Lejyonelloz (lejyoner hastalığı)

Lejyonelloz zatürre (pnömoni) ile veya pnömoni olmadan gelişebilen bakteriyel bir solunum yolları enfeksiyonudur.

Patojenlere lejyonella denir. Bu bakteriler durgun sularda ve ılık sıcaklıklarda örneğin su boruları gibi alanlarda çoğalabilir. Bu bakteriler, patojen içeren küçük su damlacıkları (aerosoller) yoluyla solunum yoluna girer.

Esas olarak bağışıklığı baskılanmış, kronik olarak hasta ve yaşlı insanlar lejyonelloza yakalanır. Sigara içmek de hastalanma olasılığını arttırır.

Lejyonellanın neden olduğu zatürreye Lejyoner hastalığı da denir. Lejyoner hastalığı antibiyotiklerle tedavi edilmelidir. Genellikle hastanede kalmak gerekli olur.

Zatürrenin yanı sıra ayrıca Pontiac ateşi olarak adlandırılan hafif bir lejyonelloz türü de mevcuttur. Bu hastalık, grip enfeksiyonuna benzer ve genellikle birkaç gün içinde kendi kendine iyileşir.

Lejyonella enfeksiyonuna örneğin grip enfeksiyonuna benzer semptomlar eşlik edebilir. Bu durumda Pontiac ateşi söz konusudur. Semptomlar hastalık bulaştıktan sonraki 5 saat ila 3 gün içinde ortaya çıkar. Hastalarda genellikle şunlar görülür:

• Kuru öksürük
• Baş ağrısı
• Eklem ağrısı

Lejyonella (Lejyoner hastalığı) nedeniyle zatürre meydana gelirse semptomlar önemli ölçüde daha ciddi olur. Semptomlar hastalık bulaştıktan sonraki 2 ila 10 gün içinde ortaya çıkar ve genellikle şu semptomlar görülür:

• Ani gelişen yüksek ateş ve titreme
• Ağır hastalık hissi
• Nefes darlığı
• Öksürük ve tükürük - balgam

Ayrıca karın ağrısı, ishal ve kafa karışıklığı gibi başka şikayetlerin görülmesi de mümkündür. 

Lejyonelloz, lejyonella türü bakteriler ile oluşan bir enfeksiyon tarafından tetiklenir. Bunlar aerosoller (patojen içeren ince atomize su damlacıkları) tarafından iletilir ve solunduğunda hava yollarına girer.

Suyun uzun süre bekletilmesi ve su sıcaklığının 25 °C ile 45 °C arasında olması durumunda lejyonella su sistemlerinde veya su borularında çoğalabilir. Olası enfeksiyon kaynakları arasında musluklar, duşlar, jakuziler, hava nemlendiriciler ve soğutma sistemleri yer alır.

Eski ve bakımsız sıcak su sistemleri, su borularındaki tortular ve sümüksü biyofilm nedeniyle bakteri için iyi büyüme koşulları sunar. 

Aerosol yoluyla enfeksiyona ek olarak, patojen içeren suyun yanlışlıkla yutulması ve yemek borusu yerine nefes borusuna girmesi durumunda da nadiren enfeksiyon görülebilir. Normal içmede ise midedeki lejyonella mide asidi tarafından öldürüldüğü için enfeksiyon riski yoktur. Kural olarak, kişiden kişiye bulaşma da olmaz. Hasta insanlar bu nedenle başkalarına bulaştırıcı değildir.

Son yıllarda Almanya'da her yıl 2.000'den fazla lejyonelloz enfeksiyonu vakası rapor edilmektedir. Avrupa'da bulaşmanın hastane dışında meydana geldiği tüm zatürre vakalarının yüzde 4,5'ine lejyonella neden olmuştur. Ancak etkilenen tüm kişilere lejyonella testi yapılmadığı ve enfeksiyonun aslında daha yaygın olduğu varsayılabilir.

Lejyonelloz genellikle izole bir hastalıktır. Ancak bazen ortak enfeksiyon kaynağına sahip yolcu gemilerinde veya otellerde küçük salgınlar da gözlemlenebilir. Lejyonelloz yaz ve sonbaharda, kış ve ilkbahardan daha fazla görülür.

Lejyonelloz özellikle şu kişilerde yaygındır:

• Yaşlılar
• Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler
• Diyabet ve kronik kalp veya akciğer hastalıkları olan kişiler
• Sigara içenler

Erkekler kadınlardan iki ila üç kat daha sık hastalanır.

Su sistemlerinde lejyonellanın çoğalmasını önlemek özellikle önemlidir. Genel olarak su temini sistemlerinin uygun şekilde kurulması ve bakımların yapılması önemlidir.

Konutlarda düzenli olarak su boruları kullanılmalıdır. Ayrıca, örneğin bir rezervuarı kapatarak veya bir lavaboyu hareket ettirerek, durgun su birikintileri (rezervuarlar) veya ölü boruların oluşmasını önlemek de önemlidir.

Lejyonella 20 derecenin altındaki ve 55 derecenin üzerindeki sıcaklıklarda neredeyse hiç çoğalmaz, 60 derecenin üzerinde ise ölür. Bu nedenle konut binalarının merkezi sıcak su deposundaki sıcaklık kontrol cihazı 60 dereceye ayarlanmalıdır. Sıcak su boru sisteminin her yerinde suyun sıcaklığı en az 55 °C olmalıdır. Soğuk su boruları, örneğin yazın sıcaktan dolayı içindeki suyun ısınmaması için yalıtılmalıdır. 

Suyu atomize ederek aerosol üreten cihazlar düzenli olarak temizlenmeli ve kuru tutulmalıdır. Bunlara örneğin hava nemlendiricileri dahildir.

Lejyonellaya karşı geliştirilmiş bir aşı bulunmamaktadır.

Lejyonellozu teşhis etmek için önce doktor tarafından sorgulama ve fiziksel muayene yapılır. Zatürreden şüpheleniliyorsa bazı durumlarda akciğer röntgeni çekilir. Ancak bu incelemeler lejyonelloz olup olmadığı konusunda tek başına güvenilir bir sonuç sağlayamaz. 

Lejyonella enfeksiyonunu güvenilir bir şekilde teşhis etmek için çeşitli laboratuvar yöntemleri kullanılır. Çoğu durumda lejyonella hızlı bir testle idrarda tespit edilebilir. Ayrıca balgamı alıp laboratuvardaki özel kültür ortamlarında çoğaltmak da mümkündür. Balgamdaki lejyonella DNA'sını tespit edebilen PCR testi adlı bir test de uygulanabilir.

Zatürreli lejyonelloz, bakteri inhibe edici antibiyotiklerle mümkün olduğunca erken tedavi edilmelidir. Hastane tedavisi genellikle gereklidir. Genellikle levofloksasin veya moksifloksasin gibi florokinolon grubu antibiyotikler kullanılır. Alternatif olarak azitromisin veya klaritromisin gibi makrolid grubu antibiyotikler de verilebilir. Doktorlar genellikle ilacı damar yoluyla verir.

Terapi genellikle 1 ila 2 hafta, bazen de daha uzun sürer. Etkili tedavi ile zatürreli lejyonelloz genellikle sonuçsuz iyileşir. Ancak vakaların yüzde 10'una varan oranda hastalık ölümcül olabilmektedir. Bu nedenle tedaviye mümkün olduğu kadar erken başlamak özellikle önemlidir.

Pontiac ateşi adlı hastalıktan muzdarip olan kişiler için herhangi bir antibiyotik tedavisine gerek yoktur.