Kızıl

Kızıl, bakteriyel bir hastalıktır ve tipik olarak 5 ila 15 yaş arasındaki çocukları ve ergenleri etkiler. Kızıl bakterisi A grubu streptokoklara aittir ve spesifik bir toksin üretebilmektedir. Bu toksin, aynı adı taşıyan kızıl cilt döküntüsüne neden olur. Tipik belirtiler arasında ani başlayan yüksek ateş, parlak kırmızı bir renge dönüşen boğaz iltihabı ve yutma güçlüğü de yer alır.

Belirtiler önce ateş düşürücü ve iltihap giderici ilaçlarla tedavi edilir. Antibiyotikler de uygulanabilir. Antibiyotik tedavisi genellikle bulaşıcı olduğunuz süreyi kısaltır. Bu, etkilenenlerin okul veya kreş gibi ortak tesislere daha erken dönebileceği anlamına gelir. 

Kızıl ikincil hastalıklara yol açabilir, ancak bunlar şu anda Orta Avrupa'da nadirdir. Bu ikincil hastalıklar eklemlerde, kalpte veya böbreklerde kalıcı hasara yol açabilir.

Kızılın belirtileri genellikle enfeksiyondan yaklaşık bir ila üç gün sonra aniden başlar. Tipik belirtiler arasında hızla yükselen yüksek ateş, titreme ve halsizlik yer alır. Genellikle boğaz ağrısı ve yutkunmada ciddi zorluk vardır. Boğaz parlak kırmızı bir renk alacak şekilde iltihaplanır ve bademcikler kısmen beyazımsı bir tabaka ile kaplanır. Özellikle boğazın ön tarafındaki lenf düğümleri çok şişmiş olabilir. Özellikle küçük çocuklarda karın ağrısı ve kusma da görülebilir. 
 
Kızıl bakterisi spesifik bir toksin üretebilmektedir. Bu toksin karakteristik kırmızı, ince benekli cilt döküntüsüne neden olur. Hastalığın 1. veya 2. gününde vücudun üst kısmında başlar ve buradan tüm vücuda yayılabilir. Avuç içleri ve ayak tabanları etkilenmez. Yanaklar kızarır ve ağız çevresi tipik olarak soluk görünür. Döküntü genellikle özellikle kasıklarda zımpara kağıdı gibi hissedilir. Ağız mukozasında da döküntü görülebilir. Dilde önce beyaz katmanlar görülür, daha sonra koyu kırmızıya döner. Bu yüzden "ahududu dili" olarak da adlandırılır. 
Döküntü 6 ila 9 gün sonra tekrar kaybolur. Birkaç gün sonra, özellikle avuç içlerinde ve ayak tabanlarında cilt soyulur.

Toksin üretmeyen A streptokokları da vardır. Bu bakterilerle oluşan bir enfeksiyon da yüksek ateşle birlikte boğaz ağrısı ve bademcik iltihabına neden olabilir. Ancak bu durumda tipik kızıl döküntüsü görülmez.

Kızıla A streptokoklar ("Streptococcus pyogenes") olarak adlandırılan gruptan bazı bakteriler neden olur. 

Kızıl öncelikle hasta olan kişilerden bulaşabilir. Hastalık sırasında boğazlarında birçok kızıl patojeni bulunur. Konuşurken, hapşırırken veya öksürürken, küçük damlacıklar halinde paketlenmiş patojenler havaya salınır. Çoğu insan hasta bir kişiyle doğrudan temas yoluyla enfekte olur. Bu, ya damlacıkların solunması ya da patojen içeren salgılara dokunulmasıyla gerçekleşir ve daha sonra el yoluyla ağız veya buruna girer. Nadir durumlarda, kontamine nesneler, yiyecekler veya su da patojeni bulaştırabilir.

Kızıl, çocuklarda en sık görülen bakteriyel enfeksiyon hastalıklarından biridir. En çok 5 ila 15 yaşındakiler etkilenir. Ayrıca A grubu streptokokların neden olduğu boğaz iltihapları tüm yaş gruplarında görülmektedir. Her yıl yaklaşık 1000 çocuktan 5'i kızıla yakalanmaktadır. Özellikle kamu kuruluşlarında bir arada bulunan çocuklarda, soğuk mevsimlerde görülür.

Kızıl hastalığının şiddeti farklı olabilir. Bazı kişilerde yüksek ateş ve irinli bademcik iltihabı görülürken, bazılarında sadece hafif semptomlar görülür. 
Kızılın hafif seyri Almanya'da şu anda hastalığın tam gelişmiş formundan bile daha yaygındır. 

Kızılda hangi komplikasyonlar ortaya çıkabilir?

Kızıl bakterisi çoğunlukla boğazda kolonize olur. Bir enfeksiyon durumunda engellenmeden çoğalabilirlerse, mukozalarda yayılmaya devam ederler. Olası bir komplikasyon olarak, bademciklerin yanında bir apse, yani irin dolu bir boşluk oluşabilir. Paranazal sinüslerin iltihaplanması da mümkündür. Daha nadir olarak kızıl zatürreye, orta kulak iltihabına ve hatta kan zehirlenmesine (sepsis) yol açabilir. 

Kızılda hangi ikincil hastalıklar ortaya çıkabilir?

Kızıl enfeksiyonu geç komplikasyonlara yol açabilir. Ancak bunlar Almanya'da nadiren görülmektedir. Bu komplikasyonların kızılın antibiyotik tedavisi ile önlenebileceği kanıtlanmamıştır.

Akut böbrek iltihabı

Streptokok enfeksiyonundan sonra, nadir durumlarda böbreklerde iltihaplanma meydana gelebilir. Bu tipik olarak streptokok enfeksiyonundan yaklaşık bir ila üç hafta sonra ortaya çıkar ve genellikle hafiftir. Özellikle çocuklarda prognoz iyidir. Sadece nadir durumlarda böbrekte kalıcı hasar meydana gelir.
2 ila 12 yaşındaki çocuklarda, streptokok enfeksiyonunu takiben bu tür akut böbrek iltihabı, böbrekteki filtre ünitelerinin iltihaplanmasının en yaygın nedenidir.
Böbreğin filtre üniteleri iltihaplandığında, aksi takdirde tutulan kandaki bileşenlere karşı da geçirgen hale gelirler. Bunlar daha sonra idrara karışır ve idrarın rengini kahverengiye ve köpüğe çevirebilir. Bu durum, özellikle göz kapaklarında su tutulmasına ve yüksek tansiyona neden olabilir. Hastalar kendilerini bitkin hissedebilir, karın ağrısı ve baş ağrısı çekebilirler. Ateş ve görme bozuklukları da olası semptomlardır. 

Akut romatizmal ateş

Akut romatizmal ateş, esas olarak 3 ila 15 yaşlarındaki hastalarda boğaz ağrısının azalmasından yaklaşık iki ila üç hafta sonra ortaya çıkar. Tipik olarak büyük eklemler ve kalp iltihaplanır. Bazen cilt ve sinir sistemi de etkilenir. Ayrıca ateşiniz olabilir ve genellikle kendinizi çok halsiz hissedersiniz. Kalp kapakçığı kusurları gibi ciddi, kalıcı hasarlar gelişebilir.

Kızıla karşı bir aşı yoktur. Kendinizi hastalıktan korumak için, hala bulaşıcı oldukları sürece hasta insanlarla doğrudan temastan kaçınmalısınız. Hasta kişilerle temas halindeyken ellerin sık ve dikkatli bir şekilde sabunla yıkanması da enfeksiyonu önler. Kızıl bakterileri oyuncak gibi nesnelerden dezenfekte edilerek kolayca uzaklaştırılabilir. 

Altta yatan ciddi bir hastalığı olan veya bağışıklık sistemi zayıf olan insanlar, enfeksiyon riskinin artması durumunda koruyucu antibiyotik tedavisi ile hastalıktan korunabilir. Streptokokal ikincil hastalıktan muzdarip hastalarda, birkaç yıl boyunca bir antibiyotik uygulanarak yeni bir streptokok enfeksiyonu önlenir.

Kızıl genellikle tipik semptomlara göre saptanabilir. Streptokok enfeksiyonu geçirip geçirmediğinizi anlamak için hızlı bir test kullanmak da mümkündür. Bu amaçla bir boğaz sürüntüsü alınır.
Hızlı testte streptokok tespit edilmezse veya sonuç belirsizse, başka bir sürüntü laboratuvara gönderilebilir ve orada analiz edilebilir. 

Doktorlar kızılın geç etkileri olduğundan şüphelenirlerse, kan örneği alırlar ve kızılın etkenine karşı bazı antikorların tespit edilip edilemeyeceğini kontrol ederler.

Yatak istirahati, ateş düşürücü ağrı kesiciler ve gargara solüsyonları rahatsızlığı giderir. Kızıl penisilin gibi bir antibiyotikle de tedavi edilebilir. Belirtiler çoktan ortadan kalkmış olsa bile ilacı reçete edildiği süre boyunca almak önemlidir. Kızıl için size bir antibiyotik verilirse, semptomların süresi antibiyotiksiz tedaviye kıyasla yaklaşık 16 saat kısalır. 

Kızıl için antibiyotik tedavisi her zaman gerekli değildir; doktorlar özellikle hafif vakalarda antibiyotik kullanılmamasını tavsiye edebilir. 
Geçmişte birçok hastalığın antibiyotiklerle çok sık tedavi edilmesi, patojenlerde giderek daha fazla direnç gelişmesine yol açmıştır. Bu nedenle günümüzde antibiyotikler sadece gerçekten gerekliyse reçete edilmelidir.  

Bulaşıcı hastalığın yayılmasını önlemek için başka önlemler de vardır:

Akut hasta kişiler için önlemler:
Kızıl veya başka bir A streptokok enfeksiyonu olan kişiler toplum kuruluşlarına gitmemeli veya buralarda çalışmamalıdır. Hasta çocukların ebeveynleri toplum kuruluşlarını hastalık hakkında bilgilendirmelidir. 

Temas eden kişiler için önlemler:
Eğer enfekte kişilerle temas ettiyseniz, genellikle özel bir önlem alınması gerekmez. Ancak, teması takip eden günlerde semptomlar gelişirse, kızıl olasılığını göz önünde bulundurmalı ve doktorunuzu bilgilendirmelisiniz.