Sağlıklı yaşam Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar: Korunma yolları

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (İngilizce sexually transmitted infections veya kısaca STI) seks sırasında bulaşabilen patojenler nedeniyle oluşur. CYBE patojenleri virüs, bakteri, mantar veya parazit olabilir. 

CYBE örnekleri:

• HIV enfeksiyonları ve AIDS
• Klamidya enfeksiyonları
• Frengi
• Gonore (belsoğukluğu)
• İnsan papilloma virüsü (HPV) enfeksiyonları
• Genital herpes
• Hepatit A, B ve C
• Bakteriyel vajinal enfeksiyon
• Kasık biti

Maymun çiçeği virüsü de seks sırasında bulaşabilir.

CYBE'si olan kişilerde diğer cinsel yolla bulaşan patojenlerin bulaşma riski daha yüksektir.

Pek çok CYBE türü olduğu için şikayetler de çeşitlidir. Üretradan veya vajinadan akıntı gelmesi, ciltte değişiklikler veya ağrılar olması olası semptomlar arasındadır. Bu hastalıklar pek çok durumda herhangi bir şikayete yol açmadığı için enfeksiyon fark edilmemesi de mümkündür. 

Çoğu CYBE iyi şekilde tedavi edilebilir ve ileride bir soruna yol açmadan iyileşir. Bununla birlikte, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar özellikle tedavi edilmediği durumlarda ağır sonuçlara da yol açabilir.

CYBE'lere nasıl yakalanırsınız?

Bulaşma yolu patojene göre değişir. Bazı CYBE'ler meni veya bağırsak mukozası salgısı gibi vücut sıvılarıyla bulaşır. Örneğin HIV bunlardan biridir. Örneğin klamidya gibi diğer CYBE'ler enfekte cilt veya mukozayla doğrudan temasla bulaşır. Örneğin, el üzerinden veya seks oyuncakları kullanılırken hastalık dolaylı temas sonucunda da bulaşabilir.

Kendinizi enfeksiyondan nasıl koruyabilirsiniz?

Çeşitli tedbirler alınarak cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak mümkündür. Bu tür tedbirlere daha güvenli seks adı da verilmektedir. Prezervatifler ve kadın prezervatifleri bulaşma riskini azaltır. 

HIV için, bulaşma riski yüksek kişilerin önlem olarak alabileceği ilaçlar da bulunmaktadır. Aynı durum frengi ve klamidya için de geçerlidir. Hepatit A ve B'nin yanı sıra insan papilloma virüslerinin bulaşmasına karşı aşıyla korunmak mümkündür. Meningokok aşıları gonoreye karşı da koruma sağlayabilir.

Şikayet varsa veya önlem olarak CYBE testi yaptırmak da mümkündür.

Kişinin cinsel davranışlarına ve bunlarla ilişkili risklere bağlı olarak bir veya birden çok önlem alınabilir. Kendinizi ve başkalarını enfeksiyondan en iyi nasıl koruyabilirsiniz?

Prezervatifler vajinal, anal ve oral sekste penise geçirilerek kullanılabilir. Prezervatifleri bu şekilde devamlı olarak kullanan kişiler HIV bulaşmasına karşı büyük ölçüde korunur. 

Diğer CYBE'lerde de prezervatifler belirli durumlarda bulaşma riskini önemli ölçüde azaltır. Ancak ne yazık ki yüzde 100 koruma sağlayamaz. Bunun nedeni prezervatiflerin yalnızca penis, vajina veya bağırsak derisi ve mukozasından CYBE bulaşmasına karşı koruma sağlamasıdır. Bazı CYBE'ler genital bölge ve rektum dışındaki bölgelerden de bulaşabilir. Bazı patojenler cilt değişiklikleri üzerinden de bulaşabilir. İnsan papilloma virüslerinin yanı sıra frengi ve genital herpes patojenleri bunlara örnek olarak verilebilir. Mukoza ve cilt bölgelerinin korunmadığı her yerde prezervatif kullanıldığında bile belirli CYBE'lerin bulaşma tehlikesi mevcuttur. 

Oral sekste prezervatif kullanılması da belirli CYBE'lere karşı koruma sağlar. Korunmasız oral seks sırasında örneğin frengi, gonore, insan papilloma virüsleri (HPV) veya ağrılı genital herpes bulaşabilir. Diş izolasyon lastikleri de bu konuda koruma sağlayabilir. Bu ürünler oral seks sırasında vajina veya anüs ile ağız arasına yerleştirilebilen ince bezlerdir. 

Prezervatifler yerine alternatif olarak kadın prezervatifleri de kullanılabilir. Kadın prezervatifleri prezervatiflerle benzer şekilde kullanılır ve aynı derecede koruma sağlar. Bu ürünlerin farkı vajinaya yerleştirilmeleridir. 

Prezervatif kullanımında nelere dikkat edilmelidir?

Prezervatifler neredeyse her yerde satılmaktadır: süpermarketler, kozmetik mağazaları, eczaneler, benzinciler, prezervatif otomatları veya online mağazalar. Prezervatifin en iyi şekilde koruması için aşağıdaki kurallara uymanız önerilir:

• Kondomu takmadan önce, ambalajın üzerindeki son kullanma tarihini ve doğru boyutta olup olmadığını kontrol edin.
• Katı yönetmeliklere göre üretilen ve belirli kalite kriterlerine uyan prezervatifleri ambalaj üzerindeki CE etiketine bakarak bulabilirsiniz.
• Kremler, yağlar veya kimyasallar latekse zarar verebileceğinden prezervatifle birlikte kullanılmamalıdır.
• Çok ince olan kondoma zarar vermemek için prezervatif ambalajı keskin nesneler, tırnaklar ve hatta dişlerle açılmamalıdır.
• Kondomlar farklı boyutlarda mevcuttur - ilgili penis boyutuna uyacak şekilde: İyi oturan bir kondom daha az yırtılır veya kayar.

Lateks intoleransı için latekssiz prezervatifler de mevcuttur. 

Bundesinstitut für Öffentliche Gesundheit (BIÖG) (Federal Halk Sağlığı Enstitüsü) kuruluşunun Liebesleben web sitesinde prezervatif kullanımıyla ilgili daha fazla bilgi bulabilirsiniz. Web sitesinde cinsel istek, cinsellik ve cinsel yolla bulaşan hastalıklarla ilgili genel bilgiler de yer almaktadır.

HIV virüsü bulaşmadan önce ilaçla korunmak mümkündür. Temas öncesi profilaksi (PrEP) adı verilen uygulamada, önlem olarak HIV'e karşı ilaç alınır. PrEP, HIV bulaşma riski daha yüksek olan kişilere yöneliktir. 

PrEP uygulamasında ilaç mukoz membranlarda birikir ve basitçe anlatmak gerekirse böylece HIV virüsünün girmesi engellenir.

PrEP doğru ve devamlı olarak kullanılırsa yüzde 99'a varan oranda etkilidir ve HIV bulaşmasına karşı korur. Bu hem erkekler hem de kadınlar için geçerlidir.

Bazı durumlarda önlem olarak frengiye ve klamidyaya karşı korunmak için antibiyotik ilaç kullanılması değerlendirilebilir. Ancak bu uygulama yalnızca bulaşma riski özel olarak yüksek durumlar yaşamış olan belirli gruplar için geçerlidir. Kullanımdan önce daima bir doktorla görüşülmelidir. İlacın Almanya'da önlem amaçlı kullanılması onaylı olmadığından masrafları sizin karşılamanız gerekir. 

HIV, AIDS ve PrEP hakkında daha fazla bilgiyi HIV ve AIDS başlıklı makalede bulabilirsiniz.

Bazı cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (CYBE) aşıyla korunmak mümkündür. 

Hepatit aşıları

Ständige Impfkommission (Sistematik Aşı Kurulu) (STIKO) tarafından önerilen ve yaşamın ilk yılında tamamlanması gereken hepatit B aşısı vardır.

Hepatit A'ya karşı da aşı yaptırılabilir. Bu aşı, cinsel tercihleri veya diğer nedenlerden dolayı hepatit A virüsünün bulaşması riski yüksek olan kişilere önerilir.

HPV aşısı

İnsan papilloma virüsüne (HPV) karşı da aşı vardır. Bu aşı, dokuz adede kadar farklı HPV ile enfeksiyona karşı koruma sağlar. Bu virüslerden ikisi kondilom da denen genital siğillere neden olur. Diğer yedi virüs kansere neden olabilir. HPV enfeksiyonu, en yaygın cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan biridir.

Rahim ağzı kanseri neredeyse yüzde 100 oranında HPV'den kaynaklanır. HPV, rahim ağzı kanserinin yanı sıra penis kanserine, anal kansere, ağız boşluğu bölgesinde kansere ve gırtlak kanserine de yol açabilir.

Gonore aşısı

Gonore patojeni olan gonokoklara karşı bir aşı henüz üretilmemiştir. Ancak meningokok B'ye karşı bazı belirli aşılar, aşılı kişilerin bir bölümüne gonokoklara karşı da koruyucu etki sunabilir. Gonokok enfeksiyonu riski yüksek olan kişiler bu aşıyı yaptırmayı değerlendirebilir. 

Cinsel olarak aktif kişilerde cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara (CYBE) karşı yüzde 100 oranında koruma sağlamak genellikle mümkün değildir. Bazı CYBE'lerde ilk başta hiçbir şikayet görülmez. Bazen hastalığın bulaştığı fark edilmeyebilir. Bunun için CYBE testleri önemlidir: Erken zamanda tedavi olmak ileride görülebilecek semptomları ve komplikasyon riskini azaltır. Enfeksiyon erkenden tespit edilirse patojenin fark edilmeden başkasına bulaştırılması tehlikesi de azalır.

Kimler test yaptırmalıdır?

CYBE semptomları görülüyorsa veya bir partnerde CYBE tespit edilirse test yaptırılmalıdır. Sık sık partner değiştiren kişilerin düzenli olarak test yaptırması da mümkündür. 

Sabit partneri olan ve prezervatif kullanmak istemeyen kişilerin de ilk önce partnerleriyle sadakat ve CYBE hakkında konuşması gerekir. Korunma tedbirlerini bırakmadan önce HIV ve diğer CYBE'ler için test yaptırmak da mantıklı olabilir.

Nerede CYBE testi yaptırabilirim?

Cilt hastalıkları ve zührevi hastalıklar, jinekoloji ve üroloji doktorlarına başvurarak CYBE için test yaptırılabilir. Ayrıca pek çok sağlık bürosunda ve AIDS Yardımı test noktalarında anonim HIV testi ve bazı diğer CYBE'ler için test yaptırmak mümkündür. 

Bazı CYBE testleri için kan veya idrar örneği vermek gereklidir. Diğer CYBE'lerde vücudun ilgili bölgesinden (ör. vajina veya anüs) sürüntü alınır.

HIV için kendi kendine hızlı test yaptırmak da mümkündür. Evden gönderilen testler de bir seçenektir. Bu testler için kişi evde kendi kendine sürüntü veya az miktarda kan ya da idrar örneği alır. Bu örnekler ardından incelenmek üzere postayla laboratuvara gönderilir.

CYBE testleriyle ilgili daha fazla bilgiye Deutsche Aidshilfe (Alman AIDS Yardımı) web sitesinden ulaşabilirsiniz. Web sitesinde yakınlarınızdaki test noktalarını da bulabilirsiniz.

WIR – Walk in Ruhr, Zentrum für Sexuelle Gesundheit und Medizin (Walk in Ruhr, Cinsel Sağlık ve Tıp Merkezi) anonim çevrimiçi CYBE risk testi, cinsel yolla bulaşan enfeksiyon riskinizi değerlendirmenize yardımcı olur. 
WIR anonim partner bilgilendirme hizmeti de sunmaktadır.

Deutsche STI-Gesellschaft (DSTIG, Alman CYBE Derneği) web sitesinde özellikle tıbbi personele yönelik CYBE ve cinsel sağlıkla ilgili pek çok bilgi bulunmaktadır.  

Bundesinstitut für Öffentliche Gesundheit (BIÖG) (Federal Halk Sağlığı Enstitüsü) kuruluşunun Liebesleben web sitesinde telefon veya online olarak sunulan danışmanlık imkanları hakkında bilgi edinebilirsiniz. Web sitesinde cinsel istek, cinsellik ve korunma konusunda da bilgi edinebilirsiniz.

Caritas web sitesinde yakınlarınızdaki danışmanlık imkanları veya anonim online danışmanlık hakkında bilgi edinebilirsiniz.