Pulmoner emboli

Pulmoner emboli, bir pulmoner arter veya arter dalları tıkandığında meydana gelir. Bu, vücuttan akciğerlere büyük bir kan pıhtısı gittiğinde olabilir.

Pulmoner damar tıkandığında kan kalbe doğru geri aktığından, pulmoner emboli hızlı bir şekilde tedavi edilmelidir.

Bu durum kalbin aşırı zorlanmasına ve hayatı tehdit eden kalp yetmezliğine yol açabilir.

Akciğerlerde sadece küçük bir kan damarı tıkanırsa çok az rahatsızlık görülür veya hiç görülmez.

Emboli akciğerlerdeki daha büyük damarlarda gelişirse aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

• Ani nefes darlığı
• Özellikle nefes alırken veya öksürürken göğüs ağrısı
• Öksürük, özellikle kanlı balgam veya pulmoner embolinin diğer semptomlarıyla birlikte
• Baş dönmesi, dengeyi kaybetme veya bayılma
• Çarpıntı
• Şiddetli korku

Kişi yaralanır ve kanama başlarsa vücut kanamanın hızlı bir şekilde durmasını ve yaranın kan pıhtısıyla (kan tıkanması oluşumu) kapanmasını sağlar.

Vücudun bu reaksiyonu hayati önem taşır. Vücudun mümkün olduğu kadar az kan kaybetmesini, mikropların yaraya girmesini önler ve yaranın iyileşmesini sağlar.

Ancak bazen herhangi bir dış yaralanma olmaksızın kan dolaşımında bir pıhtı oluşabilir. Bu daha sonra bir kan damarını tıkarsa kalp krizi, inme veya pulmoner emboli gibi tehlikeli komplikasyonlara yol açabilir.

Bu sağlıklı insanlarda nadiren görülür. Ama örneğin bazı hastalıklar ve kalıtsal yatkınlıklar kan pıhtılaşması riskini artırabilir.

Pulmoner emboli yapan kan pıhtıları vücudun farklı yerlerinde gelişebilir. Çoğunlukla bacak damarlarından gelirler.

Bir damar kan pıhtısı ile tıkandığında uzmanlar buna tromboz der.

Bacaklarda pıhtılar genellikle fark edilmez ve kendiliğinden yeniden kaybolur. Ancak bazı trombozlar ağrıya ve şişmeye neden olur.

Bir pıhtının bacaktan koparak kan dolaşımı yoluyla akciğer damarlarına gitmesi ve emboliye neden olması nadir görülen bir durumdur.

Çok nadiren yağ birikintileri, hücre bileşenleri, hava veya amniyotik sıvı pulmoner emboliyi tetikleyebilir.

Pulmoner emboli çoğunlukla trombozun sonucu olduğundan, risk faktörleri benzerdir.

 En önemlileri:

• Kalça veya bacak kırılması
• Örneğin yapay diz veya kalça eklemi takılması gibi büyük ameliyatlar
• Kan pıhtılaşma bozuklukları, örneğin antifosfolipid sendromu
• Önceki bir derin ven trombozu
• Belirli kanser hastalıkları
• Kalp yetmezliği, kalp krizi veya atriyal fibrilasyon
• Östrojen hormonu içeren hormonal kontraseptiflerle doğum kontrolü: çoğu doğum kontrol hapı ile ilgilidir
• Menopoz sırasında hormon almak

Tek başlarına pulmoner emboli riskini çok az artıran diğer risk faktörleri şunlardır:

• İleri yaş
• Hamilelik
• Aşırı kilo (obezite)
• Yüksek tansiyon
• Diyabet
• Varisli damarlar
• Üç günden fazla yatak istirahati (hareketsizlik)
• Akciğer enfeksiyonları, örneğin SARS-CoV-2 

Pulmoner emboli riski yaşam boyu artar: 40 ile 50 yaşlar arasında her yıl 1000 kişiden yaklaşık biri, 80 yaşın üzerinde ise 1000 kişiden yaklaşık onu bu hastalığa yakalanmaktadır.

Genel olarak erkeklerde, kadınlardan biraz daha sık görülür.

Pulmoner embolinin nasıl ilerleyeceği akciğerlerdeki kan pıhtılarının boyutuna ve sayısına bağlıdır. Buna ek olarak, özellikle kalp ve akciğerlerin ne kadar iyi çalıştığı gibi genel sağlık durumu da rol oynar.

Çoğu zaman kalp, akciğerlerdeki damar tıkanıklığına karşı "kan pompalamayı" başarır. Ancak kalp, örneğin bir hastalık nedeniyle zayıflamışsa akciğerlere yeterince kan pompalayamaz, bu nedenle kan basıncı düşer.

Vücuda artık yeterli oksijen sağlanamıyorsa dolaşım yetmezliği riski mevcuttur.

Bu nedenle pulmoner emboli sırasında kan basıncı, hastalığın seyri açısından iyi bir göstergedir. Pulmoner emboli geçiren her 100 kişiden:

• Yaklaşık 95'inde yeterli kan basıncı vardır. Ağır veya ölümcül seyretme riski genel olarak düşüktür.
• Yaklaşık 5'inde çok düşük kan basıncı vardır. Ağır veya ölümcül seyretme riski yüksektir. 

Özellikle kanser veya kan pıhtılaşma bozukluğu gibi kalıcı risk faktörleri varsa başka emboliler de mümkündür.

Bir ameliyattan veya kişinin çok az hareket ettiği uzun bir süreden sonra, birkaç gün veya hafta boyunca kan pıhtılaşmasını önleyen ilaçlar kullanılabilir. İlaçlar enjeksiyon veya tablet olarak mevcuttur.

Ameliyat geçirmiş veya yaralanmış ve birkaç gün yatakta kalmak zorunda olan kişiler için de bir an önce kalkıp hareket etmeleri önemlidir.

Ayağınızı sallamak gibi küçük egzersizler de kan dolaşımını teşvik etmek için önerilir.

Derin ven trombozu (TVT) riski yüksekse antitromboz çorapları (kompresyon çorapları) faydalı olabilir. Sıkı oturmaları nedeniyle bacaklara baskı uygularlar ve bu da kanın kalbe daha hızlı akması anlamına gelir.

Antikoagülan alan kişilerin tıbbi kompresyon çorabına ihtiyacı yoktur. Antikoagülan alamayan kişiler için bir alternatiftir.

Başka bir embolinin nasıl önlenebileceği hakkında ayrıntılı bilgi için gesundheitsinformation.de sitesine başvurun.

Göğüste ani ağrılar veya nefes darlığı gibi belirtilerin kalp krizi veya zatürre gibi başka nedenleri de olabilir.

Bu tür semptomların görülmesi durumunda, nedenin hızlı bir şekilde açıklığa kavuşturulabilmesi için 112'nin aranması daima önemlidir.

Herhangi bir şüphe varsa doktor önce detaylı bir sorgulama ve muayene ile başlar. Mümkün olduğunca çabuk güvenilir bir teşhis koymak önemlidir.

Klinikte art arda yapılan ve birlikte bir teşhis konulmasını sağlayan çeşitli testler yapılır. Örnekler:

• Kan testi (D dimer testi)
• Elektrokardiyogram (EKG)
• Bacak damarlarının ve kalbin ultrason muayenesi veya bilgisayarlı tomografi pulmoner anjiyografi (CTPA) ile akciğerlerin incelenmesi

Pulmoner emboli tedavisi esas olarak dolaşımın stabil olup olmadığına ve semptomların ne kadar şiddetli olduğuna bağlıdır.

Stabil dolaşımda tedavi

Dolaşım stabilse hasta genellikle birkaç gün hastanede kalır ve pıhtılaşma önleyici ilaç (antikoagülan) alır.

Tedaviye antikoagülasyon adı verilir. İlaçlar kanın pıhtılaşmasını engeller ve pıhtının büyümesini veya yeni kan pıhtılarının oluşmasını önler. Böylece vücut mevcut pıhtıyı kademeli olarak parçalayabilir.

İnstabil dolaşımda tedavi

İnstabil dolaşıma sahip hastalar en başından itibaren yoğun bakımda tedavi edilir ve izlenir. Burada solunum ve dolaşımı desteklemek için infüzyonlar, mekanik ventilasyon ve ek ilaçlar gibi çeşitli önlemler kullanılır. Buna ek olarak, genellikle teşhis tamamlanmadan önce bile antikoagülanlarla tedavi hemen başlar.

Mümkünse kan pıhtısı sistemik tromboliz ile eritilmeye çalışılır. Sistemik, bunun tüm vücuda etki ettiği anlamına gelir. Bunun için infüzyon yoluyla vücuda özel etken maddeler verilir. Yüksek kanama riski varsa, bu tür tromboliz bir seçenek değildir.

Emboli daha sonra bir kateter aracılığıyla yapılan cerrahi müdahale ile tedavi edilebilir. Kateter, kan damarlarından tıkalı pulmoner artere itilen ince, esnek bir hortumdur. Daha sonra pıhtıyı parçalamaya çalışılır. Kan pıhtısını lokal olarak çözmek için ilaçlar kateterler yoluyla da verilebilir.

Pulmoner emboliyi atlattıktan sonra tedavi

Pulmoner emboli atlatıldıktan sonra, doktorlar genellikle bir antikoagülan ile birkaç ay süren bir tedavi önerir. Başka trombozların oluşmasını önlemek için, bu ilaçları uzun süre almak yararlı olabilir.

Pulmoner embolinin antikoagülanlarla tedavisi hakkında ayrıntılı bilgiyi gesundheitsinformation.de sitesinde bulabilirsiniz.