özellikle kemirgenlerin bulunduğu kulübeleri ve ahırları temizleme.

Ancak prensip olarak, koşu, avcılık veya kamp gibi açık hava etkinlikleri sırasında da hantavirüs bulaşabilir. Buna açık hava tatbikatlarına katılan ordu mensupları da dahildir.

Hantavirüsler tüm dünyaya yayılmışlardır. Ne kadar çok konakçı hayvan varsa hastalık o kadar sık görülür. Orman ve tarla fareleri gibi kemirgenler için besin kaynağı iyiyse güçlü bir şekilde çoğalabilirler. Buna bağlı olarak ortamdaki virüs bulaşmış fare dışkısı miktarı da artmakta, bunun sonucunda hantavirüsler daha hızlı yayılmakta ve hastalıklar artmaktadır. Yıllık yağış miktarı da bu konuda önemli bir etkiye sahiptir. Örneğin yüksek düzeyde yağış bir sonraki yıl kayın veya meşe palamutlarının meyve vermesine neden olur ve bu da hayvanların üremesini kolaylaştırır.

Gıda arzı ve yağış yıl boyunca değişiklik gösterdiğinden hastalık sayısı da dalgalanır. Örneğin Almanya'da, 2018'de yalnızca yaklaşık 230 hastalık bildirildi, ama bu sayı 2019'da 1.500'den biraz fazlaydı.  

Almanya'da ortaya çıkan virüs türleri nadiren ciddi hastalıklara neden olmaktadır. Grip benzeri semptomlar ve böbrek fonksiyon bozukluğu en önde yer almaktadır. Bu durumda epidemik nefropatiden söz edilir. İyileşme süreci birkaç haftadan aylara kadar sürebilir, ancak kalıcı sonuçları yoktur. 

Ölümcül olabilen iki ciddi form da vardır:

Renal sendromlu hemorajik ateş

Hastalık, komplike olmayan bir hantavirüs hastalığı gibi başlar. Ancak birkaç gün sonra aşağıdaki semptomlar gelişir:

• Şiddetli karın ve sırt ağrısı
• İshal ve kusma
• Baş dönmesi ve şoka kadar kan basıncında düşme
• Konjonktiva ve deride kanama
• Böbrek yetmezliği dahil olmak üzere bozulmuş böbrek fonksiyonu

Hastalık vakaların yüzde 5 ila 15'inde ölümcüldür. Almanya'da ortaya çıkan virüs tiplerinin tetiklediği renal sendromlu hemorajik ateş genellikle daha hafif seyreder ve kanama veya şok görülmez. Bunun ölüm oranı yüzde birden azdır.

Hantavirüse Bağlı Kalp-Akciğer Sendromu

Hastalık aniden yüksek ateş, bulantı ve kusma, halsizlik, karın ağrısı ve uzuvlarda ağrı ile başlar. 4 ila 10 gün sonra, aşağıdaki semptomlar ortaya çıkar:

• Öksürük ve nefes darlığı
• Hızlı nabız

Akciğer semptomları hızla kötüleşebilir ve akut solunum sıkıntısı sendromuna yol açabilir. Bu hastalık türü, hastaların yüzde 25 ila 40'ında ölümcül bir şekilde sona ermektedir.

Şu anda Avrupa'da herhangi bir aşı yoktur. Hastalık ancak enfeksiyonu önleyerek ve kemirgenlerle ve onların salgılarıyla temastan kaçınarak önlenebilir. Bir bodrum katında, çatı katında veya kulübede bulunduktan sonra eller ve saç iyice yıkanmalıdır. Fare dışkısı ile kontamine olma olasılığı bulunan odalarda çalışırken ağız ve burun koruması kullanın ve işi tamamladıktan sonra iş kıyafetler 60 santigrat derecede yıkanmalıdır.

Ayrıca başka etkili önlemler de alınabilir:

Fare istilası şu şekilde önlenir

• Yiyecekler, örneğin dolaplarda, plastik ve metal kutularda güvenli ve sıkıca kapalı tutulmalıdır.
• Evcil hayvan maması ve suyu gece boyunca açık bırakılmamalıdır.
• Çöpler kilitlenebilir çöp kovalarına ve çöp kutularına atılmalıdır.
• Artık yiyecekler veya hayvan atıkları gübrenin içine konulmamalıdır.
• Kemirgenler için yuvalama alanı olabilecek çöp yığınları, hacimli atıklar ve eski lastikler ortadan kaldırılmalıdır.

Fareler ve sıçanlarla şu şekilde savaşılır

• Karanlık köşelere ve duvarlar boyunca fare veya sıçan kapanları (geçmeli tuzaklar) kurulmalıdır.
• Tuzakların çocukların ve evcil hayvanların erişemeyeceği yerlerde olduğundan emin olunmalıdır.
• Tuzaklar düzenli olarak kontrol edilmelidir.
• Gerekirse profesyonel bir haşere kontrolörüne danışılmalıdır.

Ölü fareler veya dışkıları bu şekilde bertaraf edilir

• Eldiven ve ağız ve burun koruması takılmalıdır.
• Ölü fareler plastik bir torbaya kapalı şekilde çöp kutusuna konulmalıdır.
• Temizlemeden önce fare istilası olan odalar 30 dakika havalandırılmalıdır.
• Temizlemeden önce yüzeyler nemlendirilerek tozun karışması önlenmelidir.
• Virüsler fan aracılığıyla havaya yayılacağından elektrikli süpürge kullanılmamalıdır.
• Tüm kirlenmiş yüzeyler ev tipi temizleyici ile temizlenmelidir.
• Temizledikten sonra eller ve saç yıkanmalı, duş alınmalı ve iş kıyafetlerinizi yıkanmalıdır.

Konuyla ilgili ayrıntılı bilgiyi Robert Koch Enstitüsü'nün Hantavirüs Enfeksiyonlarından Kaçınma Hakkında Bilgi broşüründe bulunabilirsiniz.

Bir hantavirüs enfeksiyonundan şüpheleniliyorsa, doktorlar virüse karşı antikor olup olmadığını laboratuvarda belirlemek için kan alır. Zaten virüs hastalığın erken evresinde sadece kısa bir süre için kanda tespit edilebilmektedir.

Doğrudan hantavirüsleri hedef alan spesifik bir ilaç yoktur. Parasetamol gibi ateş düşürücü ağrı kesiciler semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Ağır vakalarda hastalar yoğun bakım ünitesine gelir. Bazen mekanik ventilasyona da ihtiyaç duyarlar.