Bakımı üstlenen yakınlar için sosyal güvenlik

Evde bir yakınınıza bakmak zorlu ve zaman alıcı bir görev olabilir. Akrabaların çalışma miktarlarını azaltmaları veya hatta çalışmayı tamamen bırakmaları nadir değildir. 

Almanya'da bu durumdaki bakımı üstlenen yakınları veya bakımla ilgilenen diğer kişileri maddi olarak desteklemek ve yapılan işin yasal olarak tanınması için çeşitli destek seçenekleri bulunmaktadır. Bakıma muhtaç kişiler için verilen bakım parasının ve tatil veya hastalık durumunda sağlanan ek bakım desteğinin yanı sıra bakım veren kişi için bakım sigortası kapsamında çeşitli sosyal güvenlik yardımları da ödenir.

Örneğin emeklilik ve işsizlik sigortası primleri bakım sigortası kapsamında ödenir. Ayrıca, bakımı üstlenen yakınlar bakım süresi boyunca primsiz olarak yasal kaza sigortası kapsamındadır.

Bakıcıların sosyal güvenlik yardımlarına hak kazanabilmeleri için bakım sigortası kapsamında tanınmış bir bakıcı olmaları gerekir. Şu şartlar geçerlidir:

• Bakıma muhtaç kişi kendi evinde bakılmakta ve desteklenmektedir.
• Bakıma muhtaç kişinin bakım derecesi en az 2 olmalıdır.
• Bakıcı kazançlı bir iş olarak bakım sağlamamaktadır. Dolayısıyla istihdam ilişkisi yoktur ve bakım faaliyeti ücretli değildir. Bakıcı bakım parasına ek olarak finansal bir ödeme alıyorsa bu ödeme mevcut bakım derecesi için belirlenen bakım parası miktarını aşmamalıdır.
• Bakım, en az 2 güne yayılmış şekilde haftada en az 10 saat sağlanmalıdır. Bakıcı asgari saat sayısına ulaşmak için birden fazla kişiye de bakabilir.

Asgari süre gereklilikleri Medizinischer Dienst tarafından, özel sigortalı kişilerde ise bakım değerlendirmesinin bir parçası olarak Medicproof tarafından belirlenir.

Bakıma muhtaç kişiler, bakım parasını ya da bir kısmını maddi karşılık olarak bakıcıya devredebilirler. Bakımın ücretsiz bakım kapsamında kalabilmesi için, bakım veren kişi en fazla bakım parası tutarı kadar bir ödeme alabilir. Bakım parasının miktarı ilgili bakım derecesine bağlıdır.

Bakımı üstlenen yakınlar, bakım süresi boyunca bakıma muhtaç kişinin bakım sigortası üzerinden yasal emeklilik sigortası kapsamında olabilirler. Bu durum, yukarıda belirtilen koşullara ek olarak, bakıcının bakım hizmetinin yanı sıra düzenli olarak haftada 30 saatten fazla çalışmaması koşuluyla geçerlidir.

Primlerin bakım sigortası tarafından ödenebilmesi için bakıcının diğer bazı şartları da yerine getirmesi gerekir: 

• Bakıcı henüz normal emeklilik yaşına ulaşmamış ve tam yaşlılık aylığı ya da emeklilik maaşı gibi başka bir emeklilik yardımı almıyor olmalıdır.
• Bakıcı emeklilik sigortasına sigorta primi ödemiştir. İstisna: Hiç emeklilik sigortası olmasa bile çocuk yetiştirme süreleri emekliliğe sayılabilir.

Bakım sigortasının emeklilik sigortasına ne kadar ödeme yapacağı, diğer faktörlerin yanı sıra bakım derecesine ve alınan bakım sigortası yardımının türüne (bakım parası, ayni bakım yardımı ve kombine yardım) bağlıdır. Ayrıca ödenecek emeklilik katkı payı miktarı batı ve doğu eyaletlerinde farklıdır. Ancak aradaki fark sadece birkaç senttir.

Bir kişinin bakımına birden fazla kişi katılıyorsa katkı payı her bir bakıcı için orantılı olarak hesaplanır. Bir bakıcının birden fazla kişiye bakması durumunda, bakım alan kişilerin bakım sigortaları katkı paylarını paylaşır. Katkı payı miktarı hakkında kesin bilgiyi ilgili bakım sigortasından alabilirsiniz.

Örnek: Bakım derecesi 2 olan birine bir yıl boyunca bakım hizmeti desteği almadan bakarsanız aylık emekli maaşınızda yaklaşık 9,59 Euro (Batı) veya 9,55 Euro (Doğu) artış alabilirsiniz. Bu örnek 2023 yılını baz alan emeklilik ödemeleri kullanılarak hesaplanmıştır. Artan emeklilik hakkı ömür boyu korunur.

Deutsche Rentenversicherung'un web sitesinde bakıcılara yönelik emeklilik hakkında kapsamlı bilgiler içeren bir broşür bulabilirsiniz. Yukarıda bahsedilen profesyonel olmayan bakıcılar için soru formu da Deutsche Rentenversicherung tarafından sağlanmaktadır.

Bakıma muhtaç kişinin bakım sigortası, belirli koşullar altında bakım veren kişinin işsizlik sigortası primlerini bakım faaliyetinin tüm süresi boyunca üstlenir. 

Bu durum, bakıcıların bakım sağlamak için işlerini bıraksalar bile işsizlik sigortası kapsamında kalmaya devam ettikleri anlamına gelir. Bu durum, bakıcı olmadan önce bir işte çalışmayan kişiler için de geçerlidir. Bakıcılığı bıraktıktan hemen sonra iş bulamazlarsa işsizlik parası ve iş bulma yardımı da alabilirler. 

Primlerin ödenmesi için hangi koşullar geçerlidir?

İşsizlik sigortası primlerinin ödenebilmesi için bakıcının bakım faaliyetinden hemen önce işsizlik sigortası kapsamında olması gerekir. İşsizlik sigortasından işsizlik parası veya başka bir gelir ikame yardımı alma hakkı olan kişiler için de prim ödenir. Bunlar arasında geçiş dönemi ödeneği, kısa çalışma ödeneği ve iflas parası bulunur.
"Hemen önce" terimi ile şu kastedilmiştir: Bakım faaliyetine başlamadan önce bakıcının en fazla bir ay boyunca işsizlik sigortasının olmaması veya bu tür bir gelir ikame yardımı alınmamış olması.
Bir bakıcı, bakım süresi boyunca işsizlik parası almaya devam ediyorsa bu süre zarfında işsizlik sigortasına prim ödenmez.

Bakıcı, yarı zamanlı çalışma gibi başka nedenlerden dolayı zaten işsizlik sigortası kapsamındaysa bakım sigortası kurumu primleri ödemeyecektir. 

Not: 1 Ocak 2017'den itibaren bakım sigortası, bakımı üstlenen yakınlar için işsizlik sigortası primlerini ödemektedir. Daha önce, bakımı üstlenen yakınlar gönüllü işsizlik sigortası yaptırabiliyordu ancak primleri kendi ceplerinden ödemek zorundaydılar.

İşsizlik sigortası kapsamındaki bakıcılar için sosyal güvenceye ilişkin ayrıntılı bilgiyi Federal İş Bulma Kurumu web sitesinde bulabilirsiniz.

Bir bakıcı olarak bakım sağlarken prim ödemek zorunda kalmadan yasal kaza sigortası kapsamına girersiniz. Primler yerel makamlar tarafından ödenir ve bakıcının ayrı bir başvuruda bulunması gerekmez.

Yasal kaza sigortası kapsamındaki sigorta teminatı, yasal olarak tanınan bir bakıcı olarak bakım görevlerini üstlendiğiniz andan itibaren otomatik olarak sağlanır. 

Sigorta teminatı hem bakım faaliyetleri hem de evdeki destekleyici yardım için geçerlidir. Buna örneğin yemek hazırlama ya da toparlama ve temizlik işleri dahildir. Bakıcı, bakıma muhtaç kişinin yanına giderken veya oradan dönerken doğrudan güzergah üzerinde meydana gelen yol kazaları sigorta kapsamındadır.

Bakıcılar için kaza sigortası hakkında daha fazla bilgiyi Tüketici Danışma Merkezi'nin internet sitesinde bulabilirsiniz.

Bakıcıların ayrıca nekahet dönemi hakkı da vardır. Bu nedenle bakım sigortası bakıcının izinli olduğu süre boyunca emeklilik ve işsizlik sigortası primlerini ödemeye devam eder. Bu durum, takvim yılı başına 6 haftaya kadar bir süre için geçerlidir. Bu sayede emeklilik hakkı ile işsizlik ve kaza sigortası güvencesi devam eder.
 
Bakıma muhtaç kişinin hastaneye yatırılması ya da yatarak rehabilitasyon görmesi gerekiyorsa emeklilik sigortası ile işsizlik ve kaza sigortası primleri ilk 4 hafta boyunca ödenmeye devam eder. Bu süreler aşılırsa bakıcının sosyal güvenlik yardımları askıya alınır.

Tüketici Danışma Merkezi'nin internet sitesi, bakımı üstlenen yakınlar için sosyal sigorta teminatı ile ilgili birçok konuda bilgi sağlar.

Federal Sağlık Bakanlığı da web sitesinde "Bakıcılar için yardımlar ve haklar" konusunda kapsamlı bilgiler sunmaktadır.

"Bakıcıların hakları ve yardımlar, gönüllü çalışmaların teşviki" konusunda bilgileri "Bakım Rehberi" broşürünün 4. bölümünde bulabilirsiniz. 

Federal İdare Dairesinin web sitesi de bakıcıların sosyal güvenceleri hakkında bilgi vermektedir.