Long COVID: COVID-19'un uzun vadeli sonuçları

Diğer bulaşıcı hastalıklarda olduğu gibi, COVID-19'a yakalanan kişiler de korona enfeksiyonu bittikten sonra haftalar veya aylar boyunca sağlık sorunları yaşayabilir.

Akut enfeksiyondan sonra semptomlar 4 haftadan daha uzun süre devam ederse veya başka bir açıklaması olmayan yeni belirtiler ortaya çıkarsa, buna Long COVID denir. 12 haftadan uzun süre sonra hala şikayetler varsa, buna Post COVID-19 sendromu veya Post COVID denir.

COVID-19'u ağır geçiren kişilerin Long COVID geliştirme riski daha yüksektir. Ancak hastalığın hafif seyretmesi veya semptomsuz enfeksiyon da uzun vadeli sonuçlara yol açabilir.

Long COVID, hem yetişkinlerde hem de çocuklarda ortaya çıkabilir.

Long COVID olan insanlar çeşitli fiziksel ve zihinsel semptomlar yaşadıklarını belirtmiştir. Bu rahatsızlıklar yaşam kalitesini düşürecek, günlük yaşamı zorlaştıracak, çalışma hayatını ve sosyal yaşantıyı etkileyebilecek kadar şiddetli olabilir.

Şikayetleri mümkün olduğunca hafifletmek ve COVID-19'un uzun vadeli sonuçlarından etkilenen insanların yaşam kalitesini ve dayanıklılığını arttırmak için erken ve amaca uygun danışmanlık ve tedavi önemlidir.

Long COVID olan insanların açıkladığı semptomlar bireysel ve çok çeşitlidir. Bunlar tek başına veya çeşitli kombinasyonlar halinde meydana gelebilir, farklı sürelerde devam edebilir ve farklı şiddet derecelerine sahip olabilir.

En sık görülen semptomlar şunlardır:

• Bitkinlik (kronik yorgunluk) ve dayanıksızlık
• Sınırlı konsantre olma yeteneği ve halk arasında beyin sisi veya İngilizce "brain fog" olarak adlandırılan hafıza bozuklukları
• Öksürük ve nefes darlığı gibi kalıcı solunum semptomları

Buna ek olarak akut SARS-CoV-2 enfeksiyonu geçtikten sonra aşağıdaki semptomlar ortaya çıkabilir:

• Kas zayıflığı ve kas ağrısı
• Koku ve tat duyusu bozuklukları
• Uyku bozuklukları, dinlendirici olmayan uyku
• Depresyon ve anksiyete gibi zihinsel semptomlar

Bazı kişilerde, COVID-19'un bir sonucu olarak akciğer ve böbrek fonksiyonları kötüleşir. Ek olarak, aşağıdakiler gibi ikincil hastalıklar görülmesi de mümkündür:

• Kardiyovasküler hastalıklar: Örneğin kalp kası iltihabı, kalp krizi, inme, kan pıhtıları nedeniyle damar tıkanıklığı (tromboembolizm)
• Diyabet
• Otoimmün hastalıklar
• Nöro-COVID: Beyin veya sinir hastalıklarının ve bozukluklarının neden olduğu nörolojik sınırlamalar

Long COVID, COVID-19'un patojeni olan koronavirüs SARS-CoV-2 ile enfeksiyonun bir sonucu olarak ortaya çıkar.

Long COVID'in tam olarak nasıl oluştuğu henüz tam olarak bilinmemektedir. Uzmanlar çeşitli hastalık mekanizmalarının rol oynadığını varsaymaktadır. Bunlar birlikte ya da tek tek etki edebilir.

Tahmin edilen mekanizmalar şunlardır:

• Virüs kalıcılığı: Akut bir enfeksiyondan sonra koronavirüsün vücutta kalması. Böylece, öncelikle kan damarlarını ve dolayısıyla çeşitli organ sistemlerini etkileyen iltihaplanma süreçleri meydana gelmeye devam edebilir.
• Otoimmün reaksiyonlar: Bağışıklık sisteminin vücudun kendi hücrelerine saldırmasının bir sonucu olarak aşırı bir bağışıklık reaksiyonu oluşması. Bunlar da Long-COVID gelişimini etkileyebilmektedir.
• Epstein-Barr virüsünün yeniden aktive olması: EBV enfeksiyonundan sonra virüs vücutta kalmaya devam eder. Zayıflamış bağışıklık sistemi nedeniyle virüs yeniden hareket geçebilir.
• Kan hücrelerindeki değişikliklerin, damar, sinir ve bağışıklık sistemlerindeki fonksiyon bozukluklarının ve çoğunlukla en küçük damarların kan pıhtıları tarafından tıkanması durumunun (mikrotromboemboli) hastalığın oluşumuna katkıda bulunabileceğine dair belirtiler bulunmaktadır.

Kaç kişide Long COVID geliştiğini güvenilir bir şekilde söylemek henüz mümkün değildir. Görülme sıklığıyla ilgili araştırmalarda bulunan veriler birbirinden çok farklıdır.

Bu diğer şeylerin yanı sıra şunlara bağlıdır:

• İncelenen insan grubunun büyüklüğü
• İncelenen insan grubunun özellikleri, örneğin yaşın ve hastalığın ciddiyetinin etkisi
• Takip süresinin uzunluğu
• Kaydedilen semptomların sayısı, türü ve sağlıksal kısıtlamalar
• Bir kontrol grubunun dahil edilmesi

Mevcut bilgilere göre, kadınlar erkeklerden daha sık Long COVID geliştiriyor gibi görünmektedir. Çocukların ve ergenlerin Long COVID'e yakalanma olasılığı yetişkinlere göre daha düşüktür. Ancak, bu henüz kesin olarak açıklığa kavuşturulmamıştır.

Ayrıca Long COVID'in görülme sıklığının virüs varyantına bağlı olarak değişebileceğine dair ilk göstergeler de bulunmuştur.

Tam olarak hangi faktörlerin Long COVID riskini artırdığı henüz tam olarak araştırılmamıştır.

Güncel bilgilere göre, şiddetli bir COVID-19 seyri olan kişiler daha uzun süreli sağlık sorunları yaşama eğilimindedir.

COVID-19'un uzun vadeli sonuçlarının görülme olasılığı, diyabet veya ciddi aşırı kilo (adipozite) gibi önceden belirli hastalıkları ve sağlık riskleri olan kişiler için daha yüksektir.

Ayrıca yaş ve cinsiyet gibi faktörlerin de Long-COVID gelişimini etkilediği düşünülmektedir.

Şimdiye kadar, Long-COVID hastalarını uzun süreli gözlemleyen yalnızca sınırlı sayıda çalışma yapılmıştır.

Bu nedenle, COVID şikayetlerinin azalıp azalmayacağını veya ne kadar sürede azalacağını kesin olarak söylemek henüz mümkün değildir.

Araştırmalara göre, Long COVID semptomları COVID-19 nedeniyle hastaneye yatmamış birçok kişide birkaç ay içinde düzelmektedir.

Yatarak tedavi edilen hastalar için bu süre ortalama olarak daha uzundur.

Bazı hastalarda enfeksiyondan bir yıl sonra hala semptomlar görülmektedir.

Kendinizi Long COVID'den korumanın en iyi yolu, SARS-CoV-2 koronavirüsüne yakalanmaktan kaçınmaktır.

Ayrıca korona aşısının tüm dozlarının yapılmasının, Long COVID semptomlarının sıklığını ve şiddetini azaltabileceğine dair, çeşitli çalışmalardan elde edilen göstergeler de bulunmaktadır.

Aşı, daha önce SARS-CoV-2 enfeksiyonu geçirmiş ve Long-COVID semptomları gösteren kişilerde de olumlu etki gösterebilir. Ancak şimdiye kadar bu bağlantı kesin olarak kanıtlanmamıştır.

Uzmanlar, Long-COVID teşhisi için ilk önerileri geliştirdiler. Bunlar, tıbbi bakımı iyileştirmek için sürekli olarak geliştirilmektedir.

Teşhiste zorluk

Şu anda Long COVID'i teşhis etmek zordur, çünkü:

• Tekdüze bir klinik tablo bulunmamaktadır
• Diğer hastalıklardan net bir ayrım her zaman mümkün değildir

Ayrıca, örneğin hastalık semptomsuz ilerlediği veya test kanıtı olmadığı için önceki bir SARS-CoV-2 enfeksiyonuyla bağlantı her zaman kesin olarak bulunamaz.

Bilinen korona enfeksiyonunda teşhis

Bir COVID-19 hastalığı biliniyorsa, doktorlar hastalığın akut döneminde hangi semptomların ortaya çıktığını ve şu anda hangi semptomların devam ettiğini soracaktır.

Ayrıca, hangi yeni sağlıksal kısıtlamaların ortaya çıkıp çıkmadığını ve enfeksiyondan önce ortaya çıkan semptomların hastalık sonucunda kötüleşip kötüleşmediğini de sorgularlar.

Amaç, tüm fiziksel ve zihinsel şikayetleri ve bunlardan kaynaklanan kısıtlamaları kayıt altına almaktır.

Görüşme sırasında ayrıca sorulabilecek sorular şunlardır:

• Günlük hayatın ve varsa profesyonel hayatın etkilenip etkilenmediği ve ne ölçüde etkilendiği
• Anksiyete veya depresyon belirtileri gibi zihinsel semptomların ortaya çıkıp çıkmadığı
• Zihinsel ve fiziksel fonksiyonların kısıtlanıp kısıtlanmadığı ve ne ölçüde kısıtlandığı

Semptomların tipine ve şiddetine bağlı olarak veya şikayetlerin net olmadığı durumlarda, teknik prosedürler veya kan tahlilleri de içeren bir uzman doktor muayenesi gerekli olabilir.

Şu anda Long COVID için özel bir tedavi yoktur. Tedavi bu nedenle semptomların hafifletilmesiyle sınırlıdır.

Rahatsızlıkları mümkün olduğunca hafifletmek ve Long COVID olan insanların yaşam kalitesini ve dayanıklılığını arttırmak için erken ve amaca uygun tıbbi danışmanlık ve tedavi hizmetleri önemlidir.

Tedavi önlemleri

Hangi semptomların mevcut olduğuna ve hangi organ sistemlerinin etkilendiğine bağlı olarak, hedefe yönelik uzman tedavisi gerekli olabilir.

Diğer olası önlemler şunlardır:

• Ağrı tedavisi
• Hedefe yönelik fizyoterapötik önlemler
• Fiziksel ve ruhsal (bilişsel) egzersiz
• Uyku hijyeni desteği
• Stresi azaltmak için yöntemler
• Psikoterapötik tedavi
• Kronik yorgunluk sendromunda enerji ve aktivite yönetimi (pacing): Amaç, stres sınırını aşmamak için kendi enerji rezervlerinizi dikkatli kullanmayı öğrenmektir.

Tedavinin amacı

Fiziksel veya zihinsel bozuklukların türüne ve şiddetine bağlı olarak çeşitli önlemler sağlık durumunu iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Bunlar bireysel şikayetlere ve yaşam koşullarına uygun şekilde tasarlanır.

Buradaki önemli bir amaç, semptomların kronikleşmesini önlemektir. Doktorlar ve araştırma ekipleri, özel terapi konseptleri geliştirmek için yoğun bir şekilde çalışmaktadır.

Long COVID olan insanların günlük yaşamlarında hastalıkla daha iyi başa çıkmayı öğrenmesi de önemlidir. Eğitimli bir personelin verdiği bireysel destek buna yardımcı olabilir.

Eğitimli, disiplinlerarası bir ekibin uyguladığı rehabilitasyon, Long COVID olan insanların gücünü geri kazanması ve daha üretken olması için yardımcı olur.

Rehabilitasyon yatarak veya ayakta gerçekleştirilebilir. Ayrıca kısıtlamaların şiddetine bağlı olarak çalışma yaşamına katılım için tedavi sonrası bakım ve hizmetlerden faydalanma seçeneği mevcuttur.

Long COVID'de rehabilitasyon hakkında ayrıntılı bilgileri Alman Emeklilik Sigortası ve Federal Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı'nın web sitelerinde bulabilirsiniz.

Meslek hastalığı olarak COVID-19

Yasal kaza sigortası belirli koşullar altında COVID-19'u meslek hastalığı veya iş kazası olarak tanır.

Koşulları karşılayan kişiler Long COVID nedeniyle rehabilitasyon önlemlerinden yararlanmak istemeleri halinde sigorta şirketine başvurabilir.

Kendi kendine yardım grupları, Long COVID hastalarına ve yakınlarına bilgi ve danışmanlık hizmeti ve kişisel deneyimlerini paylaşma gibi olanaklar sağlar.

COVID-19 kendi kendine yardım gruplarıyla ilgili ayrıntılı bilgileri Nationale Kontakt- und Informationsstelle zur Anregung und Unterstützung von Selbsthilfegruppen (NAKOS)'un (Kendi kendine yardım grupları için teşvik ve destek ulusal iletişim ve bilgilendirme merkezi) web sitesinde bulabilirsiniz.

Ayrıca klinikler ve hastaneler Post COVID danışma saatleri sunar veya hastaların kendini tanıtarak danışmanlık hizmeti alabileceği Post COVID polikliniklerine sahiptir.

Almanya'daki Post COVID-19 ayakta tedavi kliniklerine genel bir bakışı, Initiative Long COVID Deutschland'ın web sitesinde bulabilirsiniz.

Bir korona enfeksiyonunun uzun vadeli sonuçları hakkında daha fazla bilgi Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung (BZgA) ve Robert Koch-Instituts (RKI) web sitesinde bulunabilir.

Bundesarbeitsgemeinschaft Selbsthilfe von Menschen mit Behinderung, chronischer Erkrankung und ihren Angehörigen e.V. (BAG Selbsthilfe) (Engelliler, Kronik Hastalar ve Yakınları için Federal Çalışma Grubu) kuruluşunun web sitesinde, kendi kendine yardım grupları bulabilir ve Long COVID ve bakım için irtibat noktaları hakkında ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz.