İlaç kullanımı: Doğru şekilde saklama, kullanma ve bertaraf etme

İlaç kullanırken, etkilerini korumak ve istenmeyen etkileri önlemek için dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır: Yanlış kullanım veya saklama, bir ilacın hiç etki etmemesine, yeterince etki etmemesine veya fazla güçlü etki etmesine neden olabilir. Ayrıca diğer ilaçlarla veya belirli gıdalarla birlikte alınmaları sağlık sorunlarına neden olabilir.

Bu nedenle, ilaçları paket ekinde (prospektüs) belirtildiği gibi veya doktor muayenehanesinde veya eczanede belirtildiği şekilde kullanmak ve saklamak önemlidir. Özellikle bazı ağrı kesiciler gibi reçetesiz satılan ilaçlarda prospektüse uymak önemlidir.

Birkaç istisna dışında, son kullanma tarihi geçmiş veya artık ihtiyaç duyulmayan ilaçlar evsel atıklarla birlikte atılabilir. Çevreyi kirlettiği için ilaçlar asla gidere atılmamalıdır.

İlaçların etkisini ve kalitesini koruyabilmesi için, bunların üreticinin öngördüğü şekilde saklanması önemlidir. Bazı ilaçlar sıcağa veya soğuğa, neme veya ışığa karşı hassastır. Bu nedenle, buzdolabında saklama gibi özel talimatlara mutlaka uyulmalıdır. Doğru saklamaya ilişkin talimatlar ambalajın üzerinde ve prospektüste bulunabilir.

İlaçlar nasıl doğru şekilde saklanır:

• Orijinal ambalajında prospektüs ile birlikte
• Isıdan ve güneş ışığından korunarak
• Kuru bir ortamda (banyoda değil)
• Damlalar: Orijinal şişede saklanmalıdır, çünkü başka bir kaba aktarılması damla boyutunu ve dozunu değiştirebilir
• Merhemler: Kullandıktan sonra sıkıca kapatılmalı, içeriği ve kapakları temiz tutulmalıdır
• Buzdolabında saklandığında donmaya karşı korunmalıdır
• Zehirlenme tehlikesi nedeniyle çocuklar için erişilemez olmalıdır

Birçok tabletin bölünmesi amaçlanmamıştır, çünkü etkisi azalabilir. Genel olarak, yumuşak jelatin kapsüller, kaplanmış tabletler ve ara çentiksiz tabletler bölünemez. Çentikli tabletler de genellikle bölünmemelidir. Prospektüsteki dozaj talimatları bir tabletin bölünüp bölünmeyeceğini belirtir.

Tabletlerin bölünmesi sadece dozu azaltmakla kalmaz, aynı zamanda istenmeyen sonuçlara da yol açabilir:

• Tablet parçalarında, muhtemelen hassas etken maddeler kırılma noktasında kayba uğrar. Bu da etki kaybına yol açar.
• Kaplamanın kırılması, yavaş salımlı tabletlerin gecikmeli etkisini yok edebilir ve aşırı doza yol açabilir.
• Koruyucu tablet kaplaması olmadığında bazı maddeler etki göstermeden önce mide asidi tarafından parçalanabilir.
• Tablet bölünmesi nedeniyle etken maddeler çok erken veya vücudun yanlış yerinde salınırsa sağlık sorunları meydana gelebilir.

Tabletler nasıl doğru şekilde bölünür?

Bölünebilir tabletler, bir kırma çentiğine sahip olsa bile parmaklarla veya mutfak bıçağıyla bölünmemelidir. Bir tablet bölücü, eşit olmayan yarımları ve değişen etken madde miktarlarını önlemeye yardımcı olur. Bu özellikle yuvarlak tabletlerin bölünmesi için geçerlidir. Tablet bölücüler eczanelerden ve temel sağlık ürünleri mağazalarından satın alınabilir.

İlaçlar son kullanma tarihinden sonra etkilerini kaybeder ve zararlı bozunma ürünleri oluşturabilir. İlaç üzerinde genellikle bu değişiklikler görünmez. Bu nedenle, son kullanma tarihinden sonra artık kullanılmamalı ve çevre dostu bir şekilde bertaraf edilmelidir. Bir ilacın özel olarak bertaraf edilmesine ilişkin bilgiler, ilgili ilacın prospektüsünde saklama bölümünde bulunabilir.

Genel olarak ilaçları bertaraf ederken şunlara dikkat edilmelidir:

• İlaçların çoğu, evsel atıkların içinde yer alan artık çöp kutusuna atılabilir. Yüksek sıcaklıklarda yakılması ile çevreye kirletici maddeler salınmaz.
• Çevreye zarar vermemek için ilaçlar lavaboya veya tuvalete atılmamalıdır. Ayrıca ilaç kaplarını da yıkamayın.
• Örneğin kanser tedavisi için kullanılan özel ilaçlar evsel atıklarla birlikte atılmamalıdır. Prospektüsteki talimatları dikkate alın ya da bir eczaneye veya doktor muayenehanesine danışın.
• Birçok geri dönüşüm merkezinde veya tehlikeli atık toplama merkezlerinde ilaçlar için toplama noktaları bulunur.
• Bazı eczaneler atık ilaçları gönüllülük esasına göre kabul etmektedir.

İlaçların bertaraf edilmesine ilişkin daha ayrıntılı bilgiyi Bundesinstitut für Arzneimittel und Medizinprodukte (BfArM) (Federal İlaç ve Tıbbi Ürünler Enstitüsü) ve arzneimittelentsorgung.de web sitesinde bulabilirsiniz. arzneimittelentsorgung.de web sitesinde, posta kodunuzu girerek bölgenizde hangi bertaraf yönetmeliklerinin geçerli olduğunu öğrenebilirsiniz.

İlaçlar belirli yiyecek ve içeceklerle birlikte alındığında etkileri değişebilir. Bu nedenle ilaç kullanırken bazı ürünlerden kaçınılmalıdır.

Genellikle ilaçlarla etkileşime neden olan gıdalar şunlardır:

• Greyfurt (suyu) özellikle tansiyonu veya kolesterol seviyelerini düşüren veya bağışıklık sisteminin tepkisini etkileyen ilaçların etkisini artırır veya azaltır. Acı portakal, pomelo ve yıldız meyvesi de benzer etkilere sahiptir.
• Kahve ve siyah çay, örneğin doğum kontrol hapı, bazı antibiyotikler veya kortizon preparatları ile birlikte alındığında uykusuzluğa ve idrara çıkma isteğinin artmasına neden olabilir ve ayrıca demir emilimini engelleyebilir.
• Süt ürünleri ve diğer kalsiyum içeren ürünler bazı etken maddelerin emilimini azaltabilir. Bunlar arasında birçok antibiyotik, tiroid hormonları ve romatizma, kanser veya cilt hastalıklarını tedavi etmek için kullanılan metotreksat bulunur. Maden suyu veya portakal suyu gibi kalsiyumla zenginleştirilmiş içecekler de bu ilaçların etkisini zayıflatabilir.
• Meyan kökünün ve tansiyon düşürücü bazı ilaçların aynı anda alınması kalp sorunlarına veya kas güçsüzlüğüne neden olabilir.

Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung (BZgA) da (Federal Sağılık Bilgi Merkezi) diğerlerinin yanı sıra gıda ve ilaçlar arasındaki olası etkileşimler hakkında bilgi verir.

Genel olarak ilaçlar alkol ile birlikte alınmamalıdır, çünkü birçok etken madde alkol ile uyumlu değildir. Aynı anda alınması durumunda uyuşukluk, koordinasyon ve hareket bozukluğu, nefes alma sorunları ortaya çıkabilir. Asla alkolle birlikte alınmaması gereken ilaçlar şunlardır:

• Depresyon (antidepresanlar) ve anksiyete bozuklukları (benzodiazepinler, antipsikotikler) için ilaçlar
• Alerjik reaksiyonlara karşı ilaçlar (antihistaminikler)
• Uyku ilaçları ve sakinleştiriciler
• Kas gevşetici ilaçlar
• Epileptik nöbetlere karşı ilaçlar (antikonvülsanlar)
• Bazı güçlü ağrı kesiciler (opiatlar)

Farklı ilaçlar birbirinin etkisini değiştirebilir, güçlendirebilir, zayıflatabilir veya yok edebilir. Ayrıca istenmeyen yan etkiler de ortaya çıkabilir. Bu risk, ne kadar çok farklı ilaç alırsanız o kadar artar. Bu nedenle, hastaların tüm ilaçlarını listelemeleri ve doktor ziyaretine veya eczaneye giderken bu listeyi yanlarında götürmeleri yararlı olur. Alternatif olarak, bir ilaç planı hazırlatabilirsiniz. Olası etkileşimler bu şekilde netleştirilebilir.

Birbirleriyle sıklıkla etkileşime giren ilaçlar şunlardır:

• Kan şekerini düşüren ilaçlar (oral antidiyabetikler)
• Kan inceltici ilaçlar (antikoagülanlar)
• Kalp ritmi bozuklukları için ilaçlar (antiaritmikler)
• Kalp yetmezliği için ilaçlar
• Depresyon ilaçları (antidepresanlar)
• Doğum kontrol ilaçları (oral kontraseptifler)
• Bakterilere ve virüslere karşı ilaçlar (antibiyotikler ve antiviraller)

Birçok ağrı kesici eczaneden reçetesiz olarak satın alınabilir. Ancak bu ilaçların yan etkileri olabilir. Bunlar arasında mide ülseri, gastrointestinal sistemde kanama ve kalp veya solunum sorunları yer alır. Ayrıca ağrı kesiciler diğer ilaçlarla etkileşime girebilir.

Ağrı kesici kullanırken yan etki ve diğer ilaçlarla etkileşim riskini azaltmak için şu bilgileri dikkate almalısınız:

• Sadece gerektiği kadar ve mümkün olduğunca az alın.
• Prospektüste belirtilen maksimum doza uyun.
• Ağrı kesicileri sadece gerektiği kadar alın ve uzun süre kullanmayın. Şikayetler birkaç gün boyunca devam ederse bir doktora danışmalısınız.
• Diğer ilaçlarla olası etkileşimleri kontrol edin. Prospektüste bu konu hakkında bilgi bulabilirsiniz.
• Çocuklar, hamile kadınlar ve mide ülseri, kalp yetmezliği, astım, böbrek ve karaciğer sorunları gibi önceden var olan belirli rahatsızlıkları olan kişiler bazı ağrı kesicileri almamalı veya sadece küçük dozlarda almalıdır.
• Herhangi bir sorunuz varsa veya emin değilseniz, eczaneye veya doktora danışın.

Antibiyotikler bakterilerin neden olduğu enfeksiyonlarda yardımcı olur. Çok sık veya yanlış kullanım, bakterilerin antibiyotiklere karşı duyarsızlaşmasına ve direnç geliştirmesine yol açabilir. Sonuç olarak, bazı bulaşıcı hastalıklar artık etkili bir şekilde tedavi edilemez.

Antibiyotiklerin güvenilir bir şekilde etki göstermesini ve gelecekte de etkili kalmasını sağlamak için, antibiyotik kullanırken aşağıdakiler dikkate alınmalıdır:

• İlaç sadece su ile birlikte alınmalıdır. Meyve suları, süt ürünleri ve alkol antibiyotiğin emilmesini olumsuz etkileyebilir.
• Mineral içeren gıda takviyeleri etkiyi engelleyebilir ve bir antibiyotikle aynı anda alınmamalıdır.
• Öngörülen alım zamanlarına ve aralıklarına (örneğin 8 saatte bir) uyun.
• Kan sulandırıcı ilaçlar, mide ekşimesine karşı ilaçlar veya doğum kontrol hapları gibi ilaçlarla olası ters etkileşimlerini dikkate alın.
• Başkasının antibiyotiğini kullanmayın ve ilacınızı başkasına vermeyin.
• Kendinizi daha iyi hissediyor olsanız bile tedaviye sonuna kadar devam edin.
• Artan tabletleriniz varsa bunları evsel atıklarla bertaraf edin veya özel toplama noktalarına verin, ancak atık su giderlerine veya tuvalete atmayın. Antibiyotikler atık su yoluyla çevreye karışırsa burada yeni dirençler gelişebilir.

Hamile kadınlar ve emziren anneler birçok ilacı hiç almamalı veya sadece küçük dozlarda almalıdır. Hamilelik sırasında ilaç kullanımı hakkında bilgi için "Hamilelik sırasında nelere izin verilir ve nelere izin verilmez?" başlıklı yazıya bakın.

Kadınların hamilelik veya emzirme döneminde belirli ilaçları almalarına izin verilip verilmediğine ilişkin bilgiler embryotox.de web sitesinde bulunabilir.