Sarıhumma

Sarıhumma tropikal bir bulaşıcı hastalıktır. Hasta insanların ateşlenmesi ve ciltlerinin sararması karakteristiktir. Patojen, sivrisinekler tarafından yayılan bir virüstür.

Hastalık hafif seyredebilir, ancak çok şiddetli ve hatta ölümcül de olabilir. Sarıhumma ile ciddi şekilde hastalanan insanların yaklaşık yarısı ölür.

Hastalıktan aşı ile korunmak mümkündür. Ancak aşı herkes için uygun değildir. Özellikle bebeklerde ve yaşlılarda ciddi yan etkilere neden olabilir.

Bazı ülkelerde aşı, giriş ve bazen transit geçiş için de zorunludur. Sebep: Bir yandan gezginler hastalıktan korumak istenirken diğer yandan sarıhumma virüsünün diğer ülkelere girmesi ve oralarda yayılması da önlenmek istenmektedir.

Yönetmelikler zaman zaman değiştiğinden, seyahate çıkmadan önce mevcut yönetmelikleri öğrenmeniz tavsiye edilir.

Federal Dışişleri Bakanlığı'nın web sitesi, geçerli seyahat düzenlemeleri hakkında güncel bilgiler sağlar.

Sarıhumma virüsü enfeksiyonu genellikle hafif ve hatta asemptomatiktir. Hastalığın ilk belirtileri enfeksiyondan 3 ila 6 gün sonra ortaya çıkar. Hastalık ortaya çıktığında, genellikle iki aşamada ilerler.

İlk aşamada hastalık, ani, yüksek ateş, titreme, baş ağrısı ve vücut ağrılarının yanı sıra bulantı ve kusma ile gribe benzer. Ek olarak, burun kanaması meydana gelebilir ve kalp atışı belirgin şekilde yavaşlayabilir. 3 ila 4 gün sonra semptomlar azalır ve çoğu insan iyileşir.

Enfekte olan 100 kişiden yaklaşık 15'i, ikinci aşamada hastalığın şiddetli seyrini yaşar. Bazen ateş tekrar keskin bir şekilde yükselmeden ve kalp atışı yavaşlamadan önce kısa bir iyileşme olur.

Bu aşamada boğazda, mide-bağırsak yolunda, deride ve diğer organlarda kanama olabilir. Kanama ve ateşle seyreden bu tür hastalıklara hemorajik ateşli hastalıklar denir.

Sarıhumma virüsü karaciğere zarar verdiği için cilt sararır. Buna sarılık (ikterus) da denir. Ayrıca böbrekler ve beyin de zarar görebilir.

Sarıhummanın patojeni sarıhumma virüsüdür. İnsanlara her zaman sivrisinek sokmasıyla bulaşır. Sarıhumma virüsünü bulaştıran başlıca sivrisinek türleri, aedes sivrisinekleri ve haemagogus sivrisinekleridir.

Virüsler, Afrika ve Güney Amerika'daki çeşitli maymun türlerinde bulunur. Yağmur ormanlarında sivrisinekler virüsü maymunlardan alır ve sokarak insanlara bulaştırabilir. Bu durum orman sarıhumması olarak adlandırılır.

Kanında virüs bulunan kişiler şehre geri dönerse, orada yaşayan sivrisinekler patojeni alıp diğer insanlara bulaştırabilir. Bu, kentsel sarıhumma olarak adlandırılır.

Virüs büyük şehirlerde sarıhummaya karşı bağışıklığı olmayan çok sayıda insana ulaşırsa, sivrisinekler virüsü kolayca bulaştırabilir, enfeksiyonu geniş çapta yayabilir ve böylece sarıhumma salgınlarını tetikleyebilir.

Sarıhumma, Afrika ve Güney Amerika'daki tropikal ülkelerde ve Karayipler'deki bazı adalarda görülür. Güney Amerika'da hastalık öncelikle Bolivya, Brezilya, Ekvador, Kolombiya ve Peru'da görülür. Asya, günümüzde sarıhummadan tamamen kurtulmuştur.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), dünya çapında her yıl yaklaşık 60.000 ölümle 200.000'e kadar sarıhumma vakasının meydana geldiğini tahmin etmektedir.

Aşı hastalığa karşı korur ve bazı ülkelerde ülkeye girişte zorunludur. Bu nedenle seyahatten dönenler arasında hastalıklar oldukça nadirdir.

Almanya'da sarıhumma en son 2018'de Brezilya'dan dönen aşılanmamış üç yolcuda rapor edilmiştir. Hastalanan insanlardan biri ölmüştür.

Sarıhummayı önlemek için bir aşı mevcuttur. Bu, canlı atenüe sarıhumma virüsü aşısıdır.

Almanya'da hangi aşı önerileri geçerlidir?

Robert Koch-Institut'un Sistematik Aşı Kurulu (STIKO), sarıhumma bölgelerine seyahat eden tüm yolculara aşı yapılmasını önermektedir. Bu sadece onaylı sarıhumma aşı merkezlerinde yapılabilir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tek bir aşının yaşam boyu yeterli olduğunu düşünürken, STIKO ayrıca ilk aşılama 10 yıldan daha uzun bir süre önce yapılmışsa bir defaya mahsus olmak üzere hatırlatma aşısı yapılmasını önermektedir. Bu hatırlatma aşısı, örneğin bir konaklama sırasında veya bir sarıhumma bölgesine seyahat etmeden önce yapılabilir.

Hatırlatma aşısı özellikle bağışıklığı zayıflamış olanlar için yararlı olabilir. Örneğin:

• İlk aşı olduklarında iki yaşından küçük çocuklar
• Gebelik sırasında aşılanmış olan kadınlar
• HIV enfeksiyonu olan insanlar
• Sarıhumma aşısı ile aynı anda kızamık, kabakulak ve kızamıkçık aşısı olanlar

Deutsche Gesellschaft für Tropenmedizin, Reisemedizin und Globale Gesundheit e.V. (Alman Tropikal Tıp, Seyahat Sağlık Hizmetleri ve Global Sağlık Derneği) web sitesinde, doktor araması altında özellikle sarıhumma aşı merkezlerini arayabilirsiniz.

Aşının ne gibi yan etkileri olabilir?

Sarıhumma aşısı nadiren yan etkilere neden olur. Bununla birlikte, özellikle bebekler, ensefalit gibi ciddi komplikasyonlara eğilimlidir. Ek olarak, aşı ölümle sonuçlanabilecek sarıhummaya da yol açabilir. Bebeklere ek olarak, 60 yaş ve üstü kişilerde ciddi aşı yan etkileri riski daha fazladır. Bu nedenle yaşlılar sarıhumma aşısı yaptırmadan önce doktora danışmalıdır.

Aşı hangi durumlarda önerilmez?

Tavuk proteini alerjisi olan kişilerde alerjik reaksiyonlar meydana gelebilir. Bu nedenle, şiddetli alerjiler durumunda sarıhumma aşısı önerilmez.

Aşağıdaki insan grupları için de aşı önerilmez:

• 6 aylıktan küçük bebekler
• Emzirenler
• HIV/AIDS ile yaşayan insanlar
• Zayıflamış bir bağışıklık sistemi olan insanlar
• İlerlemiş kanser hastalığı olan insanlar
• Timus (bağışıklık hücrelerinin olgunlaşması ve işlevi için önemli bir bez) hastalıkları olan insanlar

Başka hangi önleyici tedbirler alınabilir?

Aşılamaya ek olarak, sivrisinek üreme alanlarının planlı olarak ortadan kaldırılması, sarıhummanın yayılmasına karşı önemli bir önlemdir. Sivrisineklerle, özellikle virüsün hızla yayılabileceği kentsel alanlarda büyük çapta savaşılır.

Ek olarak, sarıhumma bölgelerinde kendinizi sivrisinek sokmasından genel olarak korumak da mantıklıdır:

• Uzun giysiler giymek
• Gerekli olması durumunda sivrisinek spreyleri (kovucular)
• Cibinlik altında uyumak

Sarıhumma bölgesinde bulunan veya yakın zamanda bulunmuş olan insanlarda her ateşli hastalık sarıhumma olabilir.

Bunun arkasında, başlangıçta benzer semptomlara sahip olan ve tedavi edilmediği takdirde genellikle ölümcül olan sıtma veya dang humması gibi diğer tropikal hastalıkların olması da mümkündür.

Laboratuvarda, virüsün DNA'sı doğrudan bir PCR testi ile tespit edilebilir. Diğer testler, kandaki belirli antikorları belirlemeyi mümkün kılar. Ayrıca, beyaz kan hücrelerinin sayısı, kanın pıhtılaşması, karaciğer ve böbrek değerleri gibi bazı kan değerleri tipik olarak hastalığın seyri sırasında değişir.

Sarıhumma bildirilmesi zorunlu bir hatalıktır. Sadece şüphe durumunda bile sağlık bakanlığına bildirilmelidir.

Sarıhumma virüsüyle doğrudan mücadele etmek için kullanılabilecek hiçbir ilaç yoktur. Bu nedenle hastalığın erken teşhis edilmesi ve hastanın yoğun bakım tedavi olanakları olan bir hastaneye yatırılması önemlidir.

Oradaki doktorlar, mümkün olduğu kadar semptomları hafifletebilir ve hayati vücut fonksiyonlarını destekleyebilir. Bununla birlikte, ölüm oranı yüksektir: Hastalığın ağır seyrettiği insanların yarısından fazlası ölmektedir.