Kanser taraması: Hangi tetkikler yapılmaktadır?

Kanser taramasının amacı, kanseri henüz ağrı, kanama, dokunulduğunda hissedilen sertleşme gibi semptomlara neden olmadığı bir aşamada tespit etmektir. Bu nedenle tarama muayeneleri, daha önce fark edilmemiş bir malign tümörü çok erken bir aşamada tespit etmeyi amaçlar. Bu, kanserin daha erken ve sıklıkla daha başarılı bir şekilde tedavi edilebileceği anlamına gelir. Bu tedavi şansını artırmaktadır. Ayrıca, daha az invaziv tedaviler mümkün olabilir. 

İlk doku değişiklikleri gibi kanserin ön aşamalarını tespit etmek için yapılan muayenelere kanser taraması denir. Günümüzde bu taramalar bağırsak kanseri veya rahim ağzı kanseri gibi sadece birkaç kanser türü için mümkündür. Örneğin, kolonoskopi sırasında iyi huylu bağırsak poliplerinin alınması, kötü huylu bağırsak kanseri gelişiminin önlenmesine yardımcı olabilir.

Almanya'da, 1971 yılında yasal sağlık sigortası olan herkes için belirli kanser türlerine yönelik tarama amacıyla çeşitli muayeneler başlatılmıştır. Sunulan kontrol ve tarama seçenekleri o tarihten bu yana bilimsel bulgulara dayalı olarak daha da geliştirilmiştir.

2009 yılından bu yana göğüs kanseri taraması için ülke çapında bir mamografi tarama programı uygulanmaktadır. 50–69 yaş arası kadınlar iki yılda bir meme röntgen tetkiki olan mamografiye davet edilmektedir. Temmuz 2024'ten itibaren bu hak 75 yaşına kadar olan kadınlar için de geçerli olacak.

Yasal sağlık sigortaları artık bağırsak kanseri ve rahim ağzı kanseri taraması için insanları düzenli aralıklarla bizzat ve yazılı olarak davet etmektedir. Davetler ile birlikte sigortalılar, ilgili muayenenin yararları ve riskleri hakkında kapsamlı ve dengeli bir şekilde bilgilendirilmektedir. Davetiyeler, sigortalıya bireysel bilgi sağlamaya yöneliktir. Ancak uygun yaşa geldiğiniz andan itibaren muayeneden önceden davet edilmeye gerek olmadan yararlanabilirsiniz.

Güncel olarak sağlık sigortaları, kanser erken teşhisi ve taraması için aşağıdaki muayenelerin masraflarını karşılamaktadır: 

• Rahim ağzı kanseri taraması
• Göğüs kanseri taraması
• Siyah veya beyaz cilt kanseri taraması
• Prostat kanseri taraması
• Bağırsak kanseri taraması

Rahim ağzı kanseri taraması

• 20 yaşından itibaren dış ve iç genital organların yıllık muayenesi
• 20–34 yaş arası kadınlarda yıllık rahim ağzı sürüntü testi
• Muayenenin hücre değişikliği ve/veya HPV enfeksiyonuna işaret etmemesi koşuluyla, 35 yaş ve üstü kadınlarda her üç yılda bir rahim ağzı sürüntüsü ve insan papilloma virüsü (HPV) testi

Göğüs kanseri taraması

• 30 yaş ve üzeri kadınlar için yıllık meme palpasyonu ve kendi kendine muayene talimatları
• Her iki göğüsün mamografisi: 50 ile 69 yaş arası kadınlar için iki yılda bir

Cilt kanseri taraması

• Komple cilt muayenesi: 35 yaş ve üzeri kadınlar ve erkekler, iki yılda bir siyah ve beyaz cilt kanseri taraması yaptırabilir

Prostat kanseri taraması

• Prostatın yıllık palpasyonu: 45 yaş ve üstü erkeklerde

Bağırsak kanseri taraması

• 50 ila 54 yaşındaki kadınlar ve erkeklerde immünolojik dışkı testi ile dışkıda gizli kan muayenesi
• 55 yaş ve üzeri kadınlarda ve 50 yaş ve üzeri erkeklerde ilk kolonoskopi. Burada dikkat çekici bir unsur bulunmaması halinde, on yıl sonra tekrarlanabilir. Bağırsak polipleri gibi değişiklikler bulunması halinde, bir sonraki muayeneye kadar geçen süre kısalır
• Kolonoskopi kullanılmıyorsa: 55 yaş ve üzeri kadın ve erkeklerde sadece iki yılda bir immünolojik dışkı testi ile dışkıda gizli kan incelemesi yapılır

Bu testlerin yararları ve riskleri açısından nasıl değerlendirileceği, kanserin türüne ve muayene yöntemine bağlıdır. 

Yasal sağlık sigortalarının yardım kataloğuna hangi kanser tarama muayenelerinin dahil edileceğine Gemeinsamer Bundesausschuss (Ortak Federal Komite) (G-BA) karar verir. Sağlık sistemimizin bu karar organı, kimlerin, hangi yaşta ve hangi aralıklarla bu muayenelere hak kazanacağını da belirler. 

Yasal olarak düzenlenen muayenelerin masrafları hem yasal hem de kural olarak özel sağlık sigortaları tarafından karşılanır. Sigortalılar, muayenelerden yararlanıp yararlanmayacaklarına kendileri karar verir. Yani katılım isteğe bağlıdır.

Ayrıca, doktor muayenehanelerinde kanser taraması için sunulan, ancak yasal tarama programının bir parçası olmayan muayeneler ve testler de bulunmaktadır. Masraflar yasal sağlık sigortaları tarafından karşılanmaz. Bu nedenle, bu muayeneler, hastalar tarafından karşılanmalıdır. Bunlar, bireysel sağlık hizmetleri (kısaca IGeL), olarak adlandırılır. Bu muayenelerin bazıları, yumurtalıkların ve prostatın ultrason muayeneleri veya laboratuvarda kan veya diğer vücut sıvılarından belirli değerlerin belirlenmesidir. Çoğu zaman, bireysel sağlık hizmetleri, yararlı olduklarına ilişkin yeterli kanıt bulunmayan veya henüz bir yarar değerlendirmesine tabi tutulmamış tıbbi önlemlerdir.

Temel olarak kanser tarama muayenelerine katılım isteğe bağlıdır. Zaman baskısı olmadığından, kanser tarama muayenelerinin yararlarını ve zararlarını öğrenmek için zaman ayırabilirsiniz.

Kanser taramasının yararları

Tarama muayeneleri ile kanser önlenebilir veya çok erken bir aşamada teşhis edilebilir. Tedaviye erken başlamak, iyileşme olasılığını artırır: ölüm oranı azalır. Ayrıca, erken tümör evresindeki hastalar genellikle daha az yan etkisi olan yöntemlerle tedavi edilebilir. Bununla birlikte, tarama muayenesinin faydalarının gerçekte ne kadar büyük olduğu, incelenen kanserin türüne bağlıdır. Örneğin meme kanserinin, bağırsak kanserinin ve rahim ağzı kanserinin erken teşhisine yönelik belirli tetkiklerin faydaları bilimsel olarak kanıtlanmıştır ve uzmanlar arasında yaygın olarak kabul görmektedir. Bu tetkikler için uygun kişilere davetiye ve bilgi gönderilmesinin bir nedeni de budur.

Kanser taramasının dezavantajları

Belirtilen yararlara ek olarak, kanser taramasına bağlı dezavantajlar ve olumsuzluklar da olabilir.

• Erken teşhis tedavi şansını artırır, ancak iyileşme garantisi vermez.
• Bir kanser, iki muayene randevusu arasında aniden semptomlara neden olacak kadar hızlı gelişebilir. 
• Muayenenin kendisi kolonoskopi komplikasyonları gibi riskler oluşturabilir.

Hiçbir yöntem yüzde yüz güvenilir değildir. Bu nedenle, sağlıklı insanlara yanlışlıkla hasta, hasta insanlara sağlıklı teşhisi konabilir:

• Anormal bir test sonucunun yanlış alarm ("hatalı pozitif" bulgu) olarak ortaya çıkması nadir değildir. Bu tür hatalı pozitif bulgular, örneğin doku örneğinin alınması (biyopsi) gibi stresli ve gereksiz kesinleştirme muayenelerinin yapılmasına neden olur.
• Bir tümörün bir test tarafından tespit edilmemesi durumuna, "hatalı-negatif" test sonucu denir. İlgili kişi sahte bir güvenlik duygusuna kapılır.

Aşırı teşhis ve aşırı tedavi - bu ne demektir?

Tarama muayeneleri, yavaş büyüyen tümörleri de tespit edebilir. Bu tümörler şikayetlere neden olmaz ve genellikle etkilenenlerin yaşam beklentisini ve yaşam kalitesini etkilemez. Böyle bir tümörün tarama muayenesi ile teşhisine aşırı teşhis denir. Bu tür tümörlerin tedavisine, tüm ilişkili komplikasyonları ve riskleri ile birlikte, aşırı tedavi denir. Ne yazık ki, mevcut muayene yöntemleriyle, bir hastada bir tümörün yavaş mı yoksa agresif bir şekilde mi büyüyeceğini güvenilir bir şekilde tahmin etmek genellikle mümkün değildir.

Hangi kontrol ve kanser tarama muayenelerine hakkınız olduğunu öğrenmek istiyorsanız, örneğin aile doktorunuzla görüşebilirsiniz.

Bu konularda kapsamlı bilgi sağlayan web siteleri de bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:

IQWiG: Tarama ile ilgili sağlık bilgileri

Federal Sağlık Bakanlığı: Erkekler ve kadınlar için kanser taraması

Krebsinformationsdienst (Kanser Bilgi Hizmeti): Kanser taraması ve kanserin erken teşhisi

Stiftung Deutsche Krebshilfe (Alman Kanser Yardım Vakfı): Kanser taraması

Ärztliches Zentrum für Qualität in der Medizin (Tıpta Kalite İçin Sağlık Uzmanları Merkezi) (ÄZQ): Tarama

Kooperationsgemeinschaft Mammographie (Mamografi Kooperasyon Birliği): Mamografi tarama programı hakkında bilgiler

Bund der Krankenkassen e.V. (Sağlık Sigortaları Birliği) derneğinin Medizinischer Dienst (MDS) (Tıbbi Hizmet) birimi: IGeL-Monitor

Kişiye özel bilgilendirilme ihtiyacınız varsa, 0800 - 420 30 40 numaralı ücretsiz hattan veya krebsinformationsdienst@dkfz.de adresine e-posta göndererek Kanser Bilgi Servisi'ndeki doktorlarla şahsen de iletişime geçebilirsiniz.