Hava kirliliği kardiyovasküler hastalıklara nasıl yol açar?

Federal Emisyon Kontrol Yasası, "hava kirliliğinden" değil, "hava kirlenmelerinden" bahsetmektedir. Ancak bunlar temelde aynı şeydir, yani "özellikle duman, kurum, toz, gazlar, aerosoller, buharlar veya kokulu maddeler nedeniyle havanın doğal bileşimindeki değişiklikler" kastedilmektedir.

Havadaki çok sayıda zararlı madde, soluduğumuz havada en azından belirli konsantrasyonları aştığında insan ve hayvan sağlığına zararlı hale gelebilir. Sağlık riskleriyle ilişkili olduğu gösterilen havaya zararlı maddeler arasında ince toz, ozon, nitrojen dioksit ve kükürt dioksit bulunur.

Bu hava kirliliğinin temel nedeni, enerji üretimi, tüketimi, karayolu trafiği, tarım ve mal üretimi, özellikle endüstriyel üretim yoluyla insanlardır. Ayrıca orman yangınları gibi doğal nedenler de vardır.

Bahsedilen hava kirletici maddeler arasında her şeyden önce arteriyel damar duvarlarında (ateroskleroz) değişikliklerin ve dolayısıyla kalp ve dolaşım sistemi hastalıklarının gelişimine neden olan ince toz vardır.

İnce toz, çok farklı doğal ve insan yapımı kaynaklar nedeniyle oluşur.

Bunlar özellikle şunları içerir:

• İçten yanmalı motorların ürettiği egzoz gazları
• Araba lastiklerinin, frenlerin ve yol yüzeylerinin aşınması
• Isıtma ve enerji santrallerinden kaynaklanan emisyonlar
• İnce toz oluşumunu arttıran tarım gazları

İnce toz, havanın "havada süzülen toz" olarak bilinen bileşenlerinden biridir. Havada süzülen ve çapı 10 mikrometreden küçük olan tüm tozlar ince toz olarak tanımlanır. 2,5 mikrometrenin altındaki daha ince parçacıklar, ince tozun "ince fraksiyonu" olarak adlandırılır. Bu parçacıklar kabaca insan kanındaki bir kırmızı kan hücresi boyutundadır ve çıplak gözle görülemez. Ancak bunlar daha da küçük olabilir: "Ultra ince toz" 0,1 mikrometreden (metrenin yüz milyarda biri) daha küçük bir çapa sahiptir.

İnce toz ve özellikle ultra ince toz, sağlığa nispeten yüksek derecede zarar verir. Bunun nedeni, solunum yollarına çok derinden nüfuz edebilmeleridir. Böylece diğer havaya zararlı maddelerden farklı olarak artık hava akımı ile solunmazlar ve vücutta kalırlar.

Akciğerler ve kalp ve dolaşım sistemi geçirgen alveoller aracılığıyla birbirine bağlanır. Solunan ince tozlar bu noktaya kadar nüfuz edebilir ve alveoller yoluyla kan dolaşımına girebilir.

Ardından takip eden süreçler henüz araştırmalarla ayrıntılı olarak açıklığa kavuşturulmamıştır. Ancak uzmanlar, ince toz parçacıklarının damar duvarlarında iltihaplanmayı tetikleyebileceğini varsayar. Bu, halk arasında "atardamarların sertleşmesi" olarak adlandırılan bir vasküler hastalık olan arteriosklerozu tetikler.

Arterioskleroza, arteriyel kan damarlarında ilerleyici hasar eşlik eder: Damar duvarları sertleşir ve içlerinde vazokonstriktif birikintiler oluşur.

Bu vasküler değişiklikler nedeniyle, arterioskleroz bir dizi kalp ve dolaşım sistemi hastalıklarına neden olabilir.

Örnekler:

• Koroner kalp hastalığı (iskemik kalp hastalığı)
• İnme
• Kalp krizi
• Yüksek tansiyon

Avrupa'da ve ayrıca Almanya'da yüksek ince toz seviyesinin sağlık üzerindeki etkilerini azaltmak için aşağıdaki ince toz sınır değerleri geçerlidir:

• Yıllık ortalama değer, metreküp hava başına 40 mikrogramı geçmemelidir.
• Günlük ortalama değer, takvim yılı başına 35 günden daha fazla bir süre boyunca metreküp hava başına 50 mikrogramı geçmemelidir.

Almanya'da ince toz seviyesindeki yüksekliğin doksanlı yıllardan bu yana önemli ölçüde azaldığı doğrudur. Ancak birçok yerde ince toz kirliliği, özellikle metropol alanlarda halen sıklıkla sağlığa zararlı bir seviyede görülmektedir.

2019'da kararlaştırılan ulusal bir hava kirliliği kontrol programı ile Almanya'daki hava kalitesi 2030 yılına kadar daha da iyileştirilecektir. Örneğin, çeşitli endüstriyel sektörler için emisyon limitleri belirlenmiştir. Programın temel amacı, ince toz ve amonyak gibi ince toz oluşumunu destekleyen maddeleri önemli ölçüde azaltmaktır.

Almanya'daki ve bölgenizdeki hava kalitesine ilişkin güncel veriler Federal Çevre Kurumu'nun web sitesinde bulunabilir.