Kızıl

Kızıl, streptokokların neden olduğu tipik bir çocukluk hastalığıdır. Bununla birlikte, bu bakteriyel patojenler yetişkinlerde de görülür. Bademcikler alındıktan sonra da kızıl hastalığı birkaç kez ortaya çıkabilir. Etkilenen çocuklarda ateş, boğaz ağrısı ve kırmızı döküntüler görülür. Tipik döküntü, yalnızca belirli toksinler (pirojenik eksotoksinler) üreten bakteri türlerinde ortaya çıkar. 

Hastalık antibiyotiklerle etkili bir şekilde tedavi edilebilir ve etkilenenlerin bulaşıcılığı azaltılabilir, böylece kamusal alanlara daha erken dönülebilir. Kızıl bakteri enfeksiyonunun uzun vadeli sonuçları eklemlerde, kalpte ve böbreklerde kalıcı hasar olabilir. Ancak, bunlar şu anda Orta Avrupa'da çok nadirdir. Kızıl için antibiyotik tedavisi yoluyla bu uzun vadeli etkilerin azaltılması kanıtlanmamıştır. 

İlk semptomlar enfeksiyondan bir ila üç gün sonra ortaya çıkar. Tipik olarak yutma güçlüğü, yüksek ateş, titreme ve halsizlik ile boğaz ağrıları görülür. Boyundaki lenf düğümleri çok şişmiş olabilir. Özellikle küçük çocuklar karın ağrısı ve kusmadan da muzdariptir.  

Özel bir biçimi de kızarıklığın, kızıl bakteri ile enfekte olmuş bir cilt/yara bölgesinin yakınında lokalize olduğu ateşli kızıl hastalığıdır.  

Hangi bakteri türünün mevcut olduğuna bağlı olarak, hastalık farklı semptomlar gösterir:  

Kızıl 

Sadece bakteriler belirli toksinler ürettiğinde, kızarık döküntü oluşur. Hastalığın ilk veya ikinci gününde koltuk altı ve kasıkta başlar ve ince noktalar halinde tüm vücuda yayılır. Avuç içi ve ayak tabanları etkilenmez ve ağız çevresindeki alan tipik olarak soluktur. Ağız mukozasında döküntü de görülebilir (enantem). Dilde önce beyaz katmanlar görülür, daha sonra koyu kırmızıya döner. Bu nedenle "kırmızı dil" de denir.

Döküntü altı ila dokuz gün sonra kaybolur. Birkaç gün sonra, cilt başlangıçta yüzde ince (kepek şeklinde), daha sonra büyük pullarla (kaba lameller), özellikle avuç içi ve ayak tabanlarında soyulur. Yukarıdaki semptomların bazılarından yoksun olan hafif kızıla atipik kızıl (scarlatinella) denir.

Farenjit ve/veya bademcik iltihabı  

Bakteriler kızıl hastalığı toksinleri üretmezse, hastalık kızarıklık olmadan ilerler. Daha sonra bademcikler iltihaplanır (angina tonsillaris), boğaz mukozası iltihaplanır (farenjit), ateş, titreme ve halsizlik görülür. Semptomlar büyük farklılık gösterir: Bazı insanlarda yüksek ateş ve pürülan bademcik iltihabı görülür, bazıları ise sadece hafif semptomlar gösterir.  

Kızıl bakterilerinin neden olduğu diğer hastalıklar

Kızıla neden olan aynı bakteriler, yüzeysel ve derin cilt ve doku enfeksiyonlarına neden olabilir. Daha nadir olarak bunlar akciğer, eklem, kemik, meningeal ve orta kulak enfeksiyonlarının yanı sıra kan zehirlenmesine de neden olur. 

Kızıl hastalığının patojeni, streptococcus pyogenes bakteri varyantıdır. A grubu streptokoklara aittir. Birçoğu hastalığa neden olmadan insanların ve hayvanların cildinde ve mukozasında kolonize olabilen farklı streptokok türleri vardır. Bununla birlikte, beta-hemolitik A grubu streptokoklar arasında streptococcus pyogenes dahil olmak üzere birçok patojenik tür vardır.  

Streptococcus pyogenes tüm dünyada görülür ve insanları hasta eden çoğunlukla bu türdür. Bakteriler insanlara çok yakın yaşayan köpeklerde ve kedilerde de hayatta kalabilir ve bunlar da enfeksiyon kaynağı haline gelebilir.

Kızıl hastalığı patojenleri özellikle akut enflamasyonda boğazda çok sayıda bulunduğundan konuşma, hapşırma veya öksürme sırasında havaya karışarak damlacık enfeksiyonu adı verilen enfeksiyon yoluyla yayılır. Çoğu insan hasta insanlarla doğrudan temas yoluyla, örneğin öksürük yoluyla enfekte olur. Nadir durumlarda, kontamine nesneler, yiyecekler veya su da patojeni bulaştırabilir. 

Kızıl ateş, çocuklarda en sık görülen bakteriyel enfeksiyon hastalıklarından biridir. En çok 6-12 yaşındakiler etkilenir. Ayrıca A grubu streptokokların neden olduğu boğaz iltihapları tüm yaş gruplarında görülmektedir. Almanya’da yılda yaklaşık bir ila bir buçuk milyon streptokok enfeksiyonu görülür. Özellikle kamu kuruluşlarında bir arada bulunan çocuklarda, soğuk mevsimlerde görülür.

Kızıl patojenleri (A streptokoklar) esas olarak boğaza yerleşir. Bir enfeksiyon durumunda engellenmeden çoğalabilirlerse, mukoza zarları boyunca yayılmaya devam ederler. Tipik komplikasyonlar lenf düğümlerinin, boynun yumuşak dokularının, orta kulak ve akciğerlerin iltihaplanmasıdır. Bu bağlamda çıban (apse) hatta kan zehirlenmesi (sepsis) gelişebilir.

Almanya'da kızıl bakterilerinin ciddi olabilen uzun vadeli etkileri daha az sıklıkla görülür:

Akut böbrek iltihabı

Akut böbrek iltihabı, esas olarak 2 ila 10 yaşındakilerde streptokok enfeksiyonundan yaklaşık bir ila beş hafta sonra ortaya çıkar. İltihabi reaksiyon, böbreği daha büyük kan bileşenlerine karşı geçirgen hale getirir. Bu, idrarın kahverengi ve köpüklü olmasına neden olabilir. Ayrıca hasta insanlarda sıklıkla ateşin yanı sıra mide, sırt ve baş ağrıları görülür. Böbrekte kalıcı hasar meydana gelebilir.

Akut romatizmal ateş 

Akut romatizmal ateş, esas olarak 3 ila 16 yaşlarındaki hastalarda boğaz ağrısının azalmasından yaklaşık iki ila üç hafta sonra ortaya çıkar. Enflamasyon tüm vücutta meydana gelir, özellikle kalbi ve büyük eklemleri, ayrıca cildi ve sinir sistemini etkiler. Hastaların ayrıca ateşi vardır ve kendilerini çok zayıf hissederler. Kalp kapakçığı kusurları gibi ciddi, kalıcı hasarlar gelişebilir.

Kızıla karşı bir aşı yoktur. Kendinizi hastalıktan korumak istiyorsanız, bulaştırıcı olabilecek hasta insanlarla temastan kaçınmalısınız. Sabunla sık ve dikkatli el yıkamak da enfeksiyonu önler. Kızıl hastalığı patojenleri çevresel etkilere karşı nispeten hassas oldukları için oyuncaklar gibi nesneler kolayca dezenfekte edilebilir.  

Altta yatan ciddi bir hastalığı olan veya bağışıklık sistemi zayıf olan insanlar, enfeksiyon riskinin artması durumunda koruyucu antibiyotik tedavisi ile hastalıktan korunabilir. İkincil bir streptokok hastalığından muzdarip hastalarda, kalıcı profilaksi yoluyla yenilenmiş bir streptokok enfeksiyonu önlenebilir.

Kızıl hastalığı genellikle tipik semptomlara göre saptanabilir. Doktorlar hızlı bir testle muayenehanelerinde de boğaz sürüntüsündeki streptokokları tespit edebilir. Sürüntü alma sırasında her iki bademciğe ve mümkünse boğazın arka duvarına yoğun bir şekilde sürülmesi önemlidir. Sürüntü sonucu negatif ise veya net değilse, bakteri kültürü oluşturacak bir laboratuvara başka bir sürüntü gönderilir.

Doktorlar kızıl hastalığının uzun vadeli etkileri olduğundan şüphelenirse, kan alır ve streptococcus pyogenes patojenine karşı belirli antikorların olup olmadığını kontrol eder. 

Yatak istirahati, ateş düşürücü ağrı kesiciler ve gargara solüsyonları rahatsızlığı giderir. Kızıl hastalığı durumunda, doktorlar genellikle penisilin veya patojene karşı etkili olan benzer bir antibiyotik yazar. Bu ilaçları, semptomlar ortadan kalktıktan sonra da beş ila on gün boyunca belirtildiği şekilde almak önemlidir. Aksi takdirde hastalık tekrarlayabilir.  

Bulaşıcı hastalığın yayılmasını önlemek için başka önlemler de vardır: 

Akut hastalar için önlemler 

Kızıl hastalığı veya başka bir streptococcus pyogenes enfeksiyonu olan insanların kamu kuruluşlarını ziyaret etmesine veya bu kuruluşlarda çalışmasına izin verilmez. Etkilenen çocukların ebeveynleri kamu kuruluşlarını bu konuda bilgilendirmelidir. 

İlk kez etkili bir antibiyotiğin alınmasından 24 saat sonra enfeksiyon riski artık yoktur ve kamu kuruluşlarına girilmesine tekrar izin verilir. Ancak akut hastalara antibiyotik verilmezse, semptomlar tamamen geçinceye kadar bunlar kamu kuruluşlarını ziyaret edemez veya bu kuruluşlarda çalışamaz. Tedavi eden doktorun değerlendirmesi belirleyicidir. Yazılı bir izin gerekli değildir.  

Temaslı insanlar için önlemler

Komplike olmayan hasta insanlarla temas için özel önlemler gerekli değildir. Bununla birlikte, temaslı insanlar semptomlar ortaya çıktığında doğrudan tedavi edilebilmeleri için enfeksiyon riskinden haberdar edilmelidir.