Hepatit B

"Hepar", Yunanca karaciğer anlamına gelmektedir. Hepatit adı da buradan gelmektedir. Farklı hepatit virüsleri ve hepatit biçimleri olduğundan doktorlar bu hastalıkları isimlendirirken aralarındaki farkları belirtmek için A'dan E'ye farklı harfler kullanır.

Eskiden "serum hepatiti" olarak da adlandırılan Hepatit B, hepatit B virüsünün neden olduğu karaciğer iltihabıdır. Enfeksiyon, örneğin korunmasız cinsel ilişki, kan teması veya enfekte anneden yenidoğana aktarma yoluyla olur.

Hepatit B genellikle hafif seyreder veya hiç fark edilmez ve haftalar içinde kendi kendine iyileşir. Bazen enfeksiyon kronikleşir. O zaman uzun vadede karaciğer sirozu ve karaciğer kanseri gelişimine yol açabilir.

Genel bir kural olarak, akut olarak enfekte olanların yaklaşık üçte birinde hiçbir semptom görülmez. Bir diğer üçte biri oldukça spesifik olmayan semptomlardan ve son üçte biri de sarılıktan mustariptir.

Spesifik olmayan semptomlar şunlardır:

• Yorgunluk, halsizlik ve iştahsızlık
• Mide bulantısı
• Eklem ağrıları
• Hafif ateş

Ayrıca ikterus olarak da adlandırılan sarılık ortaya çıkarsa gözlerin beyaz kısmı ve cilt hafif sarıya döner. Bunun nedeni, iltihaplı karaciğerin kırmızı kan pigmentinin yıkılma ürünü olan bilirubini bağırsağa düzgün bir şekilde salgılamamasıdır. Bu, dışkı rengini daha açık, ancak idrarı daha koyu hale getirir. Çünkü bilirubin artık böbrekler yoluyla salgılanır.

Hepatit B virüsleri esas olarak enfekte kişilerin kanında bulunur. Ayrıca tükürük, gözyaşı, sperm, vajinal salgılar ve kolostrumda (ağız sütü) önemli ölçüde daha düşük konsantrasyonlarda da bulunur. Bu nedenle patojen farklı şekillerde bulaşabilir.

Batılı sanayileşmiş ülkelerde enfeksiyon birçok durumda cinsel sebeplerden kaynaklanır. Bu, özellikle genç yetişkinler gibi sıklıkla cinsel partner değiştiren insanları etkiler.

Ek olarak, örneğin uyuşturucu kullanırken enjektörlerin ortak kullanımında patojenler enfekte olmuş kan yoluyla bulaşır. Kişi, hijyen kurallarına dikkat edilmeden yapılan dövme ve piercing ve deri ve mukoza zarlarında yaralanmalar yoluyla potansiyel olarak enfekte olabilir. Bununla birlikte, sistematik testler sayesinde, kontamine kan üniteleri yoluyla enfeksiyon çok nadir görülür hale geldi.

Hamile bir kadın hepatit B ile enfekte ise doğumda bebeğine de bulaştırabilir. Aslında bu, dünya çapında en yaygın bulaşma yollarından biridir. Ancak ülkemizde anneden çocuğa bulaşma çok daha küçük bir rol oynamaktadır.

Hepatit B dünyadaki en yaygın bulaşıcı hastalıklardan biridir. En az iki milyar insan ya yaşamlarının bir döneminde ya da şu anda hepatit B'ye yakalanmıştır. Ancak Almanya'da her yıl Robert Koch-Institut'a yalnızca yaklaşık iki ila dört bin yeni hepatit B vakası bildirilmektedir.

Dünya nüfusunun tahmini yüzde üçünde virüsler vücutta kalıcı olarak çoğalır. Bu insanlardaki enfeksiyon durumu kroniktir. Kronik virüs taşıyıcılarının oranı Sahra'nın güneyindeki ülkelerde ve Doğu Asya'da özellikle yüksektir. Batı Avrupa'da ise nüfusun yüzde birinden daha azdır ve Almanya'da önemli ölçüde daha düşüktür.

Genel olarak, bebeklik döneminde zaten tavsiye edilen hepatit B aşısı, enfeksiyonun ülkemizde önemini kaybetmeye devam etmesine önemli ölçüde katkıda bulunur.

Hepatit B durumunda akut enfeksiyon kronik formlardan ayırt edilmelidir.

Akut hastalık

Enfeksiyondan sonra hastalığın ilk spesifik olmayan semptomları ortalama olarak 60 ila 120 gün sonra ortaya çıkar. Bu yüzden enfeksiyonun kaynağını sonradan belirlemek çoğu zaman mümkün olmamaktadır. Enfekte olmuş kişiler semptomlar başlamadan birkaç hafta önce başkalarına bulaştırabilir.

Bazı vakalarda sarılık, hastalığın başlangıcından sonraki günlerde de başlar ve birkaç hafta sonra tekrar kaybolur. Yetişkinlerde, hastalıkların yüzde 90'ından fazlası herhangi bir sonuca yol açmadan iyileşir ve kişi hastalığa karşı ömür boyu bağışıklık kazanır. Akut hepatit B sadece çok nadiren şiddetli bir seyir izler ve buna karaciğer yetmezliği eşlik eder.

Bugün bildiğimiz gibi, akut enfeksiyon iyileştikten sonra bile, hepatit B virüsleri karaciğer hücrelerinde çok küçük miktarlarda fark edilmeden hayatta kalır. Bağışıklık sistemi bu virüsleri kontrol altında tutar. Bununla birlikte, örneğin bağışıklık sistemini baskılayan tedaviler yoluyla vücudun savunması ciddi şekilde zayıflarsa, bu tür gizli (okült) bir enfeksiyon potansiyel olarak yeniden alevlenebilir.

Kronik hepatit B

Öte yandan, virüs zarfının belirli bir bileşeni, (HBs antijeni), altı aydan fazla bir süre kanda saptanabilir durumda kalırsa, kronik hepatit B hastalığı söz konusudur. Bu, enfekte olanların yüzde onuna kadar olan kısmında görülen bir durumdur. Virüsler vücutta çoğalmaya devam ederse kronik hepatit B de bulaşıcı hale gelebilir.

Kronik enfeksiyon genellikle hiçbir rahatsızlığa neden olmaz ve tesadüfen yüksek karaciğer değerleri fark edildiğinde saptanır. Ancak akut hastalığa çok benzer bir şekilde yorgunluk, iştahsızlık veya eklem ve kas ağrısı gibi spesifik olmayan semptomlar da ortaya çıkabilir. Bazen akut enfeksiyondan ayırt edilemeyen alevlenmeler olabilir. Uzun vadede, kronik hepatit B karaciğer sirozuna ve karaciğer kanserine yol açabilir.

Hepatit D ile dual enfeksiyon

Nadir durumlarda, hepatit B ile enfekte olan bir kişi de hepatit D virüsü ile enfekte olur. Hepatit B patojeni gibi, bu virüs de enfekte kan ve vücut sıvıları yoluyla bulaşır. Ancak organizmada çoğalmak için bir tür yardımcı virüs olarak ona ihtiyaç duyar. Bu nedenle hepatit D sadece hepatit B ile kombinasyon halinde ortaya çıkar. Çifte enfeksiyon genellikle daha ağır seyreder ve tek başına hepatit B'den çok daha sık bir şekilde hastalığın kronik ve çeşitli sonuçlara yol açacak şekilde seyretmesine sebep olur.

Aşı, hepatit B'ye karşı etkili koruma sağlamaktadır. Bebekler ve küçük çocuklar için zaten tavsiye edilmektedir. Aşılanmamış çocuklarda ise mümkünse ergenlik dönemine, yani en geç 18 yaşına kadar aşı yapılmalıdır.

Ayrıca, yetişkinlikte belirli risk grupları için toplam üç doz aşı içeren bir hepatit B aşısı da önemlidir. Örneğin aşağıdaki risk grupları için:

• Sağlık çalışanları
• Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, HIV pozitif kişiler, diyaliz hastaları ve zaten karaciğer hasarı olan hastalar
• Cinsel yolla bulaşma riski yüksek olan kişiler
• Uyuşturucu bağımlıları
• Örneğin, ailelerde, toplu konutlarda, psikiyatrik tesislerde veya hapishanelerde kronik olarak enfekte olmuş kişilerle yakın temas halinde olan kişiler

Uzun mesafeli yolculuklar için, genellikle hepatit A aşısı ile birlikte yapılan aşılama önerilebilir.

Aktif hepatit B aşısına ek olarak, virüse karşı hazır antikorların enjekte edilmesi (pasif bağışıklama) da mümkündür. Bu, örneğin aşılanmamış kişiler bir hastadan enfekte olmuş kanla temas etmişse gerekli olabilir. Pasif aşılama anında koruma sağlar ve vücudun savunmasının aynı anda uygulanan aşı yoluyla bir bağışıklık oluşturmasına kadar geçen süreyi kısaltır.

Bu strateji, anneleri hepatit B ile enfekte olmuş yenidoğanlarda da izlenir: Doğumdan sonraki on iki saat içinde ilk doz aşı ve antikorları alır. Aksi takdirde kronik hepatit B gelişme riski son derece yüksektir. Viral yükü yüksek olan gebeler en geç gebeliğin son trimesterinde antiviral tedavi almalıdır.

Hepatit B kan testi ile saptanır. Bununla birlikte çeşitli virüs bileşenleri ve belirli antikorlar tespit edilebilir. Laboratuar bulgusunun türüne bağlı olarak, bir kişinin hasta olup olmadığı, daha önce hepatit B'den mustarip olup olmadığı veya bir aşı ile etkin bir şekilde korunup korunmadığı arasında bir ayrım yapılabilir.

Ağrı veya mide bulantısı gibi semptomlar için ilaç verilebilir. İstirahat ve yüksek karbonhidratlı ve az yağlı yiyecekler tüketmek tavsiye edilir. Genel olarak, akut hepatit B evde tedavi edilebilir; hastanın yalnızca hastalık ağır seyrediyorsa hastaneye yatırılması gerekir. Antiviral tedavi, yalnızca karaciğer fonksiyonu zaten bozulmuşsa ve karaciğer yetmezliği riski varsa önerilir.

Kronik hepatit B genellikle virüs replikasyonunu çok etkili bir şekilde inhibe eden ilaçlarla kalıcı olarak tedavi edilir: Nükleotid ve nükleosit analogları olarak adlandırılan inhibitörler viral genomun replikasyonunu bozar. İnterferon alfa proteini ile yapılan geçici tedavi, bağışıklık sistemini uyarabilir ve vücudun virüsleri kontrol altına almasına yardımcı olabilir.

Seyahate çıkmadan önce hepatit B aşısının faydalı veya gerekli olup olmadığını bilmek ister misiniz? Robert Koch-Institut, seyahat aşıları hakkında temel bilgilerin yanı sıra başka bağlantılar da sunmaktadır.