Kızamık

Kızamık, sadece çocukları değil yetişkinleri de etkileyebilen oldukça bulaşıcı bir viral hastalıktır. Tipik semptomu, yüzden tüm vücuda yayılan kahverengimsi kırmızı bir döküntüdür.

Kızamık ciddi komplikasyonlara neden olabilir: Kızamığın neden olduğu beyin iltihabı, hastalığa yakalananların yüzde 10 ila 20'sinde ölümcüldür.

Difteriden aşı ile korunmak mümkündür. Mart 2020'den bu yana, kreşler veya hastaneler gibi sağlık ve kamu kuruluşlarında çalışanların yeterli kızamık korumasına sahip olduklarını kanıtlamaları gerekmektedir. Aynı durum, kamu kuruluşlarına devam eden çocuklar ve ergenler için de geçerlidir. Kızamıktan korunma ya aşı yoluyla ya da geçirilmiş bir enfeksiyon yoluyla sağlanabilir.

Kızamık enfeksiyonunun iki aşamalı bir seyri vardır. Tipik cilt döküntüleri, hastalığın ikinci aşamasına kadar ortaya çıkmaz.

1. Aşama

İlk belirtiler virüsün bulaşmasından yaklaşık 10 gün sonra ortaya çıkar. Hastalık ateş, konjonktiva iltihabı, nezle ve öksürük ile başlar. Yanağın iç kısmındaki ağız mukozasında kireç lekelerini andıran ve klinik tablonun tipik özelliği olan beyaz lekeler oluşur (Koplik lekeleri).

2. Aşama

İlk semptomların ortaya çıkmasından yaklaşık 2 ila 4 gün sonra, kahverengimsi-kırmızı, birleşik benekli tipik cilt döküntüleri meydana gelir. Yüz ve kulak arkasından başlayarak tüm vücuda yayılır. Yaklaşık 4 ila 7 gün sürer. Daha sonra genellikle küçük pullanmalar görülür. Ateş toplamda yaklaşık bir hafta sürer.

Kızamığa neden olan etken kızamık virüsüdür (morbillivirüs). Sadece insanlarda görülür. Kızamık her zaman kişiden kişiye bulaşır.

Kızamık çok bulaşıcıdır: Hasta bir kişiyle temas eden hemen hemen herkes enfekte olur. Enfekte olan hemen hemen herkes hastalanır. Hastalığı bir kez geçirmiş olan herkes ömür boyu bağışıklığa sahiptir. Bu, kişinin hastalığa ikinci kez yakalanamayacağı anlamına gelir. Aşılanmış olan herkes genellikle kızamığa karşı da korunmuş olur. Sadece çok nadiren aşılanmış kişiler ciddi komplikasyonlar olmaksızın hafif kızamığa yakalanırlar.

Damlacık enfeksiyonu

Kızamık, diğer şeylerin yanı sıra damlacık enfeksiyonu yoluyla yayılır. Bu özellikle konuşurken, hapşırırken veya öksürürken olur. Enfekte kişilerden gelen damlacıklar sağlıklı kişilerin mukoza zarlarına bulaşırsa, bu kişiler de enfekte olur.

Aerosol enfeksiyonu

Enfeksiyon kapalı odalarda da havada uçuşan mini damlacıklar (aerosoller) yoluyla meydana gelebilir. Enfekte kişi birkaç saat önce odayı terk etmiş olsa bile bu mümkündür.

Smear enfeksiyonu

Bulaşma, hasta bir kişinin burun ve boğazından gelen bulaşıcı salgılarla kirlenmiş ellere, nesnelere veya yüzeylere dokunmakla da mümkündür.

Kızamık tüm dünyada, özellikle de aşılamanın düşük olduğu ülkelerde yaygındır. Oradaki hemen herkes hayatları boyunca bu viral enfeksiyona yakalanacaktır. Bu nedenle kızamık, özellikle aşılama oranlarının düşük olduğu ve insanların yeterli gıdaya sahip olmadığı ülkelerde, dünya çapında çocuklar için yaygın bir ölüm nedenidir.

Almanya'da her yıl 3 ila 7 kişi kızamık ya da kızamığın sonuçları nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Çoğu çocuk aşılandığından beri Almanya'da kızamık vakaları keskin bir düşüş göstermiştir. Ancak özellikle yetersiz aşılanmış gruplarda tekrarlayan bölgesel salgınlar gerçekleşmektedir.

Kızamık bir çocuk hastalığı olarak kabul edilir. Ancak son yıllarda hastalığa yakalananların yarısından fazlasının 15 yaşın üzerinde olduğu görülmüştür. Bu durum, bu yaş grubundaki yetersiz aşılamaya bağlanabilir. Buna ek olarak, bir yaşın altındaki çocuklar da henüz aşılanamadıkları için sıklıkla hastalanmaktadır.

Amaç, tutarlı aşılama yoluyla kızamığı tamamen yok etmektir. Bu, yüksek aşılama oranlarına sahip bazı ülkelerde halihazırda başarılmıştır.

Bakteriyel enfeksiyonlar genellikle kızamık enfeksiyonu sırasında veya sonrasında ortaya çıkar. Beyin iltihabı da yaşamı tehdit eden bir komplikasyon olarak ortaya çıkabilir.

Ek bakteriyel enfeksiyonlar

Kızamık virüsü en az altı hafta süren bir bağışıklık yetersizliğini tetikler. Bu nedenle hastalar bu süre içinde bakterilerle kolaylıkla enfekte olabilir.  

Kızamık enfeksiyonundan sonraki tipik ikincil hastalıklar şunlardır:

• Akciğer iltihabı
• Orta kulak enfeksiyonu
• İshaller

Kızamık ensefaliti

Akut ensefalit, her 1000 kızamık hastasından birinde görülür. Hastaların yüzde 10 ila 20'si bundan ölmektedir. Hastaların yüzde 20 ila 30'unda beyin iltihabı, zihinsel engellilik veya felç gibi kalıcı ciddi sonuçlara neden olur.  

Nadir görülen geç komplikasyon

Çok nadiren, kızamık enfeksiyonundan 6 ila 8 yıl sonra yavaş ilerleyen bir beyin iltihabı (SSPE, subakut sklerozan panensefalit) ortaya çıkar. Her zaman ölümcüldür. SSPE, psikolojik ve zihinsel değişikliklerle başlar ve tüm beyin fonksiyonlarının kaybıyla sona erer. SSPE riski küçük çocuklarda önemli ölçüde daha yüksektir.

Bir aşı ile kendinizi kızamığa karşı koruyabilirsiniz. Genellikle aşılama, kabakulak ve kızamıkçıklara karşı da koruma sağlayan kombine canlı aşı (MMR) ile yapılır. Ayrıca su çiçeği (MMRV) hastalığına karşı da koruma sağlayan bir aşı bulunmaktadır. 

Robert Koch Enstitüsü Aşılama Daimi Komitesi (STIKO) aşılama için aşağıdaki prosedürü önermektedir:

Çocuklar için aşı

Çocuklar ilk kez 11 ila 14 aylıkken kızamık aşısı olmalı, ardından 15 ila 23 aylıkken ikinci bir aşı yapılmalıdır. Birinci ve ikinci aşılama arasındaki minimum aralık 4 haftadır. İkinci aşıdan sonra yenilenmesi gerekmeyen ömür boyu koruma sağlanır.

Bir kamu kuruluşuna kabul durumunda aşı 9. ayda da yapılabilir. İkinci MMR aşısı daha sonra 2. yaşın başında önerilir.

Yetişkinler için aşı

Aşağıdaki durumlarda 1970'ten sonra doğan yetişkinler için tek bir kızamık aşısı önerilmektedir:

• Kızamığa karşı aşılanmamışlarsa
• Çocukluklarında sadece bir kez kızamık aşısı olmuşlarsa
• Aşı durumları belirsiz ise

1970'ten sonra doğduysanız ve belirli mesleklerde çalışıyorsanız, kızamığa karşı iki kez aşı olmanız önerilir. Bu, aşağıdaki faaliyet alanlarında çalışanlar için geçerlidir:

• Sağlık, toplum ve bakım tesisleri
• Teknik, mesleki ve yükseköğretim kurumları
• Mülteciler ve sığınmacılar için toplum merkezleri

Aşıya gösterilen reaksiyonlar

Aşıdan sonra enjeksiyon bölgesinde kızarıklık, şişlik ve ağrı ile birlikte bir reaksiyon görülebilir. Ateş, baş ağrısı ve uzuvlarda ağrı gibi genel semptomlar da görülebilir ancak birkaç gün sonra azalır. Aşılanan kişilerin yaklaşık yüzde 5'inde kızamık benzeri bir döküntü ortaya çıkar. Bu "aşı kızamığı" hafiftir, birkaç gün sonra geçer ve bulaşıcı değildir.  

Kızamık aşısı hakkında sıkça sorulan soruların yanıtları Robert Koch Enstitüsü'nün web sitesinde bulunabilir.

Kızamıktan Korunma Yasası ne diyor?

Kızamıktan Korunma Yasası, kamu kuruluşlarında ve tıbbi tesislerde kızamığa karşı korumayı geliştirmeyi amaçlamaktadır. Kamu kuruluşları arasında örneğin kreşler ve okullar yer almaktadır. Enfeksiyondan Korunma Yasası'na göre bu, bir gündüz bakıcısının tesislerini de kapsar.

Kızamıktan Korunma Yasası, belirli insan gruplarının yeterli kızamık korumasına sahip olduklarını kanıtlamalarını şart koşmaktadır. Kızamığa karşı 2 aşı ya da kızamık geçirildiğine dair kanıt sunulmalıdır. Bazı durumlarda, tıbbi nedenlerden dolayı MMR aşısı olmak mümkün değildir. Bu durumlarda, bunu kanıtlamanız gerekir.

Kızamıktan Korunma Yasasına göre 1970 yılından sonra doğan ve belirli faaliyet alanlarında çalışan kişiler, yeterli kızamık korumasına sahip olduklarını kanıtlamak zorundadır. Bu, aşağıdaki faaliyet alanlarında çalışanlar için geçerlidir: 

• Sağlık, toplum ve bakım tesisleri
• Teknik, mesleki ve yükseköğretim kurumları
• Mülteciler ve sığınmacılar için toplum merkezleri

Kanıt sunma yükümlülüğü, bu alanlardaki kursiyerler, stajyerler, öğrenciler ve gönüllüler için de geçerlidir.

Sığınmacılar ve mülteciler de ortak barınma yerlerine kabul edildikten 4 hafta sonra yeterli kızamık korumasına sahip olduklarını kanıtlayabilmelidir.

Alman Kızamık Koruma Yasası kapsamında çocuklar için aşağıdaki kurallar geçerlidir:

• Bir kamu kuruluşunda, 1. doğum gününden itibaren çocuklar için kızamık aşısı kanıtı sunulmalıdır.
• 2. doğum gününden itibaren 2 kızamık aşısı yapılmalıdır.

Kızamık Koruma Yasası hakkında ayrıntılı bilgiyi BZgA'nın bilgi sayfasında bulabilirsiniz.

Kızamık belirtileri her zaman net değildir. Kızamıkçık veya kırmızı humma gibi deri döküntüsü olan diğer viral hastalıklardan pek farklı değildir. Güvenilir bir teşhis için doktorlar boğaz sürüntüsü veya idrarı incelenmek üzere bir laboratuvara gönderebilirler. Kızamık virüsünün kandaki antikorlar yoluyla dolaylı olarak tespit edilmesi de mümkündür. Bunun için doktorlar bir kan örneğini laboratuvarda analiz ettirirler.

Kızamık enfeksiyonu tespit edilmişse, tedavi kimin etkilendiğine bağlıdır.

Akut hastaların tedavisi

Kızamık virüsü için özel bir tedavi yoktur. Akut aşamada hastalar yatakta dinlenmelidir. Ateş düşürücü ve iltihap giderici ağrı kesiciler ateş ve soğuk algınlığı semptomlarına karşı yardımcı olabilir. Ek bakteriyel enfeksiyonlar meydana gelirse doktorlar antibiyotik verir.

Temaslı kişilerin tedavisi

Aşı koruması olmayan veya aşı durumu bilinmeyen 9 aylıktan itibaren tüm temaslı kişiler, mümkünse hasta bir kişiyle temas ettikten sonraki 3 gün içinde bir kez kızamık aşısı olmalıdır. Bu, hastalığın bir salgın haline gelmesini veya en azından ağır seyretmesini önleyebilir. Bireysel değerlendirmeden sonra, temastan sonra 6 ila 8 aylık bebeklerin aşılanması da mümkündür.

Tamamen aşılanmış temaslı kişiler için özel bir önlem alınması gerekmez. Bu durum daha önce kızamık geçirmiş ve iyileşmiş kişiler için de geçerlidir.

Bir kamu kuruluşunu ziyaret etmek veya kamu kuruluşunda çalışmak

Temaslı kişiler ancak olası enfeksiyondan önce yeterli aşı korumasına sahiplerse kreşler veya okullar gibi kamu kuruluşlarına girebilirler. Alternatif olarak, temastan sonraki 3 gün içinde aşı olunabilir. Aksi takdirde 3 hafta boyunca kamu kuruluşundan uzak durmaları gerekmektedir.

Risk altındaki hastaların pasif bağışıklanması

Bağışıklık sistemi zayıf olan hastalar, hamile kadınlar ve 6 aylıktan küçük bebeklerin komplikasyonlu kızamık hastalığına yakalanma riski yüksektir ve bu kişilere aşı yapılamaz. Bu kişiler, temastan sonraki 6 gün içinde virüse karşı antikor alabilir ve bu da onları 6 ay boyunca hastalığa yakalanmaktan koruyacaktır.

Kızamık ve Kızamıktan Korunma Yasası hakkında ayrıntılı bilgiyi Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung'un (BZgA) (Federal Sağlık Bilgi Merkezi) masernschutz.de web sitesinde bulabilirsiniz.