Sitomegalovirüs enfeksiyonu

Sitomegalovirüs, herpes virüs ailesine aittir. İlk enfeksiyondan sonra virüs ömür boyu vücutta kalır. Dinlenme evresinde çeşitli hücrelerde "dinlenir". Ancak belirli koşullar altında virüs tekrar aktif hale gelebilir ve çoğalabilir. Almanya'da tüm yetişkinlerin yaklaşık yarısı CMV taşımaktadır.

Sağlıklı bir bağışıklık sistemine sahip kişilerde CMV enfeksiyonu genellikle hiçbir belirti göstermeden veya hafif belirtilerle ortaya çıkar.

Bununla birlikte, CMV enfeksiyonu anne karnındaki çocuklar, prematüre bebekler ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler için ciddi sağlık sonuçları doğurabilir. 

Gebe kadınlar, özellikle gebelikten kısa bir süre önce veya gebelik sırasında ilk enfeksiyon durumunda sitomegalovirüsü doğmamış çocuklarına bulaştırabilirler.

CMV ile ilk enfeksiyon herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir ve çocuklukta ortaya çıkması nadir değildir. Genellikle, enfeksiyon ile semptomların ortaya çıkması (kuluçka dönemi) arasında 4 ila 6 hafta geçer.

Sağlıklı bir bağışıklık sistemine sahip kişilerde CMV enfeksiyonu genellikle hiç belirti göstermeden veya sadece hafif belirtilerle seyreder. Bunlar arasında yorgunluk, ateş ve öksürük gibi soğuk algınlığı semptomları yer alır.

Prematüre bebeklerin ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerin bir enfeksiyon durumunda ciddi şekilde hastalanma riski artmaktadır.

Ciddi bir hastalık durumunda aşağıdakiler meydana gelebilir:

• Zatürre 
• Karaciğer ve bağırsak iltihabı
• Retina hasarına bağlı körlük riskiyle birlikte göz iltihabı

Çocuklar anne karnında enfekte olursa, bu durum büyüme bozukluklarına, beyin ve sinirlerde hasara ve işitme kaybına yol açabilir. Bu sonuçlar, etkilenen çocukların yüzde 15'inde ortaya çıkar ve bazen ancak doğumdan sonra fark edilebilir hale gelir.

Yaşam boyunca virüs vücutta yeniden aktif hale gelebilir veya yeniden enfeksiyon olabilir. Belirtiler belirli koşullar altında da ortaya çıkabilir.

Sitomegalovirüs (CMV) insandan insana, örneğin öpüşme ve cinsel ilişki gibi yakın fiziksel temas sırasında veya bir çocuğu emzirirken bulaşır. Bu durum temas yoluyla enfeksiyon olarak adlandırılır. Virüs tükürük, gözyaşı sıvısı, idrar, genital salgılar, kan ve anne sütünde bulunabilir. Özellikle 3 yaşına kadar olan küçük çocuklar daha fazla miktarda virüs salgılayabilir. 

Ancak CMV, belirli kan ürünleri ve nakledilen organlar yoluyla diğer insanlara da bulaşabilir. 

Anne adayı, özellikle ilk enfeksiyonla ve ayrıca gebelik sırasında virüsün yeniden etkinleşmesiyle sitomegalovirüsü doğmamış çocuğuna bulaştırabilir.

Belirli insan grupları, virüsün bulaşması veya yeniden aktive olması durumunda ciddi şekilde hastalanma riskine sahiptir.

Daha fazla risk altında olanlar: 

• Anne karnındaki çocuklar
• Erken doğan bebekler
• Bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler: örneğin HIV/AIDS veya ilerlemiş kanser hastaları
• Bağışıklık sistemi ilaçlarla baskılanan kişiler: örneğin kemoterapi gören kanser hastaları veya organ reddini önlemek için ilaç alan organ nakli alıcıları

Bir kişinin enfeksiyon riskini etkileyen çeşitli faktörler vardır. Bunlar arasında küçük çocukların bakımı, kötü hijyenik koşullar ve cinsel partner sayısı yer almaktadır.

Sitomegalovirüs ile enfekte kişilerin nüfus içindeki oranı ancak tahmin yolu ile söylenebilir. Kan bağışçıları üzerinde yapılan araştırmalar, neredeyse yarısının kanlarında sitomegalovirüse karşı antikor olduğunu göstermiştir. Bu, ilk sitomegalovirüs enfeksiyonunun gerçekleştiği anlamına gelir. 

Almanya'da tüm gebe kadınların yarısından fazlası ve böbrek nakli yapılan kişilerin neredeyse dörtte biri sitomegalovirüse karşı antikora sahip değildir. Bu nedenle, ilk sitomegalovirüs enfeksiyonunu olmaya müsaittirler. Aynı zamanda, CMV en sık olarak gebelik sırasında doğmamış çocuğun viral enfeksiyonundan sorumludur.

Sağlıklı bir bağışıklık sistemine sahip kişilerde, sitomegalovirüs enfeksiyonu tehlikeli değildir. Sitomegalovirüse karşı aşı olmadığından, sitomegalovirüs hastalığının ciddi seyretme riski yüksek olan kişiler kendilerini korumalıdır. Bunlar arasında CMV'ye karşı antikorları olmayan gebe kadınlar, prematüre bebekler ve bağışıklık sistemi zayıflamış veya ilaçlarla baskılanmış kişiler yer almaktadır. 

Yaklaşık her 200 kadın CMV ile ilk kez gebelik sırasında enfekte olur. Enfeksiyon genellikle gebe kadın tarafından fark edilmez. Ancak doğmamış çocuk için gebeliğin ilk 3 ayında özellikle tehlikelidir: Özellikle beyinde ve sinir sisteminde ciddi kalıcı hasara yol açabilir.

CMV'ye karşı antikoru olmayan gebe kadınlar için ihtiyati tedbirler

Hijyen önlemleri, gebelik sırasında sitomegalovirüs ile ilk enfeksiyon riskini azaltabilir. Bu özellikle küçük çocuklarla ilgilenirken önemlidir. Aşağıdaki tavsiyeler, henüz enfeksiyon geçirmemiş veya CMV'ye karşı antikorları olup olmadığını bilmeyen gebe kadınlar için geçerlidir.

Önerilen hijyen önlemleri:

• Özellikle bebek bezlerini değiştirdikten, bebeği yıkadıktan, besledikten, gözyaşlarını sildikten ve çocukların burunlarını sildikten sonra ve ayrıca çocukların ağzına sokulan oyuncaklarla temastan sonra ellerin ılık su altında sabunla iyice ve sık sık yıkanması
• Küçük çocukların idrarı veya tükürüğü ile temas eden nesneleri ve yüzeyleri koruyucu eldivenlerle temizleyin veya başka kişilere temizlettirin
• Bebekleri ve küçük çocukları ağızlarından veya yanaklarından öpmeyin  
• Bulaşıkları, çatal bıçak takımlarını, havluları ve el bezlerini başkalarıyla ortaklaşa kullanmayın
• Emzikleri ağza sokmayın veya çocukların yemeklerinden arta kalanları yemeyin

Çocuk sahibi olmak isteyen kadınlar, sitomegalovirüs antikorlarının olup olmadığını öğrenmek için kan testi yaptırabilirler. Güncel olarak geçerli olan doğum yönergelerine göre, zorunlu sağlık sigortaları, test masraflarını karşılamakla yükümlü değildir. Ancak bazı sigortalar bunu yine de karşıladığından, bilgi almanız tavsiye edilir.

CMV enfeksiyonu olan annelerin bebeklerle teması

İlk CMV enfeksiyonunu olan annelerde, virüs emzirme döneminde yeniden aktif hale gelebilir ve anne sütü ile bebeğe bulaşabilir. Bu, zamanında doğan sağlıklı bebekler için bir sorun değildir, prematüre bebeklerde ise komplikasyon riski vardır. Prematüre bebekler için bu nedenle hastanede özel önlemler alınmalıdır. 

Kan ürünleri ve nakledilen organlar için ihtiyati tedbirler

Kemik iliği donörleri, aktif veya geçmiş bir sitomegalovirüs enfeksiyonuna karşı test edilir. Saklanan kanlarda böyle bir zorunluluk yoktur: Beyaz kan hücreleri içermeyen saklanan kanlar test yapılmadan da güvenli kabul edilir.

Nakil alıcısındaki bir sitomegalovirüs enfeksiyonu ciddi hastalıklara ve hatta bağışıklık sisteminin ilaca bağlı baskılanması nedeniyle nakledilen organın reddedilmesine yol açabileceğinden, bağışlanan organlar da sitomegalovirüs antikorları olup olmadığına dair incelenir. Bir organın donörü veya alıcısı CMV-pozitif ise, virüs önleyici ilaçların alımı alıcıyı hastalığa yakalanmaktan koruyabilir.

Bir enfeksiyon laboratuvarda ya doğrudan virüs tespit edilerek ya da dolaylı olarak antikorlar tespit edilerek teşhis edilebilir. 

Bir antikor testi aracılığıyla yapılacak dolaylı tespit, kan örneği kullanılarak gerçekleştirilebilir. Bu yöntem esas olarak sağlıklı bir bağışıklık sistemine sahip kişilerde, örneğin gebe kadınlarda, ilk enfeksiyonu tespit etmek için kullanılır. CMV'ye karşı antikorların türü, enfeksiyonun yakın zamanda mı yoksa uzun zaman önce mi meydana geldiğini ayırt etmek için kullanılabilir.

CMV örneğin doğrudan idrarda, tükürükte veya kanda tespit edilebilir. Bu prosedür esas olarak bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde veya anne karnında enfekte olmuş yeni doğan bebeklerde kullanılır.

Sağlıklı bir bağışıklık sistemine sahip kişiler genellikle CMV enfeksiyonu için özel bir tedaviye ihtiyaç duymazlar.  

CMV enfeksiyonunun ağır seyretme riski yüksek olan kişiler virüs önleyici ilaçlarla (antiviraller) tedavi edilir. Gansiklovir bu ilaçlardan biridir.

Yenidoğanlar doğumdan önce CMV ile enfekte olmuşsa, virüs önleyici ilaçlar yalnızca yetkili bir yenidoğan merkezine danışıldıktan sonra kullanılmalıdır. Bu tür bir tedavi gebe veya emziren kadınlar için önerilmez.

Bir enfeksiyonu önlemek veya tedavi etmek için CMV'ye karşı belirli antikorların (hiperimmünoglobulin) uygulanması şu anda tartışmalıdır.