Difteri

Difteri, korinebakteriyum adı verilen bir toksinin neden olduğu, potansiyel olarak hayati tehlikesi bulunan bulaşıcı bir hastalıktır. "Klasik" patojen, boğaz, gırtlak veya toksik difteriye neden olan corynebacterium (C.) diphtheriae’dir. C. Diphtheriae’e ek olarak, C. ulcerans ve C. pseudotuberculosis bakteri varyantları da cilt difterisine neden olabilir.  

Difteri ölüme yol açabilir. Tedavi durumunda dahi, hastalığa yakalanan her on kişiden biri ölmektedir. Tedavi olmaması halinde, hastaların yaklaşık yarısı hayatını kaybeder.

Boğaz difterisine neden olan bakteriler solunum yollarına yerleşir. Orada aşağıdaki semptomlara neden olabilecek bir toksin ("difteri toksini") üretirler: 

• Güçsüzlük
• Boğaz ağrısı
• Ateş
• Yutma güçlüğü
• Kuru öksürük (Krup öksürüğü)
• Solunum sesleri ve nefes darlığı
• Sesin tamamen kaybolmasına kadar gidebilen ses kısıklığı
• Boğazda lenf düğümleri şişmesi
• Tatlımsı-çürük kokulu nefes
• Ciltte mavi-kırmızı renk değişikliği ("siyanoz")
• Huzursuzluk ve endişe
• Solgunluk

Zehir, solunum yollarındaki sağlıklı dokuyu yok eder. İki ila üç gün içinde ölü doku, boğazda veya burunda biriken kalın, gri-kahverengi bir tabaka oluşturur. Doktorlar bu tabakaya "psödomembran" adını verir. Bu tabaka, burun, bademcikler, gırtlak ve boğazdaki dokuları kaplayarak nefes almayı ve yutmayı çok zorlaştırabilir. 

Deri veya yara difterisi genellikle küçük yüzeysel yaralanmalardan veya böcek ısırıklarından sonra ortaya çıkar. Aşağıdaki semptomlar görülür: 

• Şişlik
• Kızarıklık
• Delinmiş gibi görünen yaralar
• Yaralarda yağlı bir tabaka

Zehir ayrıca kan dolaşımına girerek iç organlara zarar verebilir. Bu da, daha fazla komplikasyona yol açabilir. Aşağıdakiler bunlar arasında sayılabilir: 

• Nefes yollarında tıkanıklık
• Akciğer enfeksiyonu (pnömoniden solunum yetmezliğine kadar)
• Kalp kasında hasar (miyokardit)
• Sinir hasarları (polinöropati)
• Felç
• Koma

Burun difterisi, boğaz difterisi, gırtlak difterisi veya toksik difteri, C. diphtheriae’den kaynaklanır. Bu bakteri sadece insanlarda bulunur. Hastalık 20. yüzyılın başında "çocukları boğan melek" olarak adlandırılıyordu. Boğazın arka kısmında kahverengimsi-grimsi bir tabakaya neden olur. Adı buradan gelmektedir. Yunanca diphéra kelimesi "deri rulo çifti" anlamına gelmekte ve kahverengi tabakayı ifade etmektedir. Hastalığa gerçek krup öksürüğü de denir. Bu tanım, İskoçya kaynaklı ve ses kısıklığı anlamına gelen "croup" sözcüğünden gelmektedir.

C. ulcerans ve C. pseudotuberculosis cilt difterisine neden olur. Hastalık kendini, delinmiş gibi duran, yağlı cilt yaraları olarak gösterir. Doğada, her iki bakteri de sadece hayvanlarda bulunur. Deri difterisi bu nedenle bir zoonoz, yani hayvanlardan insanlara bulaşan bir hastalıktır. 

Burun difterisi, boğaz difterisi, gırtlak difterisi veya toksik difteri, kişiden kişiye öncelikle öksürme veya hapşırma gibi solunum damlacıkları yoluyla bulaşır. Nadiren, insanlar açık yaralara dokunarak da hastalanabilir. Bir kişi, üzerinde difteriye neden olan bakterilerin bulunduğu bir nesneye temas ederek de difteri kapabilir. Tıp uzmanları bunu, smear enfeksiyonu olarak tanımlamaktadır. Bu, deri difterisinin en önemli bulaşma yoludur. C. diphtheriae’nin neden olduğu deri difterisi de bulaşıcıdır ve burun difterisi, boğaz difterisi, gırtlak difterisi veya toksik difteriye yol açabilir.

C. diphtheriae enfeksiyonları genellikle dünya çapında yaygındır, ancak hastalığın ağır sonuçları bebek ve çocukluk aşılama programları ile büyük ölçüde azaltılmıştır. Almanya'daki son büyük salgın II. Dünya Savaşı sırasında meydana gelmiştir. Küresel olarak bakıldığında, son salgın 1990'ların ortalarında Rusya'da meydana gelmiştir. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra ülkedeki aşılama oranı yüzde 80'in altına düşmüştür.

2010 yılından bu yana C. ulcerans ve C. pseudotuberculosis'in neden olduğu deri difterisinde yeniden yükseliş görülmektedir. Almanya'da 2018'de 26 difteri enfeksiyonu bildirildi: 25 kişi cilt difterisi ve bir kişi boğaz difterisi olmuştu.

Difteriden korunmanın en etkili yolu aşıdır. Aşılama bakteriye değil, toksine yöneliktir. Bu nedenle aşıya rağmen patojenler vücutta çoğalabilir ve bazen ateş veya genel halsizlik gibi semptomlara neden olabilir.

Aşılama, C. diphtheriae toksinine karşı yapılır. Bununla birlikte, C. ulcerans toksini ile arasında küçük farklılıklar vardır. Bu nedenle, aşının bu patojene karşı etkinliği tam olarak bilinmemektedir.

Robert Koch Enstitüsü Sistematik Aşı Kurulu, tüm bebeklerin, çocukların, ergenlerin ve yetişkinlerin standart uygulama olarak difteri aşısı olmasını tavsiye etmektedir.  

Bebekler, 2, 4 ve 11 ila 14 aylıkken, temel bağışıklama olarak adlandırılan ilk dozlarını almalıdır. Aşının koruması zamanla azalır. Bu nedenle aşı, 5-6 yaşında ve 9-17 yaşında yenilenmelidir.  

Daimi Aşılama Komitesi, yetişkinler için de her 10 yılda bir aşının yenilenmesini tavsiye etmektedir. Bu aşı, genellikle tetanos, boğmaca ve çocuk felcini de (polyo) içeren bir karma aşıdır. 

Difteri aşısı ve Robert Koch Enstitüsü Daimi Aşılama Komitesi tavsiyeleri hakkında sorularınız mı var? Robert Koch Enstitüsü internet sitesinde sıkça sorulan soruların cevaplarını bulabilirsiniz.

Doktorlar genellikle yukarıda belirtilen semptomlara dayanarak difteri teşhisi koyar. Ayrıca, difteri şüphesi durumunda, boğazın arkasından bir sürüntü alır ve difteriye neden olan bakterilerin olup olmadığını test ederler.  

Ayrıca bir yaradan da örnek alabilirler. Daha sonra bakteriler, laboratuvarda bir kültürde büyütülmeye çalışılır. Bakterilerin büyümesi halinde, kişinin difteri olduğu kesinleşir. Bu laboratuvarlar ayrıca PCR adı verilen moleküler biyoloji yöntemlerini kullanarak patojenleri tespit etme yeteneğine de sahiptir. Bu yöntemlerle bakteriler değil, genetik materyalleri yani DNA tespit edilir.

Difteri zehrinin bir panzehri vardır. Bununla birlikte, zehrin vücut hücrelerine bağlanmış olması durumunda, panzehir etki etmez. Bu nedenle difteri şüphesi durumunda doktorlar laboratuvar sonuçlarını beklemez. Hastalarını derhal tedavi etmeye başlarlar. Panzehre ek olarak, doktorlar hala yaşayan bakterileri öldürmek için antibiyotik verir.

Panzehir genellikle atlardan elde edildiğinden ve bazı insanların buna alerjisi olduğundan, komplikasyonlar ortaya çıkabilir. En kötü durumda, panzehir anafilaktik şoka bile neden olabilir. Bu, hayati tehlike arz eden bir alerjik aşırı reaksiyondur. Bu nedenle difteri şüphesi olan hastalar yoğun bakım ünitesine alınır. Orada suni teneffüs uygulanabilir ve kalp yetmezliği veya bazen ortaya çıkabilen kardiyak aritmi de tedavi edilebilir. 

Deri difterisi, boğaz difterisi kadar hayati tehlike arz etmez. Zehir vücut hücrelerine bağlandığından, vücuda yayılması pek olası değildir. Bu nedenle, cilt difterisi durumunda panzehir, yalnızca yaralar ve ülserler bir madeni paradan (yaklaşık iki santimetre kare) daha büyükse ve tipik gri-kahverengi tabakaya sahipse uygulanır.