Zihinsel krizlerle başa çıkmak

Zihinsel kriz şiddetli bir aşırı yüklenme durumudur. Zihinsel kriz genellikle stresli bir olay tarafından tetiklenir. Bu, örneğin sevilen birinin ölümü veya bir üst okul seviyesine geçiş olabilir. Bununla birlikte, bir akıl hastalığına bağlı olarak veya
günlük yaşamdaki birçok küçük olayın neden olduğu stresten dolayı da ortaya çıkabilir.

Kriz sırasında belirli yaşam hedeflerine artık olağan stratejiler veya becerilerle ulaşılamaz. Bu nedenle kriz, genellikle o güne kadarki hayatı sorgulatır. Birçok insan bir kriz anında zihinsel dengesini kaybeder ve başka şeylerin yanı sıra oryantasyon bozukluğu, umutsuzluk, üzüntü, kafa karışıklığı veya panik gibi duygular yaşar.

Krizde olan herkes genellikle yardım ve yeni çözümler arar. Ancak kriz daha uzun sürerse ve mevcut sorunlara çözüm bulunamazsa kriz tırmanabilir. O zaman krizdeki kişinin profesyonel yardıma ihtiyacı olabilir. Bir akıl hastalığının gelişmesi veya tekrarlaması da muhtemeldir.

Bir insan bir krizi önleyebilir veya bir çıkış yolu bulabilirse ve deneyiminden bir şeyler öğrenebilirse, zihinsel dayanma gücünden söz edilebilir. Buna dayanıklılık da denir. Buna göre krizler bir yandan sağlık için risk oluştururken, diğer yandan da kişisel gelişim için bir fırsat olabilir.

Farklı tetikleyicileri olan farklı zihinsel kriz türleri vardır. Bunlar kabaca olgunlaşma veya değişim krizleri ile travmatik krizler olarak ayrılabilir. İlgili tetikleyiciler bir krize yol açabilir, ancak bu herkes için geçerli değildir. Zihinsel krizler, akıl hastalığı bağlamında da ortaya çıkabilir.

Olgunlaşma krizlerinde ergenlik veya menopoz gibi biyolojik değişiklikler tipik tetikleyicilerdir. Değişim krizlerinde, örneğin mezuniyetten sonraki zaman, işten ayrılma veya emeklilik gibi önemli yaşam olayları tetikleyiciler arasındadır.

Aniden çok tehdit edici bir şey olursa, bu da travmatik bir krizi tetikleyebilir. Örneğin, insanlar bir doğal afet sonrasında veya bir şiddet eylemi yaşadıktan veya tanık olduktan sonra travmatik bir krize girebilir.

Özellikle insanlar çok şiddetli, tehdit edici bir olayla karşı karşıya kaldığında zihinsel bir kriz ortaya çıkabilir. Bu tür olaylar arasında örneğin sevilen birinin ani kaybı, bir kaza veya bir şiddet deneyimi sayılabilir. Krizin işlenmesi daha sonra tipik olarak birkaç aşamada gerçekleşir.

Şok aşaması

Çok şiddetli bir olaydan sonraki ilk anlarda veya günlerde bir şok durumu meydana gelir. Bu aşamada insanlar olayların aslında nasıl gerçekleştiğini genellikle kabul etmek istemez. Büyük bir zihinsel karmaşa söz konusudur: Bazen hissizlik hakimdir, bazen güçlü duygu patlamaları yaşanır. Ve bazen her şey tekrar "normal seyrinde" gibi görünür.

Reaksiyon aşaması

İlk şoku reaksiyon aşaması takip eder. Reaksiyon aşaması genellikle birkaç günden birkaç aya kadar sürer. Duygusal patlamalar, duygusuzluk ve güçlü fiziksel semptomlar birbirinin yerini alarak devam eder. Güçlü duygular dayanılmaz bir hal aldığında, bazıları onları alkol, diğer uyuşturucular veya sağlığa zararlı davranışlarla kontrol altına almaya çalışır. Ancak bu durumda krizin şiddetlenme riski vardır.

Kriz kötüleşirse, etkilenen kişi kendini veya başkalarını tehlikeye atabilir. Zihinsel kriz bu aşamada akıl hastalığına da dönüşebilir.

Başa çıkma aşaması

Bazı insanlar profesyonel yardım alarak duygularını dizginlemeyi başarır. Kriz örneğin psikoterapi desteğiyle veya ilaç yardımı ile kontrol altına alınabilir. Birçok kişi krizi aşmayı tek başına veya yakınlarının desteğiyle başarır. Bu aşamada tetikleyici olayla yüzleşebilir, onunla başa çıkabilir ve yaşadıklarınıza anlam verebilirsiniz. Etkilenenler tipik olarak olanları kabul etmeye başlar.

Tutum değiştirme aşaması

Tutum değiştirme aşamasında, olanlarla ilgili acı kabul edilebilir ve dayanılabilir hale gelir. Bu aşamada insanlar genellikle kriz sırasında diğer insanlarla daha az bağ kurduklarını fark eder. İnsanlarla bağ kurma arzusu yeniden ortaya çıkar. Hatta ilişkiler genellikle daha derinleşir. Yeni değerler ve davranış biçimleri ortaya çıkabilir. Bazı insanlar ayrıca olayları anlamlandırmayı başarır ve böylece olanlardan olumlu bir şeyler çıkarabilir.

Krizlerin üstesinden gelmek için yeni bir şeye ihtiyaç vardır. Çünkü "kriz" eskisi gibi devam edemeyeceğiniz anlamına gelir. Bir krizde ihtiyacınız olan şey yeni veya yeniden keşfedilmiş tutumlar, bakış açıları, düşünceler veya davranışlar olabilir. Bazı davranış ve düşünceler genel olarak dayanıklılığı artırabilir:

Güvendiğiniz insanlarla bağ kurmak

İnsanlar ihtiyaç duydukları yeni tutumlara, düşüncelere veya davranışlara nadiren kendi başlarına ulaşabilir. Çoğu insan krizlerin üstesinden gelmek için başkalarıyla konuşmayı yararlı bulur. Zorluklar hakkında güvendiğiniz insanlarla konuştuğunuzda, gerçek sorun daha net hale gelebilir. Birlikte düşünmek, bir çözüm bulmanın yollarını da netleştirebilir. Bir krizde size eşlik etmek için diğer insanların yanınızda olduğunu görmek, zihinsel durumunuzu güçlendirebilir.

Zihinsel krizlerde mantığı veya hedefleri rehber olarak kullanmak

Bir krizde yeni çözümler ve yollar bulmak genellikle büyük bir çaba gerektirir. Nörolog ve psikiyatrist Viktor Frankl şöyle demiştir: "Amacı olan bir insan, amaca götüren hemen hemen her yola katlanabilir". Zihinsel krizlerle ilgili olarak bunun anlamı şudur: Krizi atlatmanın neden önemli olduğunun hatırlanması, gereken çabanın gösterilmesi için yararlı olabilir.

Bazı insanlara, çocukları için zorluklara katlanma düşüncesi yardımcı olabilir. İnançlı insanlar belki tanrıyı düşünür. Diğerleri gelecekte başarmak istedikleri bir şeyi hayal eder. İnsanları motive eden ve onlara yön veren şeyler çok farklıdır.

Stresi ve gerginliği azaltmak

Ayrıca kriz anında insanlarda stresi ve gerginliği azaltan, güven veren ve külfeti azaltan her şey yardımcı olacaktır. Kriz henüz çok şiddetli değilse ve aşırı gerginlik hissedilmiyorsa, meditasyon ya da gevşeme teknikleri gibi uygulamalar da yararlı olabilir. Bununla birlikte, bu yöntemlerde dikkatli olunmalıdır: Genellikle yoğunlaştırılmış iç gözlemle ilişkilendirildiklerinden, akut krizlerde gerilimi daha da artırabilirler.

Sağlıklı beslenme, yeterli uyku, egzersiz ve spor da yardımcı olur.

Krizden etkilenen kişinin yakınıysanız, onunla sohbet etmeyi teklif etmek veya onu başka bir şekilde desteklemek faydalı olabilir. Bir krizin üstesinden gelinmesinde çevrenin desteğinin etkili olduğu görülmektedir. Akrabaların ve yakınların desteklerini mümkün olduğunca erken sunmaları yararlı olacaktır.

Bazı insanlar için kriz şiddetlenebilir ve zihinsel çöküntü veya acil durum meydana gelir. Krizdeki kişi ölmek istediğinden veya intihar etmeyi düşündüğünden bahsederse, yakınları harekete geçmelidir. Krizdeki kişi kendini veya başkalarını tehlikeye atabilecek derecede gerçekle bağlantısını kaybetmiş olabilir. Bu durumda derhal profesyonel yardım almak en iyisidir.

Zihinsel krizlerle ve zihinsel hastalıklarla nasıl başa çıkacaklarını başkalarından öğrenmek isteyenler için "Mental Health First Aid" konsepti, yani ruh sağlığına özel kurslar vardır. Bu kurslarda bedensel hastalıklarda ilk yardım kavramı, zihinsel hastalıklarda ve krizlerde ilk yardım kavramına aktarılmıştır. Bu ilk yardım kursu, ruh sağlığı bilgisini geliştirebilir ve ön yargılı tutumları azaltabilir. Kurs ayrıca insanların zihinsel hastalıkları daha iyi tanımasına, anlamasına ve bunlarla nasıl uygun şekilde başa çıkılabileceğini öğrenmesine yardımcı olabilir. 

"Mental Health First Aid" kursları hakkında ayrıntılı bilgiye www.mhfa-ersthelfer.de adresinden ulaşabilirsiniz. 

Siz neler yapabilirsiniz?

Siz veya yakınlarınız akut bir kriz içindeyseniz:

• İlgili kişiyle konuşun ve destek sunun. Şüpheniz varsa, her zaman profesyonel tavsiye veya görüş alınmasını önerin. Çoğu zaman aile hekimi veya alternatif olarak bir acil servis, en hızlı ulaşılabilecek profesyonel iletişim noktasıdır.
• İlgili kişiye acil servise veya aile hekiminin muayenehanesine kadar eşlik edin.
• Kişinin kendisi veya başkaları için akut tehlike olması durumunda, 112'yi tuşlayarak acil servisi arayın.
• Veya psikiyatri bölümü olan bir klinikle iletişime geçin ve kendiniz acil servise gidin.
• Ayrıca 116 117'den tıbbi çağrı servisini arayabilir ve seçeneklerinizi öğrenebilirsiniz.

Bölgenizdeki bir kriz servisiyle iletişime geçin: Deutsche Depressionshilfe web sitesinde bunların bir listesini bulabilirsiniz.

Kendiniz veya başkaları için bir tehlike yoksa, ancak yine de profesyonel desteğe ihtiyaç duyuluyorsa, TelefonSeelsorge danışmanlarını arayabilirsiniz.

Stresli olaylarla başa çıkma konusunda yardım için, Bundesamt für Bevölkerungsschutz und Katastrophenhilfe'nin (Federal Sivil Savunma ve Afetlere Karşı Koruma Kurumu) "Stresli olaylarla başa çıkma" broşüründen bilgi alabilirsiniz.

Doğrudan veya dolaylı olarak şiddete maruz kalan herkes, Federal Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın Opferentschädigungsrecht (Mağdur Tazminatı) yasası temelinde destek bulacaktır.