Listeriosis

Listeriosis, gıda kaynaklı, yani gıda yoluyla bulaşabilen bir hastalıktır. Etken patojen, Listeria monocytogenes bakterisidir. Bu bakteriler çevrede her yerde bulunur.

Enfeksiyon genellikle hafif seyreder, ancak bazen kan zehirlenmesi veya menenjit gibi hayatı tehdit eden komplikasyonlarla şiddetli hale gelebilir. Yaşlı insanlar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler ile doğmamış bebekler ve yeni doğanlar yüksek risk altındadır.

Semptomlar ortaya çıkması durumunda, enfeksiyon Listeria'ya karşı etkili olan antibiyotiklerle tedavi edilir.

Enfeksiyona karşı korunmak için taze gıda alınması ve kısa süre içerisinde tüketilmesi tavsiye edilir.

Risk grubundaki kişiler de somon, sucuk veya taze peynir gibi yiyeceklerden kaçınarak kendilerini koruyabilirler.

Bağışıklık sistemi sağlam olan kişilerde Listeria enfeksiyonu genellikle hiçbir belirti göstermez. Bu durumda gastrointestinal sistem listeria ile sadece geçici olarak kolonize olur.

Bazen kısa bir süreliğine ishal ve hafif ateş görülür. Enfeksiyondan semptomların ortaya çıkmasına kadar geçen süre birkaç saat ile 14 gün arasındadır, hamileler içinse daha uzun sürebilir.

Listeriosis gelişen hamileler genellikle sadece hafif, grip benzeri semptomlara sahiptir, ancak doğmamış çocuk ciddi şekilde etkilenebilir.

Zayıflamış bir bağışıklık sistemine sahip kişilerde, semptomlar genellikle daha belirgindir. Ateş ve kas ağrısı gibi grip benzeri semptomlar daha sonra ortaya çıkar, ayrıca ishal ve kusma da görülür.

Doğumda enfeksiyon kapan ve yaşamın ilk haftasında hastalanan yenidoğanlarda kan zehirlenmesi belirtileri, ciddi solunum yetmezliği ve cilt hasarı görülür.

Listeriosisin en yaygın nedeni Listeria monocytogenes bakterisidir. Diğer Listeria türleri, hastalıktan çok nadiren sorumludur.

Listeria çevrede her yerde bulunur. Esas olarak kanalizasyonda, toprakta ve hayvan yemlerinde bulunurlar. Bu nedenle hayvansal ve bitkisel gıdaları kontamine edebilirler.

Listeria, hem üretim hem de sonraki işlemler sırasında gıdaya geçebilir. 

Listeria özellikle aşağıdakiler gibi hayvansal ürünlerde yaygındır:

• et ve et ürünleri, özellikle kıyılmış et ve çiğ sosis
• kümes hayvanları
• balık ve balık ürünleri, özellikle füme somon veya alabalık gibi tütsülenmiş balıklar
• süt ve süt ürünleri, özellikle peynir, çiğ süt ve çiğ süt ürünleri

Bununla birlikte, Listeria, bitki bazlı gıdalarda, özellikle önceden kesilmiş salatalarda da oluşabilir.

Listeriosis nasıl bulaşır?

Listeria ile genellikle, kontamine olmuş yiyecekleri yediğinizde enfekte olursunuz. Hamilelik sırasında bir enfeksiyon meydana gelirse, Listeria doğmamış çocuğa plasenta ve göbek kordonu yoluyla bulaşır. Çocuğun doğum sırasında veya sonrasında anne ile yakın temas yoluyla enfekte olması da mümkündür.

Zayıflamış bir bağışıklık sistemi olan tüm insanlar, ciddi listeriosis geliştirme riski taşırlar. Örneğin:

• doğmamış bebekler ve yeni doğanlar, çünkü bağışıklık sistemleri olgunlaşmamıştır
• yaşlı insanlar, çünkü bağışıklık sistemi yaşla birlikte zayıflar
• kanser veya HIV enfeksiyonu gibi bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıkları olan kişiler
• örneğin bir organ nakli sonrasında bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar alan kişiler
• düzenli olarak proton pompası inhibitörleri alan kişiler. Bunlar mide asidi üretimini engelleyen ilaçlardır.

Listeriosis vakalarının sayısı yıldan yıla dalgalanmaktadır. Almanya'da her yıl ortalama yaklaşık 200 ila 800 vaka meydana gelmektedir.

Her on hastadan biri hamile veya yeni doğandır. Bunun dışında, 50 yaş üstü ve özellikle önceden belli hastalıkları olan kişilerde listeriosis görülür. Bu hastalığa erkekler kadınlardan daha sık yakalanır.

Listeria ile enfekte olan her 100 kişiden 30'unda kan zehirlenmesi (sepsis) veya pürülan menenjit gelişir. Bu genellikle yenidoğanları ve bağışıklığı baskılanmış kişileri etkiler.

Bakteriler vücuda yayılırsa, örneğin eklemlerde veya kalp kapakçıklarında başka yerlerde de pürülan iltihap odakları gelişebilir.

Hamilelik sırasında Listeria enfeksiyonu erken doğum veya ölü doğum ile sonuçlanabilir.

Listeriosis yaygın bir gıda kaynaklı enfeksiyon değildir, ancak en yüksek ölüm oranına sahip olanıdır. Ciddi derecede hasta olan her 100 kişiden yaklaşık 7'si bundan ölmektedir. 

Listeria kontaminasyonu, hayvansal ve bitki bazlı gıdaların işlenmesi, paketlenmesi ve hazırlanması sırasında meydana gelebilir.

Enfeksiyonları ve büyük salgınları önlemek için Almanya ve diğer AB ülkelerinde rastgele gıda örnekleri düzenli olarak Listeria için test edilir.

Listeria esas olarak tüketilmeden önce ısıtılmamış hayvansal gıdalarda bulunur. Vakum paketleme ve buzdolabında saklamaya rağmen gıda üzerinde çoğalabilirler. Bu nedenle alışveriş sonrası vakumlu gıdaları olabildiğince çabuk tüketmelisiniz. Listeria yiyecekleri bozmadığı için görünüşünden veya kokusundan yiyeceğin kontamine olup olmadığını anlayamazsınız.

Hamileler, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler gibi risk grubundaki kişiler ayrıca aşağıdaki gıdalardan da kaçınmalıdır:

• kıyma gibi çiğ et ürünleri ve salam gibi çiğ sosisler
• çiğ, tütsülenmiş veya marine edilmiş balık veya balık ürünleri
• çiğ sütten yapılan sert ve yumuşak peynirler
• önceden kesilmiş, paketlenmiş yaprak salataları

Gıda enfeksiyonları ve gıdalarla uğraşırken nelere dikkat edilmesi gerektiği hakkında ayrıntılı bilgiyi Gıda hijyeni: Patojenlere şans yok yazısında bulabilirsiniz.

Kendinizi Listeria enfeksiyonlarına karşı nasıl koruyacağınızla ilgili ayrıntılı bilgi, Bundesinstitut für Risikobewertung (Federal Risk Değerlendirme Enstitüsü) tüketici ipuçlarında bulunabilir.

Doktorlar semptomlara ve tıbbi geçmişe dayanarak Listeriosisten şüphelenirlerse, genellikle kandan veya beyin omurilik sıvısından - bu, omurganın omurilik kanalında omuriliği çevreleyen sıvıdır - bir örnek alırlar.

Hangi semptomların mevcut olduğuna bağlı olarak, irin, dışkı veya vajinal salgılar gibi daha fazla test materyali alınır.

Numuneler daha sonra laboratuvarda patojen için incelenebilir. Listeria tespit edilirse, doktorlar hastalığı sağlık departmanına bildirmelidir.

Yetkililer bu durumda enfeksiyonun nereden geldiğini bulmak için ayrıca bir soruşturma yürütür. 

Doktorlar genellikle Listeriosisi iki farklı antibiyotik kombinasyonu ile tedavi eder. Aktif bileşenin tipine bağlı olarak, listeriya bakterilerinin büyümeleri engellenir veya bakteriler öldürülür.

Bakteriler vücut hücrelerine nüfuz edip orada çoğaldıkları için hastalığın tedavisi çok kolay değildir. Nüksleri önlemek için doktorlar en az 3 hafta antibiyotik reçete eder. Beyin veya kalp enfeksiyondan etkilenirse, tedavi 6 hafta bile sürebilir.