Sitomegalovirüs enfeksiyonu

Sitomegalovirüs, herpes virüs ailesindendir. İlk enfeksiyondan sonra virüs ömür boyu vücutta kalır. Vücut hücrelerinde "pasif durumda durur" (lantens aşaması) ve belirli koşullar altında tekrar aktif hale gelerek çoğalabilir. Sağlıklı bir bağışıklık sistemine sahip kişilerde, sitomegalovirüs enfeksiyonu genellikle hastalık olmaksızın seyreder.

Ancak CMV enfeksiyonu doğmamış bebekler, prematüre bebekler ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler için tehlikeli olabilir: Doğmamış çocuklarda organ hasarı meydana gelebilir. Prematüre bebeklerde ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde enfeksiyon, bazen ölümcül olabilen ciddi hastalıklara yol açabilir.

Hamile kadınlar, özellikle hamileliğin ilk üç ayında ilk kez enfekte olurlarsa, sitomegalovirüsü doğmamış çocuğa bulaştırabilirler. Çocuk sahibi olmak isteyen kadınlar, önceden sitomegalovirüs enfeksiyonu geçirip geçirmediklerini görmek için hamilelikten önce test yaptırabilirler.

Sitomegalovirüs ile ilk enfeksiyon genellikle çocuk yaşta meydana gelir, ancak her yaşta ortaya çıkabilir. Sağlıklı bir bağışıklık sistemine sahip kişilerde, genellikle hastalık belirtisi olmadan veya sadece az sayıda semptomla seyreder. Bunlardan bazıları, yorgunluk, ateş, öksürük ve bazen karaciğer enzim değerlerinin artışıdır.  

Genellikle, enfeksiyon ile semptomların ortaya çıkması (kuluçka dönemi) arasında 4 ila 6 hafta geçer.  

Daha fazla risk altındaki kişilerde olası sonuçlar şunlardır:  

• Yüksek ateş 
• Akciğer iltihabı 
• Karaciğer, bağırsaklar ve/veya yemek borusu iltihabı 
• Gözde koroid ve retina iltihabı nedeniyle körlük riski 

Virüs vücutta yeniden aktifleşirse ve hastalık tekrarlarsa semptomlar daha az veya daha fazla belirgin olabilir. 

Anne karnında enfekte olan bebeklerde büyüme geriliği, beyin ve sinir sisteminde hasar ve işitme kaybı olabilir. Bu sonuçlar doğumdan sonra ortaya çıkabilir. 

Enfeksiyon sonrası sitomegalovirüs gözyaşı sıvısında, tükürükte, idrarda, genital salgılarda, kanda ve anne sütünde bulunur. Bu nedenle kişiden kişiye özellikle tükürük, öpüşme ve cinsel ilişki gibi yakın fiziksel temaslar veya anne sütü ile emzirme yoluyla bulaşır. Buna sürüntü veya damlacık enfeksiyonu denir. Özellikle 3 yaşına kadar olan küçük çocuklar daha fazla miktarda virüs salgılayabilir. 

Ancak bazı kan şişeleri ve nakledilen organlar da sitomegalovirüsü diğer insanlara bulaştırabilir. 

Anne adayı, özellikle ilk enfeksiyonla ve ayrıca hamilelik sırasında virüsün yeniden etkinleştirilmesiyle sitomegalovirüsü doğmamış çocuğuna bulaştırabilir. Bu tehlike özellikle gebeliğin ilk üç ayında mevcuttur. 

Şiddetli sitomegalovirüs hastalığı riski yüksek olan kişilerde, ilk enfeksiyon veya virüsün yeniden etkinleştirilmesi ciddi sonuçlara yol açabilir.

Daha fazla risk altında olanlar: 

• Doğmamış çocuklar
• Erken doğan bebekler
• Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler: örneğin kemoterapi gören kanser hastaları veya HIV/AIDS'li kişiler
• Bağışıklık sisteminin ilaçlarla baskılandığı kişiler: Multipl skleroz gibi otoimmün hastalıklarda veya organ reddini önlemek için ilaç almak zorunda olan organ nakli alıcılarında

Bir kişinin enfeksiyon riskini etkileyen faktörler, küçük çocuklara bakım hizmeti vermesi, kötü hijyen koşulları ve cinsel partner sayısıdır. Sitomegalovirüs ile enfekte kişilerin nüfus içindeki oranı ancak tahmin yolu ile söylenebilir. Kan bağışçıları üzerinde yapılan araştırmalar, neredeyse yarısının kanlarında sitomegalovirüse karşı antikor olduğunu göstermiştir. Bu, ilk sitomegalovirüs enfeksiyonunun gerçekleştiği anlamına gelir. 

Almanya'da tüm hamile kadınların yarısından fazlası ve böbrek nakli yapılan kişilerin neredeyse dörtte biri sitomegalovirüse karşı antikora (savunma maddesi) sahip değildir. Bu nedenle, ilk sitomegalovirüs enfeksiyonunu olmaya müsaittirler. 

Sitomegalovirüs, hamile kadınlardan doğmamış bebeklere geçen en yaygın enfeksiyondur.

Sağlıklı bir bağışıklık sistemine sahip kişilerde, sitomegalovirüs enfeksiyonu tehlikeli değildir. Sitomegalovirüse karşı aşı olmadığından, sitomegalovirüs hastalığının ciddi seyretme riski yüksek olan kişiler kendilerini korumalıdır. Bu kişiler, bağışıklık sistemi zayıf veya ilaçla bastırılmış olan kişiler ve sitomegalovirüs negatif hamile kadınlardır. 

Yaklaşık olarak 200 kadından biri hamilelik sırasında ilk kez sitomegalovirüs enfeksiyonu olur. İlk enfeksiyon kendileri için tehlikeli değildir. Ancak doğmamış çocuk için hamileliğin ilk 3 ayında özellikle tehlikelidir: Özellikle beyinde ve sinir sisteminde ciddi kalıcı hasara yol açabilir.  

Sitomegalovirüs negatif hamile kadınlarda alınabilecek önlemler  

Hijyen önlemleri, hamilelik sırasında sitomegalovirüs ile ilk enfeksiyon riskini azaltabilir. Aşağıdaki tavsiyeler, henüz ilk sitomegalovirüs enfeksiyonu geçirmemiş veya sitomegalovirüse karşı antikorları olup olmadığını bilmeyen hamile kadınlar için geçerlidir. Bu tavsiyeler, özellikle işleri itibarıyla çocuklarla çok fazla temas içinde olan kadınlara yöneliktir.  

Önerilen hijyen önlemleri: 

• Özellikle çocukların bezi değiştirildikten, çocuklar yıkandıktan, beslendikten, gözyaşları silindikten, çocukların burnunu sildikten ve çocukların ağızlarına koydukları oyuncaklarla temas ettikten sonra eller iyice ve sık sık yıkanmalıdır
• Küçük çocukların idrar ve tükürükleri ile temas eden nesneleri ve yüzeyleri temizleyin
• Bebekleri ve küçük çocukları ağızlarından veya yanaklarından öpmeyin  
• Bulaşıkları, çatal bıçak takımlarını, havluları ve el bezlerini başkalarıyla ortaklaşa kullanmayın

Çocuk sahibi olmak isteyen kadınlar, sitomegalovirüs antikorlarının olup olmadığını öğrenmek için kan testi yaptırabilirler. Güncel olarak geçerli olan annelik yönergelerine göre, zorunlu sağlık sigortaları, test masraflarını karşılamakla yükümlü değildir. Ancak bazı sigortalar bunu yine de karşıladığından, bilgi almanız tavsiye edilir. Bu masrafı kendiniz karşılamanız halinde maliyet yaklaşık 30 Euro'dur. 

CMV enfeksiyonu olan annelerin bebeklerle teması  

İlk CMV enfeksiyonunu olan annelerde, virüs emzirme döneminde yeniden aktif hale gelebilir ve anne sütü ile bebeğe bulaşabilir. Bu, zamanında doğan sağlıklı bebekler için bir sorun değildir, prematüre bebeklerde ise komplikasyon riski vardır. Prematüre bebekler için bu nedenle hastanede özel önlemler alınmalıdır. 

Kan ürünleri sitomegalovirüs olup olmadığına ilişkin kontrol ediliyor mu? 

Kemik iliği donörleri, aktif veya geçmiş bir sitomegalovirüs enfeksiyonuna karşı test edilir. Saklanan kanlarda böyle bir zorunluluk yoktur: Beyaz kan hücreleri içermeyen saklanan kanlar test yapılmadan da güvenli kabul edilir.

Bağışçılardan alınan organlar 

Nakil alıcısındaki bir sitomegalovirüs enfeksiyonu ciddi hastalıklara ve hatta bağışıklık sisteminin ilaca bağlı baskılanması nedeniyle nakledilen organın reddedilmesine yol açabileceğinden, bağışlanan organlar da sitomegalovirüs antikorları olup olmadığına dair incelenir.

Sitomegalovirüs pozitif donörlerden alınan organlar genellikle sitomegalovirüs negatif alıcılara verilmez. Bununla birlikte, uygun tıbbi önlemlerle sitomegalovirüs pozitif alıcılara nakledilebilirler. Organ donöründe sitomegalovirüs bulunması, organın nakledilemeyeceği anlamına gelmez.

Enfeksiyon laboratuvarda ya doğrudan virüsün, bileşenlerinin veya genetik materyalinin saptanmasıyla ya da dolaylı olarak antikorların saptanmasıyla tespit edilebilir. 

Örneğin idrar, tükürük veya kanda doğrudan sitomegalovirüs tespiti, öncelikle akut ilk enfeksiyona veya "dinlenme durumundan" aktif hale geçişe ve zayıf bağışıklık sistemine sahip kişilerde yapılır. Bir antikor testi yoluyla dolaylı tespit, temelinde sağlıklı bir bağışıklık sistemine sahip kişilerde bir ilk enfeksiyonu tespit etmek için kullanılır. Sitomegalovirüs antikorunun türü ile, ilk enfeksiyonun yakın zamanda mı yoksa uzun bir süre önce mi meydana geldiği ayırt edilebilir.

Sağlıklı bağışıklık sistemine sahip hastaların sitomegalovirüs tedavisine ihtiyacı yoktur.  

Antiviraller, sitomegalovirüs geliştirme riski yüksek olan hastaları tedavi etmek için kullanılır. Bunlar virüsün çoğalmasını engelleyen ilaçlardır. Bunlar örneğin Ganciclovir, Cidovovir, Foscarnet veya Valgansiklovir ilaçlarıdır.  

Doğumdan önce sitomegalovirüs ile enfekte olan yenidoğanlar, ancak yetkili bir yenidoğan merkezi ile istişare ve işbirliğinden sonra sitomegalovirüse karşı antivirallerle tedavi edilmelidir. Hamile ve emziren kadınlar sitomegalovirüse karşı antivirallerle tedavi edilmemelidir.

Sitomegalovirüse karşı antikor transfüzyonunun (hiperimmünoglobulin) profilaktik veya terapötik değeri tartışmalıdır.