Gut

Gut, eklemlerin iltihaplandığı metabolik bir hastalıktır. Gut atağı durumunda bazı eklemler birkaç saat içinde şişer ve ağrıya karşı çok hassas hale gelir.

Esas olarak eklemlerde biriken küçük, iğne şeklindeki ürik asit kristalleri iltihabı tetikler. Bu tür kristaller, vücutta çok fazla ürik asit olduğunda oluşabilir.

Enflamasyon genellikle bir ila iki hafta içinde tamamen kendi kendine geçer. Ağrı ilaçla giderilebilir.

Gut hastalığı olan çoğu insan ara sıra akut ataklar geçirir. Arada aylar hatta yıllar geçebilir. Ama daha sık da ortaya çıkabilir.

Atakları önlemenin birkaç yolu vardır. Örneğin bazıları, belirli yiyeceklerden ve diğer olası tetikleyicilerden kaçınır.

Diğerleri, ürik asit seviyelerini kalıcı olarak düşüren ilaçlar alır. Bu tür ilaçlar özellikle sık görülen gut atakları için değil, aynı zamanda gut nodülleri veya böbrek taşları gibi ikincil hastalıklar için de kullanılır.

Birçok insan yüksek ürik asit seviyelerine sahiptir, ancak semptom yoktur. Bu değerlerin sağlık açısından bir önemi olup olmadığı tartışmalıdır. Tedavi edilmeleri gerekmez.

Gut atakları genellikle gece veya sabah erken saatlerde başlar. Eklemler aniden şişer ve çok ağrılı hale gelir. İltihaplı eklemler daha sonra hassaslaşır, aşırı ısınır ve kızarır.

Şişlik ve rahatsızlık genellikle altı ila on iki saat sonra en şiddetli hale gelir. Eklemler genellikle o kadar hassastır ki, yorganın basıncı bile neredeyse dayanılmazdır.

Şişlik birkaç gün sonra azalırsa, bu bölgedeki cilt biraz soyulabilir.

İlk gut atağı genellikle sadece bir eklemi, genellikle ayak başparmağının metatarsofalangeal eklemini etkiler. Ancak metatars ve ayak bileği eklemleri, el bileği ve parmaklar, dizler ve dirsekler de iltihaplanabilir.

Omuzlarda ve kalçalarda gut atakları nadirdir.

Kronik gut hastalığında, eklemler kalıcı olarak hafif iltihaplıdır. Zamanla eklemler deforme olabilir ve hareketlilikleri kısıtlanabilir.

Kanda çok fazla ürik asit olduğunda gut gelişebilir.

Yüksek ürik asit seviyesi, desilitre başına 6,8 miligram (mg/dl) veya daha yüksek bir değer olarak tanımlanır. Bununla birlikte, yüksek ürik asit düzeyine sahip tüm insanların sadece yaklaşık üçte birinde gut geliştiği tahmin edilmektedir.

Ürik asit, DNA'nın bir bileşeni olan pürinler parçalandığında oluşur. DNA genetik bilgiyi depolar ve her hücrede bulunur. Genellikle bir miktar ürik asit idrarla atılır.

Bazı kişilerin böbrekleri vücuttan yeterince ürik asit atmadığından ürik asit seviyesi yükselir. Belirli bir sınır aşılırsa, ürik asit vücut dokusunda biriken kristaller oluşturabilir. Çoğu zaman kristaller eklemlerde toplanır ve gut atağını tetikleyebilir.

Bazı hastalıklar da çok yüksek ürik asit seviyesine katkıda bulunabilir: örneğin kan oluşumu bozuklukları veya lösemi gibi kanser hastalıkları.

Gut hastalığı, nadiren vücut çok fazla ürik asit ürettiği için oluşur. Bunun nedeni, ürik asit metabolizması ile ilgili bazı proteinlerin (enzimlerin) işlevinin bozulduğu kalıtsal bir hastalık olabilir.

Ürik asit seviyelerine ek olarak, diğer faktörler de gutta rol oynar. Örneğin eklem dokusu yetersiz sıvı içeriyorsa ürik asit kristallerinin oluşma olasılığı daha yüksektir. Sinovyal sıvının asitliği (pH değeri) ve eklem sıcaklığı da hastalığı etkiler.

Gut, ürik asit seviyelerini artıran tüm faktörler tarafından desteklenir. Halihazırda gut hastalığı olan kişilerde, atak riskini daha da artırırlar.

Gut için bilimsel olarak kanıtlanmış risk faktörleri şunları içerir:

• Ürik asit seviyesini yükselten ilaçlar: Özellikle ödem atıcı ilaçlar (diüretikler); asetilsalisilik asit (ASS); organ naklinden sonra kullanılan bazı ilaçlar; parkinson ilacı Levodopa; kanser ilaçları
• Et, balık ve deniz ürünleri: Bu yiyecekler çok fazla pürin içerir. Daha büyük miktarlarda tüketildiğinde, gut gelişme riskini hafifçe artırırlar. Çalışmalarda, pürin yönünden zengin bitki bazlı gıdaların gut gelişimi üzerinde hiçbir etkisi görülmemiştir.
• Alkol: Alkollü içecekler ürik asit oluşumunu arttırır ve dehidrasyon etkisine sahiptir. Alkol tüketimi ile böbrekler de daha az ürik asit ayırır. Özellikle bira, nispeten fazla sayıda pürin içerir. Araştırmalar, biranın ve yüksek alkollü içeceklerin gut hastalığına yol açtığını göstermektedir. Ölçülü tüketilen şarabın herhangi bir etkisi yok gibi görünmektedir.
• Şeker içeren içecekler: Yüksek şeker içeriğine sahip (meyveli) içecekler de gut riskini biraz artırabilir. Bu özellikle hem kola hem de meyve suları gibi içecekler için geçerlidir. Tatlandırıcı ile tatlandırılmış içecekler gutu etkilemez.
• Aşırı kilo: Aşırı kilolu kişilerde, gut riski daha yüksektir. Vücut kitle indeksi (BMI) arttıkça risk de artar.

Bazı yiyecekler ve diğer faktörler, gut veya gut atakları riskini biraz artırabilir: Her şeyden önce böbreklerin iyi çalışması ve fazla ürik asidi güvenilir şekilde atabilmesi önemlidir.

Gut, Almanya da dahil olmak üzere birçok sanayileşmiş ülkede en yaygın enflamatuar eklem hastalığıdır (artrit).

Nüfusun yüzde bir ila ikisinin gut hastası olduğu tahmin edilmektedir.

Erkekler, çoğunlukla daha erken olmak üzere, kadınlardan yaklaşık beş kat daha sık hastalanır.

Erkeklerde gut genellikle 40 yaşından itibaren, kadınlarda ise ancak menopozdan sonra ortaya çıkar. Bunun nedeni böbrekler üzerindeki hormonal etkilerdir.

Gut atağından sonra eklem genellikle bir ila iki hafta içinde kendi kendine iyileşir. Gut atağı geçiren çoğu insan, altı ay ila iki yıl sonra bir kez daha atak yaşayacaktır. Tekrarlayan ataklar birden fazla eklemi etkileyebilir ve biraz daha uzun sürebilir.

Ortalama on iki yıl sonra gut kronikleşebilir ve eklemlere zarar verebilir. Bununla birlikte, akut gut her hastada kronikleşmez. Kronik gut riski, diğer şeylerin yanı sıra, ürik asit seviyesinin ne kadar yüksek olduğuna bağlıdır.

Zaman içinde gut nodülleri oluşabilir. Bunlar yumuşak dokulardaki ürik asit birikintileridir. Yıllar içinde gelişirler. Gut nodülleri genellikle ağrılı değildir. Özellikle ayak ve parmak eklemlerinde, dirsekte, aşil tendonlarında ve kulakta görülürler.

Gut hastalığının sonuçları nelerdir?

Gut kronikleşirse ve eklemler hasar görürse, hareket kabiliyeti kısıtlanır. Sonuç olarak kaslar da zayıflayabilir.

Vücudun atipik bölgelerinde nadiren ürik asit kristalleri birikir. Örneğin omurilikte gut nodülleri oluşursa, sinirlere baskı yapabilir ve felç semptomlarına yol açabilir. El bileğindeki karpal tünelde gut nodülleri oluşursa karpal tünel sendromu gelişebilir.

Gut hastalarında böbrek taşı riski de yüksektir. Böbrek taşları ağrılı olabilir ve idrar yolu enfeksiyonlarına neden olabilir. Ortalama olarak, gutlu her 100 erkekten yaklaşık birinde bir yıl içinde böbrek taşı gelişir.

Doktorlar genellikle risk faktörlerine ve tipik semptomlara dayanarak akut gutu tanımlayabilir. Nispeten güvenilir bir gut belirtisi, ayak başparmağının tabanında veya uç ekleminde ağrılı, kızarık bir şişliktir.

Gut, eklem ponksiyonuyla açıkça kanıtlanabilir. Sıvı, ince içi boş bir iğne ile eklemden çıkarılır ve daha sonra laboratuvarda incelenir. Sinovyal sıvıda ürik asit kristalleri bulunursa "gut" teşhisi konur.

Şikayetler belirsizse veya diğer olası nedenleri dışlamak için eklem ponksiyonu yapılır. Bunlar her şeyden önce örneğin yaralanmalardan kaynaklanan bakteriyel olarak enfekte olmuş eklemleri içerir. Bu tür enfeksiyonlar hızla tedavi edilmelidir.

Gut atağı sırasında kandaki ürik asit seviyesi genellikle normal aralığa düştüğü için bunun ölçülmesi anlamlı bir veri sağlamaz.

Gut tedavisinin birkaç amacı vardır:

• Kısa vadede, gut atağının acısını hafifletmelidir.
• Uzun vadede, daha fazla atak geçirmeyi önlemeli ve kronik enflamasyon ve eklem hasarı riskini de azaltmalıdır.

Kısa süreli gut tedavisi

Gut atakları antienflamatuar ilaçlarla tedavi edilir. Örneğin:

• İbuprofen, indometasin veya naproksen gibi antienflamatuar ağrı kesiciler
• Kortizon preparatları, genellikle aktif bileşen olarak prednizolon içeren tabletler
• Gut ilacı: Kolşisin, daha yavaş etkisi ve olası yan etkileri nedeniyle artık eskisi kadar sık kullanılmamaktadır.

Ağrıyı gidermek için bir ağrı kesici yeterli değilse tedavi için birkaç etken madde birleştirilebilir.

Etkilenen eklemleri soğutmak da yardımcı olabilir. Her durumda, birçok kişi bunu rahatlatıcı bulur.

Uzun süreli gut tedavisi

Uzun süreli gut tedavisinin amacı, ürik asit seviyesini düşürerek gut ataklarını ve ikincil sorunlarını önlemektir. Bunun için aşağıdaki seçenekler vardır:

• Beslenmenizi değiştirin; özellikle daha az et, balık ve deniz ürünleri yiyin ve daha az alkol tüketin.
• Ürik asit düşürücü ilaç alın; genellikle allopurinol

Gut hastalığı olan tüm hastaların ürik asit düşürücü ilaçlara ihtiyacı yoktur. Bu tür ilaçlar, özellikle gutun ilk atağından sonra genellikle gerekli değildir. Bunun nedeni, bazı hastaların daha sonra nadiren sorun yaşaması, hatta yıllarca sorun yaşamamasıdır.

Beslenme değişikliği yeterli değilse ürik asit düşürücü ilaçlar da kullanılabilir. Bunlar özellikle sık veya özellikle stresli gut ataklarında yararlı olur. Bu ilaçlar aynı zamanda gut nodülleri ve böbrek taşları gibi komplikasyonlar veya bozulmuş böbrek fonksiyonu ile de faydalıdır. 

Akut gut ataklarında ağrı tedavisinin ve beslenmenin rolü hakkında daha ayrıntılı bilgi için gesundheitsinformation.de sitesini ziyaret edin.

Gut atağının ağrısı çok stresli olabilir ve birçok günlük aktiviteyi imkansız hale getirebilir. Yürümek, bisiklete binmek, ayakkabı giymek veya bir şeyi kavramak ve tutmak zor olabilir.

Zamanla bazı hastalar yeni bir gut atağının yaklaştığını hissedebilir hale gelir.

Ancak gut atakları sadece fiziksel olarak sınırlayıcı değildir. Ayrıca uykuyu ve ruh halini etkileyebilirler. Çoğu zaman işe gitmek veya ev işlerini yapmak mümkün olmayabilir.

Yakınlarınıza hastalığın ne kadar ağrılı olduğunu bildirmek faydalı olabilir. Böylece neden fazla zorlanmamanız ve dinlenmeniz gerektiğini daha kolay anlayabilirler.

Gut hastalığı olan kişiler, çalışamadıkları veya yakınlarına daha az yardımcı olabildikleri için kendilerini suçlu hissetmemelidir.

Gut atakları, kendi vücudunuza bakışınızı değiştirebilir. Özellikle genç insanlar, yaşlılık hastalığı olarak kabul edilen bir hastalığa sahip olmayı zor bulabilir.

Gut hastalarının deneyimlerini gesundheitsinformation.de web sitesinde okuyabilirsiniz.