Aşılar hakkında bilinmesi gerekenler

Aşılar sıklıkla koruyucu aşı olarak da adlandırılırlar. Doktorlar aşıdan "vaksinasyon" olarak da bahseder.

Aşılar birçok enfeksiyon hastalığını, yani bulaşıcı hastalıkları önleyebilir ve bunların yayılmasını kontrol altına alabilir, hatta engelleyebilir. Bu nedenle Almanya'daki birçok aşının masrafları da sağlık sigortası tarafından karşılanır.

Aşılar bulaşıcı hastalıklara karşı korur 

Bulaşıcı hastalıklara genellikle bakteri veya virüsler neden olur. Ancak mantarların veya protozoaların sorumlu olduğu bulaşıcı hastalıklar da vardır. Patojenlerin neden olduğu hastalıkların spektrumu, soğuk algınlığı gibi hafif hastalıklardan menenjit, tetanos, çocuk felci veya sıtma gibi ciddi hastalıklara kadar uzanır. Patojenler, örneğin diğer insanlarla doğrudan temas, hayvanlarla ilgilenme ya da hava yoluyla veya kapı kolları gibi ortak nesneler aracılığıyla bulaşır. 

Antikorlar, insan bağışıklık sistemi tarafından kullanılan en güçlü silahlardan biridir. Bir kişiye bakteri veya virüs gibi patojenler bulaşırsa vücut genellikle uygun antikorları kendisi üretmeye çalışır. Bu antikorlar daha sonra patojene bağlanır. Vücudun kendi savunma hücreleri, davetsiz misafirleri tanıyabilir, onları ortadan kaldırabilir ve hastalıkla başarılı bir şekilde savaşabilir.

Patojenle yenilenen temastan sonra, bağışıklık sistemi genellikle çok daha hızlı tepki verebilir, çünkü vücut patojeni bir dereceye kadar hatırlar: Uygun antikorları daha hızlı üretir ve böylece patojenlerle daha hızlı ve etkili bir şekilde savaşabilir. Bu nedenle kabakulak, kızamıkçık veya su çiçeği gibi bazı bulaşıcı hastalıklar genellikle insan yaşamında sadece bir kez ortaya çıkar. Böylece bağışıklık kazanırsınız, yani bu bulaşıcı hastalıktan korunursunuz.

Aktif ve pasif aşılar

Aktif aşılar, vücudu diğer şeylerin yanı sıra bir veya daha fazla patojene karşı antikor üretmesi için uyarır. Bunlar patojenlerin neden olduğu bulaşıcı hastalıklara karşı koruyucu etki gösterir. Pasif aşılamada, bir patojene karşı yönlendirilmiş antikorlar verilir. Pasif aşılar hızla kısa süreli koruma sağlayabilir veya bulaşıcı hastalıkları tedavi etmek için kullanılır.

Aktif aşılar antikor oluşumunu uyarır

Aktif aşılar, bağışıklık sisteminin "hafızasını" kullanır ve vücudu acil bir duruma, yani virüsler, bakteriler veya parazitler gibi belirli patojenlerle enfeksiyona hazırlar.

Örneğin aşı öldürülmüş, zararsız patojenler veya patojen bileşenleri içerir: Bunlar, ölü aşılar olarak da bilinen inaktif aşılardır. Veya canlı aşılar güçlü şekilde zayıflatılmış patojenler içerir. Genetik aşılar, patojen bileşenlerinin planı için genetik bilgiyi içerir.

Tüm bu aşılar, vücudu gerçek patojen gibi uygun antikorlar üretmesi için uyarır. Aşılı bir kişi daha sonra patojen ile enfekte olursa, aşı sayesinde bağışıklık sistemi buna hazırdır ve ciddi bir hastalık önlenir veya zayıflatılır.

Temel bağışıklamada, sağlam bir aşı koruması oluşturmak için genellikle bir veya daha fazla aşı gereklidir. Bazı aşılarda koruma ömür boyu sürer, bazılarında ise belirli aralıklarla yenilenmesi gerekir (güçlendirici aşı).

Pasif aşılar antikor içerir

Aktif aşıların yanı sıra pasif aşılar da vardır. Vücut, belirli patojenlere karşı antikor üretmesi için uyarılmaz, ancak uygun antikorlar doğrudan uygulanır. Çoğu zaman, bu antikorlar, söz konusu hastalığa karşı zaten bağışıklığı olan kişilerden gelir. Pasif aşılar, belirli patojenlere karşı hızla koruma sağlayabilir. Bunlar örneğin birisi yakın zamanda bir patojenle enfekte olduğunda ve hastalığa karşı yeterli aktif aşı koruması olmadığında kullanılır. Aktif aşılardan farklı olarak pasif aşılar çok hızlı etki gösterir, ancak bu etki çok uzun sürmez. Genellikle sadece üç ay kadar koruma sağlar.

Günümüzde aşıların önleyebileceği çok sayıda bulaşıcı hastalık vardır. Almanya'da, aşılarla ilgili en son bilimsel bulguları sürekli olarak değerlendiren ve buna dayanarak Almanya için aşı önerilerinde bulunan Sistematik Aşı Kurulu (STIKO) adında bağımsız bir uzmanlar komitesi bulunmaktadır. Bununla ilgili bilgiler Robert Koch Enstitüsü'nün web sitesinde (www.rki.de/impfen) bulunabilir. Bazı aşıların sadece belirli yaş grupları veya insan grupları için tavsiye edildiğine dikkat edilmelidir, çünkü bu kişiler, özel hastalıklardan etkilendikleri için, bu aşılardan özellikle fayda görebilir.  

Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung'un (Federal Sağlık Bilgi Merkezi) (BZgA) bir hizmeti olan impfen-info.de web sitesinde aşı konusunda genel ve ayrıntılı bilgi ve bir aşı takvimi bulunmaktadır. 

STIKO şu anda aşağıdaki hastalıklara karşı standart aşıları önermektedir: 

• Difteri
• Tetanos
• Boğmaca (pertussis)
• Çocuk felci
• Hemofilus influenza tip B (Hib) hastalığı
• Hepatit B
• Kızamık
• Kabakulak
• Kızamıkçık
• Suçiçeği
• Human papilloma virüs (HPV) enfeksiyonu
• Zona (herpes zoster)
• Grip (influenza)
• Pnömokok
• Meningokok
• Rota virüsler 

Aşılar, en güvenli ilaçlar arasında yer alırlar. Bunun birkaç nedeni vardır: Almanya'da piyasaya çıkan her aşı, Paul Ehrlich Enstitüsü (PEI), Federal Aşılar ve Biyomedikal İlaçlar Enstitüsü veya Avrupa Komisyonu tarafından Avrupa İlaç Ajansı EMA'da EMA katılımı altında bir değerlendirme sürecinden sonra onay alabilir.

Paul Ehrlich Enstitüsü, piyasaya sürülmeden önce üretilen her bir aşı serisinin kalitesini kontrol eder ve Almanya'da pazarlanmak üzere onaylar. Yasal olarak düzenlenmiş bir raporlama sistemi, istenmeyen aşı reaksiyonlarının erken bir aşamada tespit edilmesini sağlar.

Aşılardaki katkı maddeleri ne kadar uygun?  

Bazı inaktif aşılar, etkili koruma oluşturmak için adjuvan olarak alüminyum bileşikleri içerir. Adjuvanlar diğer şeylerin yanı sıra tetanos, difteri veya boğmacaya karşı aşılarda kullanılır. Bunlar gereklidir, çünkü bu tür aşılar yalnızca öldürülmüş patojenleri veya bunların tek başına bağışıklık sistemini yeterince uyarmayan kısımlarını içerir. Almanya ve Avrupa'da onaylanan aşıların alüminyum bileşik içeriği, Avrupa Farmakopesi tarafından belirlenen sınırın altındadır. Aşı yoluyla ilave alüminyum bileşikleri alımı, havadan, içme suyundan ve yiyeceklerden günlük alımla karşılaştırıldığında minimum düzeydedir. Aşıların toleransı sadece onay sürecinde çok dikkatli bir şekilde kontrol edilmekle kalmaz, onay sonrasında da sürekli olarak izlenir. Su-yağ emülsiyonları gibi diğer güçlendirici maddeler de onay öncesi ve sonrasında aşı ile test edilir. 

Vücudun aşıya hafif reaksiyon göstermesi tehlikeli değildir. Bu, genellikle bir veya birkaç gün içinde azalan doğal bir aşı reaksiyonudur. Aşı sonrası tipik rahatsızlıklar aşı bölgesinde kızarıklık, şişme ve ağrıdır. 

Aşılardan sonraki genel reaksiyon örnekleri ateş, baş ağrısı ve vücut ağrılarının yanı sıra mide bulantısı ve ishaldir. Kızamık, kabakulak veya kızamıkçık gibi hastalıklara karşı canlı aşılar kullanıldığında, aşılamadan sonra zaman zaman söz konusu hastalığa benzer hafif semptomlar ortaya çıkabilir. Ancak bunlar gerçek hastalığa işaret edecek şiddette ve bulaşıcı da değildir. 

Çok nadir yan etkiler 

Aşılar, son yıllarda giderek daha fazla tolere edilebilir hale geldi. Bu nedenle ciddi yan etkiler çok nadir görülüyor. Bu, örneğin şiddetli alerjik reaksiyonlar, çocuk aşıları ile ateşli nöbetler veya rotavirüs aşısından sonra bağırsak istilalarını içerir.  

Yumurta alerjisi durumunda aşı 

Bazı aşılar üretimden dolayı eser miktarda yumurta akı içerir. Yumurta alerjisi olan kişi, uygun önlemleri alabilmesi için doktorunu her zaman bilgilendirmelidir.

Genel olarak aşılama veya belirli aşılar hakkında soruları olan herkes doğrudan bir doktora başvurabilir. İnternette kapsamlı bilgi içeren güvenilir kaynaklar da vardır. Aşağıdakiler bunlar arasında sayılabilir:

impfen-info.de

Federal Sağlık Bakanlığı: Aşılar

Paul-Ehrlich-Institut: Aşılar

Robert Koch Enstitüsü: Aşılar A - Z

Robert Koch Enstitüsü ve Federal Sağlık Konularında Bilgilendirme Merkezi: Herkes için Aşı Kitabı (eczanelerden ücretsiz olarak temin edilebilir)

 Yurt dışı gezileri için:

Dışişleri Bakanlığı: Seyahat sağlık hizmetleri