kabakulak

Kabakulak sadece çocukları değil, yetişkinleri de etkileyebilen bulaşıcı bir viral hastalıktır. Çene kası ve kulak arasındaki ağrılı şişmiş parotis bezleri tipik bir durumdur. Özellikle ergenlerde ve yetişkinlerde, testis iltihabı veya menenjit ve sağırlık gibi komplikasyonlar ortaya çıkabilir.  

İlk semptomlar virüs bulaştıktan yaklaşık 2 ila 3 hafta sonra ortaya çıkar. Tipik olarak, parotis bezinin yaklaşık 6 ila 8 gün süren tek taraflı veya iki taraflı ağrılı şişmesi ile gelişir. Alt çenedeki ve dilin altındaki tükürük bezleri de etkilenebilir. Bundan önce baş ağrısı ve vücut ağrıları, ateş ve iştahsızlık gibi semptomlar birkaç gün sürebilir. 

Hastalar, tükürük bezi şişmesi meydana geldikten 7 gün öncesi ile 9 gün sonrasına kadar taşıyıcıdır. Semptomsuz enfekte kişiler de virüsü bulaştırabilir.  

Kabakulak patojeni kabakulak virüsüdür ve dünya çapında görülür. Virüs sadece insanlarda bulunur, bu nedenle kabakulak enfeksiyonu her zaman kişiden kişiye bulaşır.

Kabakulak virüsleri damlacık enfeksiyonu yoluyla yayılır. Burundan ve ağızdan çıkan küçük damlacıklar virüs içerir ve havada dağılır. Bu özellikle konuşurken, hapşırırken veya öksürürken olur. Diğer insanlara hava veya doğrudan tükürük teması yoluyla virüs bulaşır. Virüs yüklü nesneler yoluyla bulaşma, kabakulakta oldukça nadir görülür. 

Kabakulak tüm dünyada yaygındır. Almanya'da, çoğu çocuk aşılandığından kabakulak vakaları önemli ölçüde azalmıştır. Bununla birlikte, büyük salgınlar tekrar tekrar meydana gelir. 2018 yılında Almanya'da 100.000 kişide 0,6 kabakulak vakası vardı.

Küçük çocuklarda kabakulak hastalığı genellikle semptomsuz veya soğuk algınlığına benzer şekilde ilerler. Bununla birlikte, hastalar yaşlandıkça, daha sık komplikasyonlar ortaya çıkar.

Merkezi sinir sistemi katılımı

Merkezi sinir sistemi (MSS) semptomları hastalığa eşlik edebilir, öncesinde veya sonrasında ortaya çıkabilir, ancak hastalığın tek semptomu da olabilir.

Örneğin:

• Felçli beyin iltihabı (yüzde birden az), nadir durumlarda ölümcül olabilir
• Şiddetli baş ağrısı, boyun tutulması ve kusma ile birlikte menenjit (yüzde 10'a kadar), ancak kalıcı hasar olmaz
• Yüksek frekanslarda geçici işitme kaybı (yaklaşık yüzde 4)
• Tek taraflı, kalıcı sağırlık (20.000 hastada bir)

Testis iltihabı 

Tek taraflı veya iki taraflı testis iltihabı, tükürük bezi şişmesinden yaklaşık 4 ila 8 gün sonra ortaya çıkar ve bir ila iki hafta sürer. Ateş tekrar yükselir ve testisler ağrılı şekilde şişer. Hastalığı olan ergenlerin ve yetişkin erkeklerin yaklaşık yüzde 15 ila 30'u etkilenir. Nadir durumlarda, testis iltihabı kısırlığa yol açabilir.

Meme ve yumurtalık iltihabı 

Hastalığı olan kadınların yüzde 30'a kadarı meme bezi iltihabına yakalanır, yüzde 5'e kadarı da yumurtalık iltihabına yakalanır. Daha önceki varsayımların aksine, hamilelik durumunda doğmamış çocuk için herhangi bir tehlike yoktur.

Diğer olası komplikasyonlar

Kabakulak kaynaklı diğer olası komplikasyonlar şunlardır:

• Pankreas iltihabı
• Böbrek iltihabı
• Eklem iltihabı
• Anemi
• Kalp kası iltihabı

Aşı kabakulak hastalığına karşı koruma sağlayabilir. Robert Koch-Institut, Ständige Impfkommission (Sistematik Aşı Kurulu) (STIKO) aşağıdaki prosedürü önermektedir: 

Çocuklar için aşı 

Çocuklara ilk kez 11 ila 14 aylıkken kabakulak aşısı yapılmalı, ardından 15 ila 23 aylıkken ikinci bir aşı yapılmalıdır. Birinci ve ikinci aşılama arasındaki minimum aralık 4 haftadır. Eksik aşılar 18 yaşına kadar yapılabilir. İkinci aşıdan sonra yenilenmesi gerekmeyen ömür boyu koruma sağlanır.  

Yetişkinler için aşı 

1970'den sonra doğan, sağlık mesleklerinde veya kamu kuruluşlarında çalışan yetişkinlere, kabakulak aşısı yapılmamışsa, yalnızca bir kez aşılanmışsa veya aşı kapsamı belirsizse bir kerelik kabakulak aşısı yapılmalıdır.  

Genellikle aşılama, kızamık ve kızamıkçıktan da koruyan kombine canlı aşı (MMR) ile yapılır. Doktorlar ayrıca su çiçeğine (varisella) (MMRV) karşı bağışıklık oluşturan bir aşı da kullanabilir.

Kabakulak aşısı ile ilgili sıkça sorulan soruların cevaplarını Robert Koch-Institut'un web sitesinde bulabilirsiniz. 

Kabakulak genellikle parotis bezinin tipik şişmesi ile tespit edilir. Yine de virüs tespiti özellikle aşılanmış hastalarda laboratuvar ortamında yapılmalıdır. Doktorlar, semptomların başlamasından sonraki 7 gün içinde bir boğaz sürüntüsü veya idrar örneğinde virüsü doğrudan tespit edebilir. Ayrıca bir kan örneğinde virüse karşı antikorları da belirleyebilir. 

Doktorlar bir kabakulak enfeksiyonu tespit ederse alınacak önlemler kimin yakalandığına bağlıdır.  

Akut hastaların tedavisi 

Kabakulak virüsüne karşı spesifik bir tedavi yoktur. Ateş ve parotis bezlerinin ağrılı şişmesi gibi bunun neden olduğu hastalık belirtileri için ateş düşürücü ve iltihap önleyici ağrı kesiciler alınabilir.  

Temaslı kişilerin tedavisi 

Yetersiz veya belirsiz aşı korumasına sahip olan 1970'den sonra doğan tüm kişiler, mümkünse hasta bir kişiyle temastan sonraki 3 gün içinde bir kez kabakulak aşısı olmalıdır. Bu, bir salgın durumunda virüsün yayılmasını sınırlamaya yardımcı olabilir. Yeterince aşılanmış temaslılar veya 1970'den önce doğanlar için herhangi bir önlem alınması gerekmez.  

Bir kamu kuruluşunu ziyaret etmek veya kamu kuruluşunda çalışmak 

Temaslı kişilerin kamu kuruluşlarına girmelerine, ancak olası enfeksiyondan önce yeterli aşı korumasına sahip olmaları halinde izin verilir. Alternatif olarak, temastan hemen sonra aşı olabilir. Aksi takdirde 18 gün boyunca kamu kuruluşundan uzak durmak zorundadır.  

Risk altındaki hastaların tedavisi 

Bağışıklık sistemi zayıflamış hastalar ve kabakulak bağışıklığı olmayan hamile kadınlar, komplikasyonlu kabakulak hastalığına yakalanma riski daha yüksektir. Bununla birlikte, antikorlarla tedavi işe yaramaz. Bu nedenle temas kısıtlamalarına uymak önemlidir.