İlaç alerjisi

İstenen etkiye ek olarak, ilaçların istenmeyen etkileri de olabilir: Metabolizmanın ilacı gerektiği gibi işlemediği intolerans durumları da vardır. Bağışıklık sistemi ilacın etkin maddesine veya diğer bileşenlerine güçlü bir şekilde savunmacı tepki veriyorsa ilaç alerjisinden söz edilir.

İlaç alerjisi olan kişiler genellikle hangi ilaçların kendileri için uygun olup olmadığını bilmez. Bir ilaca ihtiyacı olan herkes, uygun bir ikame ilacı bulmakta zorluk çekebilir. Bazen eşdeğer ilaç daha az işe yarar.

İlaç alerjisi, akut şikayetlere neden olmanın yanı sıra bir hastalığın tedavisini de geciktirebilir.

Bir ilaca alerjik reaksiyon gösteren herkes bunu genellikle ilacı aldıktan sonraki bir saat içinde fark eder (ani reaksiyon). Ama reaksiyonun daha sonra, bazen birkaç saat, bazen günler veya haftalar sonra (geç reaksiyon) meydana geldiği ilaç alerjileri de vardır.

Ani bir tepki, aşağıdaki şikayetlerle ifade edilebilir:

• Kızarık ve aşırı ısınmış cilt
• Lekeli cilt döküntüsü
• Kaşıntı
• Şişmiş mukozalar
• Dokuda su birikimi (ödem)
• Kabarcıkların oluşumu (kurdeşen)

Şiddetli bir reaksiyon (anafilaktik şok) ayrıca nefes darlığına, bilinç bozukluğuna ve hatta kalp durmasına neden olabilir. 

Alerji hemen ortaya çıkmazsa reaksiyon genellikle birkaç gün içinde ortaya çıkar. Geç reaksiyon nadiren iki hafta içinde ortaya çıkar. Döküntüye ve ateşe yol açabilir. Yüzde şiddetli şişlik, cildin aşırı soyulması veya organlarda hasar gibi ciddi reaksiyonlar nadir görülür.

Acil durumda mümkün olan en iyi tıbbi bakımdan faydalanabilmek için ilaç alerjisi olan kişiler, bu intoleransları elektronik sağlık kartında acil durum veri kaydına kaydedebilir.

En yaygın ilaç alerjisi tetikleyicileri şunları içerir:

• Antibiyotikler, genellikle penisilin
• Ağrı ve romatizma ilaçları
• Kontrast madde, örneğin röntgende
• Lokal anestezik ajanlar ve diğer anestezikler
• Kanser ilaçları
• Epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçlar
• Tansiyon düşürücü ACE inhibitörleri
• Ruhsal bozukluklar için ilaçlar: antidepresanlar veya nöroleptikler gibi psikofarmasötikler
• İlaçlardaki katkı maddeleri

İlaca alerjik reaksiyonlar ayrıca ilacın nasıl alındığına da bağlıdır: Enjekte edilen, infüzyon şeklinde verilen veya cilde sürülerek uygulanan ilaçların alerjik reaksiyonlara neden olma olasılığı ağızdan alınan ilaçlara göre daha fazladır. Damar içine yapılan infüzyonlar, ciddi alerjik reaksiyonlar açısından en büyük risk altındadır.

Genç yetişkinler ve orta yaşlı insanlar, çocuklara veya yaşlılara göre daha fazla ilaç alerjisine sahiptir. Ayrıca, kadınların erkeklerden daha fazla alerjik reaksiyon gösterme olasılığı daha yüksektir. HIV/AIDS gibi belirli genetik değişiklikleri veya viral hastalıkları olan kişilerin de ilaçlara alerjisi olma riski daha yüksektir.

Bir ilaç alerjisinin birçok semptomu, diğer yan etkiler veya hastalık semptomları ile karıştırılabilir: döküntüler ayrıca kızamık veya kızamıkçık belirtileri olabilir. İlaç alerjisi semptomlara bakılarak kolayca belirlenemez.

Bir ilaç alerjisinden şüpheleniliyorsa doktor önce birkaç soru soracaktır:

• Rahatsızlıklar ne zaman ve nasıl ortaya çıktı?
• Hangi ilaçlar alındı?
• Hangi dozajda?

Mümkün olduğunca doğru bilgi, çok fazla ilaç alan kişiler için özellikle önemlidir. Hasta dosyası veya hastaneden alınan taburcu mektubu da ilaç kullanımı konusunda faydalı bilgiler sağlayabilir.

Sadece reçeteli ilaçlar değil, reçetesiz satılan ilaçlar, bitkisel ilaçlar ve diyet takviyeleri de alerjik reaksiyonları tetikleyebilir. Bu nedenle, doktora tüm bu ilaçlar hakkında bilgi vermek önemlidir. Daha sonra alerjiden hangi ajanların ve aktif bileşenlerin sorumlu olduğunu bulmak için testler kullanılır. Ancak bu testlerle bile teşhis her zaman kolay değildir.

İlaç alerjiniz varsa genellikle tetikleyici madde olmadan yapabilirsiniz. Ancak örneğin duyarsızlaştırma yoluyla ilaç alerjisi tedavi edilemez.

Antialerjik ilaçlar (antihistaminikler) veya kortizon, akut alerjik reaksiyonların kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. Daha güçlü reaksiyonlarda adrenalin iğnesi kullanılır. Anafilaktik şok durumunda hemen acil durum numarası 112 aranmalıdır. 

Hangi ilaçlara alerjisi olduğunu bilen hastalar genellikle alternatifleri kullanabilir. Söz konusu olan ilaç antibiyotik veya ağrı kesici ise genellikle benzer şekilde etkili alternatifler vardır. Bunların hangileri olduğu tedavi eden doktorla açıklığa kavuşturulabilir.

Çapraz reaksiyonlara dikkat etmek önemlidir: İlaç alerjisi olan kişiler de benzer etkin maddelere karşı alerjik reaksiyon gösterebilir.

Ancak, tüm ilaçların bırakılması ve yerlerine diğerlerinin kullanılması mümkün değildir. Önemli bir tedavi için bir alternatif yoksa doktorlar alerjik hastalara başlangıçta düşük dozlar verebilir. Dozaj daha sonra yavaş yavaş doktor gözetimi altında arttırılabilir. Amaç vücudun belirli bir süre ilaca tolerans göstermesidir. Ancak bu yaklaşım, riskleri de içinde barındırmaktadır. Diğer şeylerin yanı sıra kanser veya ciddi enfeksiyonlar durumunda gerekli olabilir.

Bir ilaca verilen her fiziksel reaksiyon alerji değildir. Örneğin, antibiyotik almak kızarıklığa neden olabilir, ancak bunun illa alerjik bir reaksiyon olması gerekmez. Araştırmalar, bazı kişilerin yanlışlıkla bir ilaca alerjisi olduğunu varsaydığını göstermektedir.

Örneğin, kendilerinin veya çocuklarının penisiline alerjisi olduğuna inanan birçok insan vardır. Ama yapılan bir alerji testi genellikle bunu doğrulamaz. Bu tür yanlış varsayımlar sorunlara yol açabilir. Örneğin bir hasta penisilin ile tedavi edilmezse, ancak birçok patojene karşı etkili olan geniş spektrumlu bir antibiyotik ile tedavi edilirse, daha dirençli mikroplar gelişebilir. Bu nedenle, şüpheli ilaç alerjilerini mümkün olduğunca kesin olarak açıklığa kavuşturmak önemlidir.