Hastalıklar Frengi

Frengi (sifiliz) tüm dünyada yaygın olarak görülen cinsel yolla bulaşan bir hastalıktır. Treponema pallidum bakterisi yol açar.

Frengi tedavi edilmezse üç evrede ilerleyebileceği gibi kendiliğinden de iyileşebilir. Bazen evreler arasında yıllarca belirti görülmez. Semptomlar çok hafif olabilir ve herkes frengi ile enfekte olduğunu fark etmeyebilir. Bu şekilde, hastalar patojenleri fark etmeden başkalarına bulaştırabilir.

Almanya'da frengi şu anda ağırlıklı olarak erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkeklerde görülmektedir. Bunun nedenlerinden biri cinsel partnerin sık değiştirilmesidir. Ayrıca, HIV enfeksiyonunu önlemeye ve tedavi etmeye yönelik ilaçlar bulunduğundan beri prezervatif kullanımı azalmaktadır.

Treponema bakterileri aşağıdaki yollarla bulaşabilir:

• Cinsel temas sırasında ciltteki veya mukozadaki küçük yaralardan
• Enfekte hamile bir kadında rahim yoluyla doğmamış çocuğa (Lues connata)
• Nadir durumlarda, uyuşturucu kullanımıyla ilişkili kirli şırınga kullanımı

Kan bağışları sistematik şekilde test edildiğinden kan nakliyle bulaşma riski pratikte artık yoktur.

Frengi hastalarının sadece yaklaşık yarısı semptom gösterir. Tedavi edilmediği takdirde farklı semptomlarla üç evrede gelişebilir, ancak kendiliğinden de iyileşebilir.

Birinci evre (sifiliz I, birincil frengi)

Bakterinin bulaşması ile ilk şikayetlerin görülmesi arasında ortalama olarak 3 hafta vardır. Ancak şikayetlerin kısmen ortaya çıkması 10 günü veya 3 ayı bulabilir. İlk olarak, bakterilerin vücuda girdiği yerde küçük bir nodül oluşur. Genellikle bu, ağız veya anüs bölgesindeki cinsel uygulamaya bağlı olarak penis veya labia üzerindedir. Yakındaki lenf düğümleri şişer ve nodül sert bir ülsere dönüşür. Buna "sert frengi çıbanı" da denir. Genital organlardaki ülserler ağrılı değildir. İlk evre 4 ila 6 hafta sonra kendi kendine iyileşir.

İkinci evre (sifiliz II, ikincil frengi) 

Bakteriler 4 ila 10 hafta içinde tüm vücuda yayılır. Ardından, çeşitli semptomlar farklı derecelerde ortaya çıkabilir:

• Ateş
• Baş ağrısı, eklem ağrısı veya kas ağrısı 
• Şişmiş lenf düğümleri
• Küçük öbekler halinde saç dökülmesi
• Genellikle önce ellerde ve ayak tabanlarında görülen cilt döküntüsü
• Genellikle genital bölgede, kasıkta veya koltuk altlarında görülen düz ve ıslak nodüller (kondiloma lata)
• Ellerin avuçlarında ve ayak tabanlarında artan nasır oluşumu

Kondiloma lata çok yüksek sayıda bakteri içerdiğinden bulaş riski yüksektir. İkinci evre birkaç yıl sürebilir ve bu süre zarfında semptomlar tekrar tekrar alevlenebilir.

Üçüncü evre (sifiliz III, üçüncül sifiliz) 

Erken frengi tedavi edilmezse veya kendi kendine iyileşmezse sonrasında farklı semptomlar ortaya çıkabilir. Birkaç yıl boyunca şikayet görülmese bile frengi üçüncü evreye geçebilir. Bu evre geç frengi olarak adlandırılır. Bu evrede farklı şiddetlerde farklı şikayetler görülebilir:

• Gruplar halinde, kısmen çıkıntılı cilt değişiklikleri görülebilir ve bu değişikliklerin ortasında cilt kusurları ve kabuklar oluşabilir (lues tuberosa)
• Gomlar: Ciltte ve iç organlarda bulunan ve patladığında içinden koyu bir sıvı çıkan nodüllerdir (lues gummosa)
• Ana arterlerde kan damarı değişiklikleri, damarlarda yırtılabilen keseler (anevrizma)

Hastalık seyrinde bulaş tehlikesi

Enfeksiyondan sonraki ilk yıla erken frengi adı verilir. Frenginin birinci ve ikinci evrelerinde hastalar frengiyi başkalarına bulaştırabilir. İlk evre özel olarak daha bulaşıcıdır. Frengi ilk evredeyken teşhis edilirse son üç ay içinde cinsel temasta bulunulan herkese bulaş ihtimali bulunduğu bildirilmeli ve bu kişiler test yaptırmalıdır. Frengi ikinci evredeyken teşhis edilirse son on iki ay içinde cinsel temasta bulunulan herkese haber verilmelidir. İkinci evre geçince hastalık birkaç yıl semptomsuz şekilde devam edebilir (latens evresi). Latens evresinin başlarında da bulaş tehlikesi bulunmaktadır. Sonraki evrelerde (geç frengi), bulaş tehlikesi epey düşüktür.

Nörosifiliz

Frengi beyni ve omuriliği de etkileyebilir. Buna nörosifiliz denir. Sinir sistemi enfeksiyonu şu tür şikayetlere yol açabilir:

• Baş ağrısı, bulantı ve kusma
• Duyma ve görme bozuklukları
• İnme
• Nöbetler
• Kafa karışıklığı, kişilik değişimleri, düşünce bozuklukları, halüsinasyonlar veya bilinç kaybı gibi zihinsel semptomlar
• Alt karın ve bacaklarda felç, ağrı ve uyuşma (tabes dorsalis)

Frenginin nedeni treponema pallidum bakterisidir. Dünya çapında yaygındır ve sadece insanlarda görülür.

Korunmasız, sık sık değişen eşlerle cinsel ilişkiler frengiye yakalanma riskini artırır.

Online CYBE riski testi ile HIV veya diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklar için bulaşma riski değerlendirmenizi öğrenebilirsiniz. Testi, WIR – Walk In Ruhr, Zentrum für Sexuelle Gesundheit und Medizin (Walk In Ruhr, Cinsel Sağlık ve Tıp Merkezi) web sitesinde bulabilirsiniz.

Bildirilen frengi vakalarının sayısı 2010'dan beri artmaktadır. Yalnızca COVID-19 pandemisi sırasında hastalığın görülme sıklığı azalmıştır. 2024 yılında Almanya'da 9.523 kişi hastalanmıştır. 2022 yılında dünya çapında yaklaşık 8 milyon yeni hastalık görülmüştür. Erkeklerde kadınlara göre daha sık görülür.

Frengi evreler halinde ilerler. Prensipte, frengi herhangi bir aşamada iyileşebilir ancak ortaya çıkan organ hasarı düzelmez. 

Enfeksiyon erken teşhis edilirse antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Ancak bu hastalık tedavi edilmezse ciddi sakatlıklara yol açabilir ve hatta ölümcül olabilir.

Frengi seks sırasında örneğin cinsel organlar, ağız veya anüste bulunan küçük yaralar üzerinden vücuda girebilir. Cinsel ilişki sırasında korunarak enfeksiyon riski düşürülebilir. Anal veya vajinal ilişki sırasında korunmak için prezervatif veya kadın prezervatifi kullanılabilir. Kadın prezervatifleri prezervatiflerle benzer şekilde kullanılır ve aynı derecede koruma sağlar ancak vajinanın içine yerleştirilir. Oral seks sırasında prezervatiflerin yanı sıra oral seks prezervatifi de denen diş izolasyon lastikleri kullanılabilir. Bu ürünler vajina veya anüs ile ağız arasına yerleştirilebilen ince bezlerdir.

Bazı durumlarda önlem olarak frengiye karşı korunmak için antibiyotik ilaç kullanılması değerlendirilebilir. Ancak bu uygulama yalnızca bulaşma riski özel olarak yüksek durumlar yaşamış olan belirli gruplar için geçerlidir. Kullanımdan önce daima bir doktorla görüşülmelidir. İlacın Almanya'da önlem amaçlı kullanılması onaylı olmadığından masrafları sizin karşılamanız gerekir.

Kanıtlanmış bir frengi hastalığı olan insanlar, tedavinin sonuna kadar cinsel temastan kaçınmalıdır. Ayrıca, bazen rahatsız edici bir durum olsa da hastalıktan etkilenmiş olabilecek tüm cinsel partnere haber verilmelidir. Bu kişilerin doktora gidip tedavi olabilmesi için bu gereklidir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan nasıl kaçınılabileceği konusunda bilgi edinmek için Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar: Korunma yolları adlı makalemizi de okuyun.

Frengiden şüpheleniliyorsa, doktorlar etkilenen bölgelerden sürüntüler alabilir ve bunları özel bir mikroskop altında veya özel laboratuvar testleri ile inceleyebilir. Bakteriler doğrudan orada tespit edilebilir. Pozitif bir patojen tespiti durumunda her zaman tedavi uygulanmalıdır.  

Laboratuvarlar kan örneklerinde çeşitli antikorları tespit edebilir. Frengi patojenleri ile teması tespit etmek için kullanılabilecek antikorlar ve hastalığın aktivitesini belirlemek için kullanılabilecek antikorlar vardır. Bu antikor testleri ile doktorlar, hastaların tedaviye ihtiyacı olup olmadığına karar verebilirler. Testler sonrasında tedavinin başarılı olup olmadığını belirlemek için de kullanılabilir.

Nörosifiliz şüphesi varsa omurilik sıvısı alıp incelenir.

Frengi için hızlı testler de mevcuttur. Hızlı frengi testi sonuçları, laboratuvar testleri kadar güvenli değildir. Ancak bunlar tarama testleri olarak kullanılabilir ve enfeksiyon belirtilerini gösterebilir. Daha sonra kesin bir sonuç için başka antikor testleri yapılmalıdır.

Nerede test yaptırabilirim?

Hasta biriyle cinsel temasta bulunan veya kendisinde frengi semptomları fark eden kişiler test yaptırmalıdır. Sık sık cinsel partner değiştiren kişilerin de düzenli olarak test yaptırması önerilir. Gebe kadınlar için frengi testi standart önleyici muayene kapsamında yapılır.

Antikor testleri örneğin dermatolog, jinekolog veya ürolog muayenehanelerinde yaptırılabilir. Bazı aile hekimliği muayenehaneleri de test imkanı sunar.

Ayrıca sağlık bürolarına veya Deutsche Aidshilfe'nin (Alman AIDS Yardımı) kontrol noktalarına da gidilebilir. Bu kuruluşlar çeşitli cinsel yolla bulaşan hastalıklar için danışmanlık test imkanı sunar. Burada bazen antikor testleri yerine hızlı testler de kullanılabilir. Bu tür yerlerde testler genellikle ücretsizdir, bazen düşük miktarda ücret ödemek gerekebilir. Ayrıca kendi kendine yapılan ve sonrasında laboratuvara gönderilen anonim testler de kullanılabilir.

Deutsche Aidshilfe (Alman AIDS Yardımı) kuruluşunun kompass.hiv web sitesinde çevrenizdeki danışmanlık ve test noktalarını arayabilirsiniz.

Frengi bakterilerden kaynaklanır. Hastalık antibiyotiklerle başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Genellikle, hastalığın tüm aşamalarında penisilin adlı antibiyotik kullanılır. Frengi, evreye bağlı olarak gluteal kasta haftalık aralıklarla bir ila üç enjeksiyon ile tedavi edilir. Nörosifiliz varsa iki ila üç hafta boyunca kan damarından antibiyotik verilir. Tedavinin başarılı olup olmadığını kontrol etmek için düzenli antikor testleri yapılabilir.

Penisilin tedavisi bakterilerin hızla parçalanmasına neden oluyorsa, patojenlerin toksik bileşenleri bağışıklık sisteminde şiddetli reaksiyonları tetikleyebilir. Daha sonra titreme, ateş ve baş ağrısı gibi semptomlar görülür. Bu semptomları hafifletmek için doktorlar antibiyotik tedavisinin başlarında ek olarak kortizon ilacı da verir.

Tedavi sona erdiğinde düzenli kontrol muayeneleri ve kan testleri yapılır. Muayenelerde semptomların ne kadar azaldığı ve kandaki belirli antikorların sayısı değerlendirilir. 

Erken frengide, semptomlar genellikle tedaviden sonra hızla düzelir. Etkilenen insanlar, tamamen iyileşene kadar cinsel temastan kaçınmalıdır. Ancak, geç frenginin yol açtığı organ hasarı düzeltilemez ve kalıcı engellere neden olabilir.

Frengi bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıklardan biridir. Bildirim, hastalığı tespit eden laboratuvar tarafından anonimleştirilmiş şekilde yapılır.

Cinsel yolla bulaşan hastalık (CYBE) konusunda nereye danışabilirim?

Bundesinstitut für Öffentliche Gesundheit (BIÖG) (Federal Halk Sağlığı Enstitüsü) kuruluşunun Liebesleben web sitesinde telefon veya online olarak sunulan danışmanlık imkanları hakkında bilgi edinebilirsiniz. Web sitesinde cinsel istek, cinsellik ve korunma konusunda da bilgi edinebilirsiniz.

Caritas web sitesinde yakınlarınızdaki danışmanlık imkanları veya anonim online danışmanlık hakkında bilgi edinebilirsiniz.

WIR – Walk in Ruhr, Zentrum für Sexuelle Gesundheit und Medizin (Walk in Ruhr, Cinsel Sağlık ve Tıp Merkezi) kuruluşu da frengi ve diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarla ilgili faydalı bilgiler sunar.

Deutsche STI-Gesellschaft (DSTIG, Alman CYBE Derneği) web sitesinde de cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarla ilgili bilgiler bulabilirsiniz.