Ağır hasta ve ölmekte olan insanlar için palyatif bakım

Ölmekte olan ve ağır hastalar, yaşamlarının son döneminde her açıdan iyi bakılmalı ve desteklenmelidir. Bu nedenle, özellikle palyatif bakım olmak üzere özel olanaklardan ve hizmetlerden yararlanma hakları vardır.

"Palyatif" şu anlama gelir: Önlemlerin, hastaların şikayetlerini ve hastalık sonuçlarını, kalan süre boyunca hafifletmeye yönelik olması. Palyatif bakımın amacı ne pahasına olursa olsun mümkün olan en uzun ömrü sağlamak değildir. Aksine, mümkün olan en yüksek yaşam kalitesiyle ilgilidir. Odak noktası hastaların ve yakınlarının istekleri, hedefleri ve refahıdır. 

Palyatif bakım, yaşamın son evresindeki insanlara yönelik tıbbi ve hasta bakımının yanı sıra psikolojik ve pastoral bakımı da içerir. Farklı mesleklerden insanlar hastalara bakmak için bir ekip olarak çalışırlar. 

Deutsche Gesellschaft für Palliativmedizin e.V.'nin (Alman Palyatif Tıp Derneği) "Das ist palliativ" portalı, ölmekte olan ve ağır hasta insanlara yaşamlarının son aşamasında eşlik etmek için hangi mesleklerin birlikte çalıştığını göstermektedir.

Palyatif bakım nerede yapılır?

Palyatif bakım evde, hastanede, bir bakım tesisinde veya hospizde yapılabilir. Palyatif bakım, yasal sağlık sigortasının sunduğu standart bakımın bir parçasıdır. Özel sağlık sigortalarının hangi hizmetleri kapsadığı ilgili sigorta şirketine sorulmalıdır.

Çocukların ve ergenlerin palyatif bakımı için özel hizmetler mevcuttur. Ölüme neden olabilecek bir hastalığı olan genç hastalara ve ailelerine pediatrik palyatif bakım kapsamında destek sağlanır.

Bununla ilgili bilgiyi Çocuklar ve ergenler için palyatif bakım yazısında bulabilirsiniz.

Tedavisi mümkün olmayan hastalıkları olan kişiler, hastalığın ne kadar ilerlemiş olduğuna bağlı olarak, sağlık sigortası tarafından finanse edilen farklı palyatif bakım türlerinden yararlanma hakkına sahiptir.

Ayakta palyatif bakım hakkı ne zaman vardır?

Bazı kişilerde teşhis ile ölüm arasında aylar ve yıllar geçebilir. Bu kişilerin temel palyatif bakım ve danışmanlık alma hakkı mevcuttur. Bu genellikle aile hekimi tarafından yapılır. 

Yaşam beklentisi günlere, haftalara veya aylara düşmüşse, hastalığın tedavisi artık mümkün değilse veya tedavi hasta tarafından artık istenmiyorsa, hastalar ayakta palyatif tedavi alma hakkına sahiptir. 

Palyatif bakımın iki düzeyi vardır:

• Genel ayakta palyatif bakım (AAPV)
• Uzmanlaşmış ayakta palyatif bakım (SAPV)

AAPV, ayakta palyatif bakımın özel nitelikli ve koordineli bir şeklidir. Hastanın sağlığı (henüz) SAPV gerektirmiyorsa bu bir seçenektir. AAPV'ye hak kazanmak için doktorların belirli koşulları karşılaması gerekir. 

Aşağıdaki durumlarda SAPV'ye hak kazanılır

• Hastanın özel palyatif bilgi ve deneyime sahip uzmanlardan özellikle karmaşık bakıma ihtiyacı varsa
• Diğer ayakta tedavi türleri ve ayakta hospiz hizmetleri yeterli değilse veya yalnızca çok fazla organizasyonel çaba ile mümkünse
• Çeşitli ve ciddi şikayetler mevcutsa 

SAPV reçete edilmelidir. SAPV sadece palyatif tıp konusunda ek eğitim almış doktorlar tarafından yapılabilir. 

Yatarak palyatif bakım hakkı ne zaman doğar?

Hastanede veya hospizde yatılı bakım, ancak evde palyatif bakımın artık mümkün olmadığı durumlarda sağlık sigortası tarafından karşılanır. Bir hastanenin palyatif bakım ünitesine kabul edilebilmeniz için bir doktor sevki gerekir. Hospizde kalmak için gerekliliği onaylayan bir doktor reçetesine ihtiyaç vardır. 

Sağlık sigortası uygun masrafların %95'ini karşılamaktadır. Geriye kalan masraflar bağışlarla finanse edilmektedir.

Pek çok insan son günlerini evinde geçirmek ister. Bunu mümkün kılmak için ayakta bakım hizmetleri, aile hekimleri ve uzman disiplinler arası ekipler, yaşamın son evresinde bakım konusunda destek sunmaktadır.  

Yasal sağlık sigortası olan hastaların sağlık durumlarına bağlı olarak aşağıdaki hakları vardır:

• Temel palyatif bakım ve danışmanlık
• "Genel ayakta palyatif bakım" (AAPV)
• "Uzmanlaşmış ayakta palyatif bakım" (SAPV)

Ayrıca gönüllü ayakta hospiz hizmetlerinden de yararlanılabilir.

Temel palyatif bakım nedir?

Bir hastanın tedavi edilemez bir hastalığı olduğu ve yaşam beklentisinin sınırlı olduğu ortaya çıkarsa, atılacak adımlar hakkında konuşmak için aile hekimi muayenehanesine gitmek yararlı olur. 

Aile hekimi, sadece ilk bakımı sağlamakla kalmaz, aynı zamanda sonraki önlemleri de koordine ve reçete eder. İlaç tedarikinin yanı sıra evde bakım, tıbbi rehabilitasyon veya destek sağlık hizmetleri ve yardımcı ekipman da buna dahildir. 

Tedavi planlamasının hangi yönlerinin hasta için önemli olduğu birlikte belirlenir. Doktor ayrıca hastaya önemli vekalet belgeleri konusunda tavsiyelerde bulunabilir.

Federal Aile Bakanlığı, yaşamın son evresinde refakat için muafiyet koşulları hakkında ayrıntılı bilgi sağlar.

"Genel ayakta palyatif bakım" (AAPV) ne anlama gelir?

AAPV, ayakta palyatif bakımın özel nitelikli ve koordineli bir şeklidir. İlerlemiş bir hastalık nedeniyle ömrü kısıtlı olan kişiler için bir seçenektir. 

Genellikle palyatif tıp alanında uzman doktorlar tarafından gerçekleştirilir. Öncelikle bireysel palyatif bakım ihtiyaçlarını belirleyip (ağrı) tedavisi ve acil durum planı oluşturulur. Ayrıca terapistler, bakım hizmetleri veya hospizlerle daha ileri tıbbi bakım ve hasta bakımını koordine ederler. 

Gerektiğinde ev ziyaretleri de yapan doktorlara mesai saatleri dışında da telefonla ulaşmak mümkündür.

"Uzmanlaşmış ayakta palyatif bakım" (SAPV) ne anlama gelir?

Sağlık durumu kötüleşmeye devam ediyorsa ve özellikle uzmanların karmaşık bakımı gerekiyorsa SAPV kullanılabilir. 

Hastanın bakımı, çeşitli mesleklerden uzmanlardan oluşan bir ekip tarafından gerçekleştirilir: eğitimli palyatif bakım hemşireleri ve uzman doktorlar, ağrı tedavisi ve diğer semptomların tedavisiyle ilgilenir. Ekipte ihtiyaca göre psikoloji, fizyoterapi ve sosyal hizmet alanlarından uzmanlar da yer alır. 

Ayakta hospiz hizmetleri nasıl yardımcı olur?

Ayakta hospiz hizmetleri çoğunlukla gönüllüler tarafından sağlanmaktadır. Bu gönüllüler düzenli olarak hastaların evlerine giderler, sohbetlere katılırlar ve hasta yakınlarına tavsiyelerde bulunurlar. Ağır hasta ve ölmekte olan kişilere ve yakınlarına durumla baş etme konusunda destek olurlar. Ancak ayakta hospiz hizmetleri tıbbi hasta bakımı veya palyatif bakım sağlamamaktadır. 

Sakinlerine palyatif refakat desteği bakımevinin sorumluluklarından biridir. Bu nedenle bakımevleri, ayakta hospiz hizmetleriyle işbirliği ve pratisyen hekimler ve uzmanlarla sözleşmeler yapmak zorundadır. 

Hospiz ve palyatif bakım hizmetleri işbirlikleri şeffaf olmalıdır. İhtiyaç duyulması halinde bakımevi sakinleri de uzman ayakta palyatif bakımdan (SAPV) yararlanabilirler.

Tıp, hasta bakımı ve hospiz alanlarındaki terapistler ve uzmanlar arasındaki işbirliğinin amacı koordineli ve bütünsel bakım sağlamaktır.

Uygun ayakta palyatif bakım mümkün değilse, hastaların bakımı hastanede yapılabilir. Örneğin evde tedavi edilemeyen ciddi şikayetlerin olması durumunda bu mümkün olabilir. 

Bazı hastaneler bu amaçla özel palyatif bakım servisleri kurmuştur. Burada uzmanlar hem fiziksel şikayetlerin hem de zihinsel stresin mümkün olduğunca hafifletilmesini sağlarlar. Yakınlara da burada destek verilir.

Amaç, semptomları, hastaların tekrar evlerine, bir bakım tesisine veya hospize gidebilecekleri ölçüde hafifletmektir. 

Hastanede palyatif bakım servisi yoksa hastalar ilgili uzman serviste palyatif bakım alırlar. Bazı hastanelerde bu esnada size yardımcı olacak palyatif bakım hizmetleri mevcuttur. Palyatif bakımda servis ekibine destek verir.

Hospizler, ölümü öngörülebilir ağır hasta kişilerin yaşamlarının sonuna kadar bütünsel olarak desteklendiği yataklı tedavi tesisleridir. Düzenli tıbbi bakıma ihtiyaç duymayan ancak özel bakım gerektiren hastalara yöneliktir. 

Tam zamanlı çalışanlar ve eğitimli gönüllüler hospizde birlikte çalışırlar. Tıbbi bakımı genellikle aile hekimleri sağlar.

Odak noktası ağır hastaların ve yakınlarının bakımı ve psikososyal desteğidir. Bu, hospiz refakatçilerinin, pratik meseleleri çözmenin yanı sıra duyguları ve korkuları işlemeye de yardımcı olduğu anlamına gelir. Ayrıca yakınlara da destek olurlar ve ölen kişinin bakımını geçici olarak üstlenirler.

Hospize kabul için şartlar nelerdir?

Kabul için koşullar şunlardır: 

• Yaşam beklentisi birkaç gün, hafta veya birkaç aydır
• Hastaya artık olağan yaşam ortamında bakılamamaktadır
• Hastanede tedavi artık gerekli veya etkili değildir. 

Sağlık sigortasının masrafları karşılayabilmesi için, doktorun şartların yerine getirildiğini ve hospizde kalmanın tıbbi açıdan gerekli olduğunu belgelemesi gerekir. Bu zorunluluk belgesinin masraf karşılama başvurusu ile birlikte sağlık sigortasına ibraz edilmesi gerekmektedir. 

Başvurunun onaylanması halinde sağlık sigortası uygun masrafların yüzde 95'ini karşılayacaktır. Bunun için bakım sigortası gibi diğer kurumların ödenekleri de dikkate alınır. Hospiz kalan kısmı bağışlarla karşılar. Özel sigortası olanlar, hospizin masraflarını karşılayıp karşılamayacağını sigortalarına danışmalıdır. 

Palyatif bakım konusunda danışmanlık ve destek aile hekimleri, sağlık sigortaları ve yerel kar amacı gütmeyen kuruluşlar tarafından sağlanmaktadır. Sağlık sigortaları, gerekli durumlarda sigortalılarına bölgesel olarak mevcut olan danışmanlık ve bakım hizmetleri için irtibat kişilerine ilişkin genel bir bakış sunmakla yükümlüdür.

Alman Palyatif Tıp Derneği'nin "Hospiz ve Palyatif Bakım Kılavuzu" veritabanı, ülke çapında 3000'den fazla hizmetin ve tesisin adresini içerir.

Alman Palyatif Tıp Derneği, yaşamı tehdit eden hastalığı olan kişiler ve onların yakınları için, hastanedeki doktorla görüşmelerde yardım ve ebeveynler ve yetişkin çocuklar için psikososyal destek önlemleri de dahil olmak üzere broşürler sunmaktadır.

Bakıma muhtaç kişiler ve yakınları, palyatif bakım konusunda bakım danışma merkezlerinden, örneğin bir bakım destek merkezinden bilgi alabilirler. 

Bakım destek merkezlerinin iletişim bilgileri Bakımda Kalite Merkezi'nin veri tabanında bulunabilir.