Cüzzam

Cüzzam, Mycobacterium leprae adı verilen bakterilerin neden olduğu kronik bulaşıcı bir hastalıktır. Tüberküloza neden olan patojenler de (mycobacterium tuberculosis) mikobakteri sınıfına girer.

Cüzzam kelimesinin kökeni Yunanca-Latincedir ve "pullu" veya "kaba" gibi bir anlama gelir: Bu, hastalığın ciltte neden olduğu değişiklikleri gösterir. Felç ve duyu bozukluklarına yol açabilen sinir hasarı da cüzzamın karakteristik semptomlarından biridir.

Almanya'da hastalığa daha önce "Aussatz" deniyordu. Bu adın nedeni cüzzamlı insanların insan yerleşimlerinin dışına sürgün edilmesi olabilir. Bugün bile cüzzam hastaları dışlanmakta ve damgalanmaktadır.

Hastalık sayıları küresel çapta çok başarılı bir şekilde kontrol altına alınmış olmasına rağmen, Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) cüzzamın tamamen ortadan kaldırılması hedefine henüz ulaşılamamıştır. Bu nedenle DSÖ'nün çabaları, yeni vakaların sayısını daha da azaltmayı, cüzzama bağlı sakatlıkları mümkün olduğu kadar önlemeyi ve hastalara karşı ayrımcılığa karşı koymayı amaçlar.

Cüzzam, ciltte gözle görülür değişikliklere ve ağrı hissinin kaybıyla birlikte sinirlerde hasara yol açar. Mukoza zarları, solunum yolları ve gözler de etkilenebilir. Patojen ile enfeksiyondan sonra ilk semptomların ortaya çıkması (kuluçka dönemi) iki ila 20 yıl veya daha fazla sürebilir.

Dört tür ilerleme vardır: Lepra indeterminata, tüberküloit cüzzam, şiddetli cüzzam (lepra lepromatosa) ve geçiş aşamasında cüzzam (sınırda cüzzam). Bir cüzzam hastalığının seyir şiddeti ve hangi semptomların ortaya çıktığı, bağışıklık sistemine ve bakteri yüküne bağlıdır.

Lepra indeterminata

Belirsiz cüzzam (lepra indeterminata), cildin geri kalanından daha açık görünebilen izole küçük ve karakteristik olmayan cilt değişiklikleri ile kendini gösterir. Etkilenenlerin yaklaşık dörtte üçünde, cilt lezyonları olarak bilinen cilt değişiklikleri kendiliğinden iyileşir. Ancak cüzzam indeterminata iyileşmezse aşağıdaki şekillerden birine dönüşür.

Tüberküloit cüzzam

Cüzzamın bu formu, temelde işleyen bir bağışıklık sisteminde gelişir: Bağışıklık sistemi patojenlerle aktif olarak savaştığı için tüberküloit cüzzamın seyri lepra lepromatosadakinden daha hafiftir. Birkaç asimetrik, keskin bir şekilde sınırlandırılmış cilt değişikliği meydana gelir ve bunlar genellikle yükselmiş bir kenara sahiptir. Daha koyu ciltte cilt değişiklikleri çevreleyen cilde göre daha açık görünür, bazen (özellikle daha açık renkli ciltte) kızarık görünür. Ek olarak, tüberküloit cüzzamda ağrı algısını ve ter üretimini ciddi şekilde sınırlayabilen gözle görülür şişlikler ve sinir hasarı vardır.

Şiddetli cüzzam (lepra lepromatosa)

Bir bağışıklık tepkisinin yokluğunda, yani zayıf işleyen savunma durumunda, vücudun her yerinde simetrik olarak dağılmış kırmızımsı cilt değişiklikleri oluşur ve bazen koyu ten üzerinde açık renkte görünür. Tedavi olmadan, bu döküntü cildin derinliklerine nüfuz eder. Bu çoğunlukla yüzde olur ve kaş kaybına neden olabilir. Zamanla, şişlikler ve düğümler yüze arslan benzeri bir görünüm verebilir, bu tıp dilinde "facies leontina" olarak bilinir. Sinir hasarı, ağrı ve sıcaklık hissi kaybı dahil olmak üzere belirgin duyusal rahatsızlıklara yol açar. Ülserler, yaralar, deformiteler ve uzuvların sakatlanması, genellikle hastaların dışlanmasına yol açan lepra lepromatosada duyusal bozukluğun olası sonuçlarından bazılarıdır.

Sınırda cüzzam

Tüberküloit ve lepramatoz cüzzam arasındaki dereceler veya karışık biçimler, sınırda cüzzam olarak adlandırılır. Bu durumda bir formun yanı sıra diğerinin semptomları da görülebilir.

Enfeksiyon kişiden kişiye gerçekleşir. Büyük olasılıkla, cüzzam, hapşırdığınızda üretilen ve dağıtılan damlacıklar yoluyla bulaşır. Bulaşmanın cilt teması yoluyla da gerçekleşip gerçekleşemeyeceği henüz netlik kazanmamıştır. Cüzzam çok bulaşıcı değildir, sadece uzun süreli ve yakın temas hastalığa neden olan bir enfeksiyona yol açabilir. Mycobacterium leprae bakterisi çok yavaş çoğaldığından, hastalığın semptomları genellikle enfeksiyondan sadece birkaç yıl sonra ortaya çıkar.

Cüzzam sadece orta derecede bulaşıcı bir bulaşıcı hastalık olduğundan, enfeksiyonda yaşam koşulları ve genel durum önemli bir rol oynamaktadır. Enfeksiyona özellikle yetersiz beslenme ve zayıflamış bir bağışıklık sistemi yol açabilir. İklim oldukça ikincil bir rol oynar.

Dünyada her yıl yaklaşık 200.000 kişi hastalanmaktadır. Cüzzam özellikle Güneydoğu Asya ve Güney Amerika'daki belirli bölgelerde yaygındır. Erkeklerde kadınlara göre daha sık görülür.

Dünyada cüzzamın görülme sıklığı

2018 yılında en fazla vaka Hindistan’da (120.334) olurken, onu Brezilya (28.660) ve Endonezya (17.017) izlemiştir. Ancak cüzzamla mücadelede ilerleme görülmektedir: Giderek daha fazla insanda hastalık sakatlıklar oluşmadan önce teşhis ve tedavi edilebilmektedir. Ayrıca, 2012-2018 yılları arasında hasta çocukların sayısı yüzde 24 düşerken, yetişkinler için bu oran sadece yüzde 9'dur.

Almanya’da cüzzam

Almanya'da 2019 yılında bir cüzzam vakası bildirilmiştir. Güney Amerika veya Güneydoğu Asya'dan Almanya'ya dönen turistler arasında hastalık vakaları nadirdir.

Hem hafif hem de çok şiddetli seyir formları vardır. Ayrıntılı bilgi için semptomlar bölümüne bakın. Hastalığın seyri, büyük ölçüde enfekte kişinin bağışıklık sistemine bağlıdır: Bağışıklık sistemi ne kadar zayıfsa, patojenler vücutta o kadar fazla engellenmeden çoğalabilir ve hastalığın ciddi seyretmesini tetikleyebilir.

Tedavi edilmezse şiddetli cüzzam, ellerin ve ayakların sakatlanmasına, ciddi enfeksiyonlara ve körlüğe neden olabilir. Hastalığın bu sonuçları hala birçok yerde hastaların sosyal olarak reddedilmesine yol açmaktadır.

Şu anda cüzzama karşı onaylanmış bir aşı yoktur. Bununla birlikte, 2019 yılında ABD'de cüzzama karşı bir aşı (LepVax) geliştirmeye yönelik ilk klinik çalışma başarıyla tamamlanmıştır. Aşının çok güvenli olduğu ve ciddi yan etkilere neden olmadığı ortaya koyulmuştur. 2020 yazından bu yana Brezilya'da erken aşamadaki cüzzamlı hastalarda başka bir çalışma yürütülmektedir.

Tüberküloz aşısı, tüberküloit cüzzama karşı belirli bir koruma sağlar.

Semptomlar ilk ipuçlarını sağlar. Cüzzamdan şüpheleniliyorsa, patojenler tespit edilmelidir. Cilt yayma yöntemi olarak adlandırılan yöntemle, lenf sıvısı kazanmak için cildin belli noktaları neşter ile çizilir. Ancak hastaların yüzde 70'inde bu muayenedeki bakteri yükü, hastalığın tespiti için gerekli olacak kadar yüksek değildir.

Doku örnekleri incelenerek daha kesin sonuçlar elde edilir. Bu, biyopsi gerektirir: Küçük bir deri parçası alınır ve laboratuvarda histolojik olarak incelenir.

Cüzzam tedavi edilebilir. Cüzzama bağlı sakatlıkları önlemek için erken tedavi önemlidir.

Hastalık aynı anda birkaç ilaçla tedavi edilir, böylece direnç oluşmaz, yani bakteriler kullanılan ilaçlara karşı duyarsızlık geliştirmez. Tedavi en az altı ay sürer.

Kombinasyon halinde kullanılabilecek aktif maddeler şunları içerir:

• Dapson
• Rifampisin
• Klofazimin

Bir hastanın bu aktif maddelerden hangisini alacağı, teşhis edilen cüzzam formuna bağlıdır.

Tedavi uzman merkezlerde yapılmalıdır, çünkü tedavi sırasında doktorların hızlı ve spesifik olarak tepki vermesi gereken enflamatuar reaksiyonlar meydana gelebilir.

Hastaların genellikle izole edilmesi gerekmez. Bu sadece açık yaralar varsa gereklidir.