Hepatit C

Hepatit C, hepatit C virüsünün yol açtığı bir karaciğer iltihabıdır. Patojen henüz 1989'da keşfedilmiştir. Enfeksiyon esas olarak enfekte kan yoluyla gerçekleşir. Ortak enjektör kullanan uyuşturucu kullanıcıları önemli bir risk grubunu temsil etmektedir.  

Akut hepatit C genellikle kayda değer herhangi bir semptom olmadan ilerler. Ancak vakaların yarısından fazlasında kronik bir enfeksiyona dönüşür ve yıllar sonra karaciğer sirozu ve karaciğer kanserine yol açabilir. Şu anda hepatit C virüsüne karşı bir aşı bulunmamakla birlikte, enfeksiyon artık ilaçla iyi bir şekilde tedavi edilebilmektedir.

"Hepar", Yunanca karaciğer anlamına gelmektedir. Hepatit adı da buradan gelmektedir. Farklı hepatit virüsleri ve hepatit biçimleri olduğundan doktorlar bu hastalıkları isimlendirirken aralarındaki farkları belirtmek için A'dan E'ye farklı harfler kullanır. 

Vakaların dörtte üçünde, hepatit C virüsü kaynaklı akut enfeksiyon ya hiç semptom göstermez ya da sadece hafif ve spesifik olmayan semptomlara yol açar.

Bunlar arasında örneğin aşağıdakiler olabilir:

• Halsizlik
• İştahsızlık ve mide bulantısı
• Eklem ve kas ağrısı
• Hafif ateş

Diğer dörtte birlik dilimde ise sarılık (ikterus) ortaya çıkar ve gözlerin beyaz kısmı ve cilt hafif sarıya döner. Ek olarak, idrar rengi koyulaşırken dışkı rengi ise daha açık bir hal alır. Sarılığa ciltte kaşıntının eşlik etmesi nadir görülen bir durum değildir.  

Akut enfeksiyondan kronik hepatit C gelişirse, genellikle fark edilmez veya sadece performans düşüklüğü, kaşıntı veya eklem ağrısı gibi spesifik olmayan şikayetlere neden olur. Muhtemelen sağ kostal kemerde karaciğer bölgesinde ağrı görülebilir.

Hepatit C’de en önemli enfeksiyon kaynağı patojeni içeren kanla temastır. Örneğin enjeksiyon yoluyla uyuşturucu alan ve enjektör, iğne, kaşık veya tavaları ortak kullanan kişiler özellikle risk altındadır. Ayrıca, örneğin kokain çekerken kullanılan boruların ortak kullanılması sonucu hepatit C virüsleri, kan kalıntıları yoluyla da bulaşabilir.

Sağlık personeli de örneğin kazayla oluşan bıçak yaraları yoluyla enfekte olabilir. Fakat bunun enfeksiyon riski düşüktür ve yüzde birden azdır. Sistematik virüs testleri sayesinde, Almanya'da hastalığın kontamine kan yoluyla bulaşması konusunda fiilen hiçbir tehlike kalmamıştır.

Kana ek olarak, hepatit C virüsleri bazen tükürük, ter, gözyaşı veya spermde de bulunur. Ancak bu vücut sıvıları yoluyla enfeksiyon pek mümkün değildir. Yaralanma olasılığının yüksek olduğu cinsel aktiviteler istisnadır.

Hamile bir kadına hepatit C bulaşmışsa virüs doğumda veya daha önce plasentadan bebeğe geçebilir. Ancak, böyle bir anneden çocuğa bulaşma olasılığı yalnızca tek haneli yüzde aralığındadır.

Hepatit C tüm dünyada yaygındır. Dünya Sağlık Örgütü'nün tahminlerine göre, kabaca her yüz kişiden biri kronik olarak enfektedir. Enfeksiyon oranları ülkeden ülkeye önemli ölçüde dalgalanmaktadır ve Orta Doğu'nun yanı sıra Afrika, Orta Asya ve Avrupa'nın bazı bölgelerinde nispeten yüksektir. Genel Alman nüfusunda ise hepatit C ile enfekte olan kişilerin oranı sadece yüzde 0,3 civarındadır.

Belirli nüfus grupları, örneğin cezaevi mahkumları veya enfeksiyon oranının daha yüksek olduğu ülkelerden gelen göçmenler, enfeksiyondan daha fazla etkilenir. Ülkemizdeki çeşitli araştırmalara göre, uyuşturucu kullanıcılarının üçte biri ile dörtte üçü arasındaki dilimi hepatit C’ye yakalanmıştır.

Hepatit C ile enfekte iseniz kanda virüse karşı spesifik antikorların saptanması ve hastalığın durumuna bağlı olarak rahatsızlıkların ortaya çıkması 2 hafta ile 6 ay arasında sürebilir. Ama hastalığın ortaya çıkması genellikle 7 ila 8 hafta sürer. 

Temel olarak, hepatit C virüsünün (HCV-RNA) genetik materyali kanda olduğu sürece, hepatit C ile enfekte olan kişiler hastalığı başkalarına bulaştırabilir. Bu, patojenlerin vücutta çoğaldığını ve akut bir enfeksiyon durumunda genellikle birkaç gün sonra, yani semptomların başlamasından önce durumun böyle olduğunu gösterir. Aynı şekilde, kronik olarak enfekte olmuş kişiler başkalarına bulaştırabilir.

Akut hepatit C’de hastaların yaklaşık yüzde 15 ila 40'ında birkaç hafta ila aylar içinde, hastalığın herhangi bir sonuca neden olmadığı iyileşme görülür. Bununla birlikte enfeksiyondan kurtulduktan sonra tekrar enfekte olabilirsiniz çünkü hepatit C geçirdikten sonra hastalığa karşı kalıcı bağışıklık edinmezsiniz.

Enfeksiyon vakaların yüzde 60 ila 85'inde kroniktir. Tedavi edilmezse bu hastalardan bazıları uzun vadede, genellikle 20 ila 30 yıllık bir süre içinde karaciğer sirozu geliştirir. Karaciğer dokusu giderek bağ dokusuna dönüşür ve karaciğerin işlevi azalır.  

Ancak hastalığın seyri kişiden kişiye büyük ölçüde değişir ve birçok faktörden etkilenir.

Örneğin aşağıdakiler olumsuz durum olarak kabul edilir:

• İleri yaş
• Erkek cinsiyeti
• Kronik alkol tüketimi
• Obezite ve diyabet
• Ek olarak hepatit B veya HIV enfeksiyonları
• Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların uzun süreli kullanımı

Hepatit C nedeniyle karaciğer sirozu olan kişiler de karaciğer kanseri riski altındadır. Ayrıca kronik hepatit C, örneğin kronik böbrek yetmezliği, vasküler enflamasyon, lenf nodu kanseri veya kardiyovasküler hastalıklar gibi diğer organların hastalıklarına yol açabilir.

Şu anda hepatit C'ye karşı geliştirilmiş bir aşı bulunmamaktadır. Ama risk altındaki kişiler kendilerini koruyabilir. Bu nedenle enjeksiyon yoluyla uyuşturucu madde kullanan kişilerin yalnızca kendi enjektörlerini ve araçlarını kullanmaları önemlidir. Uyuşturucuyu burundan çekmek için kullanılan borular da ortak kullanılmamalıdır.

Hepatit C bulaşmış biriyle yaşayan kişiler, tıraş bıçağı, tıraş makinesi, tırnak makası veya diş fırçasını ortak kullanmayarak patojeni içeren kan izleriyle temastan kaçınabilir. Sıklıkla farklı cinsel partnerlerle birlikte olma durumunda prezervatif kullanımı özellikle tavsiye edilir.

Tıp alanında, hepatit C enfeksiyonlarını önlemek için bilindik hijyen ve iş güvenliği önlemleri genellikle yeterlidir.

Hepatit C hastalığının genellikle tipik semptomları yoktur. Bu nedenle teşhis genellikle rastlantısal bir bulgudur. Koruyucu sağlık hizmeti kapsamında yüksek karaciğer değerlerinin ortaya çıkması ve doktorun tıbbi geçmişe dayanarak hastalıktan şüphelenmesi buna örnek olarak gösterilebilir. 

Hepatit C kan testi ile saptanır. Bununla birlikte virüslere karşı oluşturulmuş spesifik antikorları aranır. Bunlar saptanabilirse kan, patojenin (HCV-RNA) genetik yapısı için de test edilir. Çünkü iyileşmiş ve aktif enfeksiyon arasında ayrım yapmanın tek yolu budur. 
Doktorlar ayrıca karaciğerin hepatit C'de hasar görüp görmediğini değerlendirmek için ultrason taraması yapar. 

Akut hepatit C bazı durumlarda kendi kendine iyileşir. Tedavi edilmesine gerek yoktur.  

Öte yandan, enfeksiyon kronik bir seyir izliyorsa, hastalar genellikle farklı aktif maddelerle kombinasyon tedavisi alır. Birkaç yıldır, hepatit C virüslerinin üremesini etkili bir şekilde engelleyen bir dizi farklı ilaç (proteaz inhibitörleri, polimeraz inhibitörleri, NS5A inhibitörleri) vardır. Tedavi tipik olarak 8 ila 12 hafta ama bazı durumlarda daha uzun sürer. Günümüzde tedavi edilen hastaların yüzde 95'inden fazlası iyileşmektedir.