Yetişkinlerde kabızlık

Birçok insan zaman zaman kabızlık yaşar. Doktorlar bunu obstipasyon olarak adlandırır.

Sert, zahmetli ve tatmin edici olmayan dışkılama olağansa ve aylarca devam ediyorsa, kronik kabızlık söz konusu olabilir.

Beslenme veya yaşam tarzı değişiklikleri bağırsak hareketlerini düzenlemeye yardımcı olabilir.

Dışkının her gün aynı görünmemesi oldukça normaldir ve ne yediğinize göre de değişir.

Aşağıdaki belirtiler üst üste gelir ve en az 3 ay devam ederse, kronik kabızlıktan şüphelenilir:

• Haftada 3'ten az dışkılama
• Sert, topaklanmış dışkı
• Zor dışkılama, genellikle ancak ıkınma veya parmak kullanma ile
• Dışkılama dürtüsü eksikliği
• Tamamen boşaltamama hissi
• Boşaltma sırasında tıkanıklık hissetmek
• Karında şişkinlik hissi

Bağırsak hareketlerinin sıklığı dışındaki semptomlar ölçülemez. Bu nedenle, birkaç hafta boyunca bir dışkı günlüğü tutmak ve günlük alışkanlıklarınızı belgelemek mantıklıdır.

Bristol Dışkı Tipi Ölçeği de iyi bir yardımcı olabilir. Bu ölçek yedi çeşit dışkı formunu tanımlar. Tip 6 ve 7 dışkı ishali, tip 3 ila 5 dışkı normal bağırsak hareketlerini ve tip 1 ve 2 dışkı kabızlığı gösterir.

Kabızlık durumunda ya bağırsak boşalması bozulur ya da bağırsak geçişi normalden daha yavaştır. Bağırsak geçişi terimi, gıda posasının bağırsak hareketi yardımıyla bağırsak yoluyla taşınmasını tanımlar.

Sonuç olarak, dışkı kalın bağırsakta daha uzun süre kalır. Kolon sürekli olarak biriken dışkıdan su çekerek dışkının sertleşmesine ve topaklaşmasına neden olur.

Dışkıların bağırsakta daha uzun süre kalmasına sebep olabilecek çok sayıda neden vardır. Örneğin:

• Az miktarda diyet lifi içeren düşük lifli gıdalı beslenme
• Çok az sıvı tüketimi
• Egzersiz eksikliği
• Dışkılama dürtüsünün isteyerek bastırılması
• Hayat koşullarında ani değişiklik, örneğin seyahat ederken

Bununla birlikte, bu nedenler, bazı insanlarda yalnızca doğası gereği zaten kabızlığa yatkınsa semptomlara yol açar.

Bağırsak boşalması, rahatlatıcı refleksler ve istemli kontrolün etkileşimine dayanır. Bu süreç, diğer şeylerin yanı sıra güçlü bir şekilde bastırılarak da kolayca bozulabilir.

Büyümüş hemoroidler veya pelvik tabanın ciddi şekilde çökmesi gibi rektum hastalıkları da boşalmayı engelleyebilir.

Kabızlığın başka nedenleri de vardır, örneğin:

• Bağırsaktaki yapısal daralma nedeniyle bağırsak tıkanıklığına varan geçiş bozukluğu: diğer şeylerin yanı sıra Crohn hastalığı ve divertikülit gibi enflamatuar hastalıklarla birlikte veya sonrasında; karın bölgesindeki operasyonlar sonrası yara izleri için; tümör hastalıklarında
• Hamilelik sırasında yüksek progesteron seviyeleri veya nadiren hipotiroidizm gibi hormonal faktörler
• Multipl skleroz veya Parkinson hastalığı gibi nörolojik hastalıklar
• Anoreksiya gibi psikolojik hastalıklar
• Diyabet
• Pek çok ilacın yan etkileri, örneğin demir takviyeleri, opioid ağrı kesiciler, antidepresanlar, yüksek tansiyon ilaçları

Kronik kabızlığın kesin sıklığını belirlemek zordur çünkü tüm doktorlar teşhis için aynı kriterleri kullanmaz.

Avrupa'da, ortalama olarak, nüfusun yaklaşık yüzde 15'inin kabızlıktan muzdarip olduğu tahmin edilmektedir - kadınlar erkeklerden yaklaşık iki kat daha sık etkilenir.

Kabızlık, özellikle 65 yaşın üzerindeki kişilerde yaşla birlikte daha yaygın hale gelir. Egzersiz eksikliği, yatalak olma ve ilaçların yan etkileri olası nedenlerdir.

Uzun süreli kabızlık dönemleri olabilir. Genellikle bu kendiliğinden geçer. Ancak tedaviye rağmen kabızlıkla mücadele etmeye devam eden birçok insan vardır. Bu, yaşam kalitesini etkileyebilir ve bazen komplikasyonlara neden olabilir.

Kronik kabızlığı olan kişiler genellikle bunun kolon kanseri riskini artıracağından korkarlar. Ancak bununla nadiren karşılaşılmaktadır.

Özellikle yaşlı insanlarda, inatçı kabızlığın bağırsaklarda kaya gibi sert dışkı toplarının birikmesine yol açma ihtimali vardır. Bu, dışkı topunun etrafından sızan ince ishale neden olabilir. Bu tür fekal impaksiyon oluşumlarının bazen hastanede tedavi edilmesi gerekir.

Dışkılama alışkanlıklarının kesin bir tanımı teşhis için değerli bilgiler sağlar. Kabızlığı teşhis etmek için doktor diğer şeylerin yanı sıra şunları sorar:

• Bağırsak hareketlerinin ne sıklıkta olduğu ve nasıl gerçekleştiği
• Dışkının formu
• Beslenme ve yaşam tarzı
• İlaç kullanımı

Ayrıca fiziki muayene sırasında makat yakından incelenir ve parmakla muayene edilir.

Altta yatan hastalık belirtileri varsa, kan testleri, röntgenler, ultrason veya endoskopiler gibi ileri tetkikler yararlıdır.

Genellikle tedavi hemen başlatılır. Bu 4 hafta sonra başarısız olursa, daha fazla inceleme gerekmesi mümkündür. Bu durumda basınç ölçümleri ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi görüntüleme yöntemleri ile bağırsak fonksiyonu kontrol edilir.

Bağırsak ekogramı olarak bilinen bakteri veya mantarlar için dışkıyı incelemenin terapötik bilgi sağladığı henüz bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.

Kabızlığı tetikleyen başka hastalık belirtileri yoksa, adım adım bir plana dayalı tedaviler önerilir.

Temel önlemler

Her şeyden önce, çeşitli temel önlemler düşünülebilir:

• Beslenmede değişiklik: Yüksek lifli bir beslenme, bağırsakların iyi dolmasını sağlar, böylece bağırsak hareketleri içeriği daha iyi hareket ettirebilir. Meyveler, sebzeler, tam tahıllı ürünler veya buğday kepeği çok miktarda lif içerir. Pisilyum ve keten tohumu veya hindiba inülini gibi hacim artırıcı maddeler de benzer bir etkiye sahiptir. Mango, erik veya kivi gibi yüksek lifli meyveler de bağırsak hareketlerini destekler.
• Yeterince sıvı almak: Günlük içilecek miktar 1,5 ila 2 litre sıvı olmalıdır. Özellikle artan diyet lifi ve hacim arttırıcı maddeler tüketildiğinde, yeterli sıvı alımı önemlidir.
• Egzersiz: Kabızlık genellikle egzersiz eksikliği ile ilişkilidir. Bağırsak hareketlerinin devam etmesi için yaşa uygun fiziksel aktivite yeterlidir. Bu, mümkün olduğunca az oturmak veya uzanmak ve mümkün olduğunca yürümek veya yürüyüşe çıkmak anlamına gelir. Ek bir spor programı genellikle hiçbir avantaj sağlamaz.
• Dışkılamak için zaman ayırmak: Dışkılama dürtüsünün tekrar tekrar bastırılması kabızlığa yol açabilir. Bu nedenle, tuvalete gitmek için gerekli zamanı ayırmak mantıklıdır.
• Sindirim takviyeleri almak: Probiyotikler, bağırsakları kolonize eden ve sindirimi destekleyen bakterilerden oluşur. Prebiyotikler bu bakteriler için besindir ve sindirim bağırsak florasının artmasına neden olur. Sinbiyotikler, pro ve prebiyotiklerin bir kombinasyonudur. Her üç form da dışkı sıklığını artırabilir ve dışkıyı yumuşatabilir. Etkinlikleri 4 ila 6 hafta boyunca test edilmelidir. İyileşme sağlanamazsa, kullanıma son verilebilir.

Müshil

Temel önlemler semptomları yeterince hafifletmek için yeterli değilse, laksatifler kullanılır.

• Macrogol 4000/PEG 4000 veya Lactulose gibi müstahzarlar suyu bağırsaklara çeker. Bu dışkı hacmini arttırır ve bağırsak hareketlerini uyarır.
• Örneğin sinameki yapraklarında bulunan bisakodil/sodyum pikosülfat veya antrakinonlar gibi aktif bileşenler de suyu bağırsaklara çeker, ancak aynı zamanda bağırsak hareketlerini doğrudan uyarır. Bu bazen karın kramplarına ve ishale yol açabilir.

Diğer önlemler

Laksatifler başarılı olmazsa veya kötü tolere edilirse ve diğer önlemler de yardımcı olmazsa, doktorlar prukaloprid gibi prokinetikler reçete eder. Tabletler halinde bulunurlar ve doğrudan bağırsak kaslarını uyarırlar.

Dışkılamada baskın veya eşlik eden bir sorun varsa dışkılama yardımcıları kullanılabilir. Bir lavman ile sıvı, anüs yoluyla bağırsağa verilir ve ardından dışkı ile birlikte tekrar boşaltılır. Ayrıca boşaltıma neden olan fitiller de vardır. 

Pelvik taban kaslarının etkileşimi bozulursa, biofeedback yardımcı olabilir. Çeşitli akupunktur ve akupunktur teknikleri kabızlık çeken bazı insanlara yardımcı olur.