Otizm

Otizm, beyindeki gelişimsel bir bozukluktan kaynaklanır ve şiddeti büyük ölçüde değişebilir. Uzmanlar uzun zamandır otizmi erken çocukluk otizmi, Asperger otizmi ve atipik otizm olarak farklı şekillerde kategorize etmektedir. Ancak, bunlar her zaman birbirinden net bir şekilde ayırt edilemediğinden, otizm spektrum bozukluğu (OSB) terimi giderek daha fazla kullanılmaktadır. Bu terim genellikle "otizm spektrumu" olarak kısaltılır.

Otizmli insanlar dünyayı kendi yöntemleriyle algılarlar. Diğer insanların duygu ve ihtiyaçlarını anlamakta, düşünce ve duygularını ifade etmekte daha fazla zorlanırlar. Bu da diğer insanlarla sosyalleşmelerini zorlaştırır. Doğru destekle yine de mutlu bir yaşam sürebilir ve topluma katılabilirler. 

Otizmli insanlar çok farklıdır: Bazıları kendilerine iyi bakabilir ve bağımsız yaşayabilir - bazıları belirli alanlarda desteğe ihtiyaç duyar. Ancak birçoğu daha ağır engellidir ve kapsamlı yardıma ihtiyaç duyar. 

Otizm spektrumu çok çeşitlidir. Otizm üç temel özellik ile karakterize edilir:

• Sosyal etkileşimde sorunlar
• İletişim ve dil ile ilgili zorluklar
• Tekrarlayan (basmakalıp) davranış kalıpları

Sosyal etkileşimde zorluklar (sosyal etkileşim)

Otizmli kişiler genellikle dalgın, içe dönük görünür ve nadiren göz teması ararlar. Bazıları da çok sosyaldir, ancak davranışları bazen yabancılar için olağandışıdır. Bunun nedeni otizmli kişilerin başkalarıyla daha az empati kurabilmeleridir. Bu, diğer insanlarla etkileşime girmelerini ve ilişki kurmalarını zorlaştırır. İletişimi yanlış yorumlama eğilimindedirler ve belirsizliği ve ironiyi tanımada iyi değildirler. Birçok durumda, alışılmadık tepkiler verirler - örneğin, diğer kişinin duygu ifadelerine yanıt vermeyerek.

İletişim sorunları

Bazı otizmli kişiler konuşmayı daha geç ve daha az iyi öğrenir veya başkalarıyla hiç konuşmaz. Ayrıca başkalarına bir şey anlatmak için daha az jest kullanırlar. Konuşma tonlamaları daha monotondur. Bazıları belirli kelimeleri ve cümleleri sürekli tekrarlar veya başkalarının söylediklerini tekrarlar. Diğerleri ise çok kesin ve düzgün konuşur.

Basmakalıp ve tekrarlayan davranışlar

Otizmli kişiler belirli davranışları sürekli tekrarlama eğilimindedir, örneğin kollarını sallamak veya her zaman çok özel bir şekilde bir şeyler yapmak gibi. Genellikle sadece birkaç veya alışılmadık şeyle ilgilenirler, ancak bu çok yoğun bir şekilde gerçekleşir.

Esneklik ve spontanlık onlar için zordur. Rutinler ve güvenilir süreçler onlar için çok önemlidir. Ayrıca, bazen sesler, kokular veya dokunma gibi dış uyaranlara karşı özellikle hassas ve hatta duyarsız tepki verirler.

Belirtilen özelliklere ek olarak, otizm spektrum bozukluğu olan kişilerde bir dizi başka bozukluk da olabilir.

Bunlar arasında örneğin aşağıdakiler olabilir:

• Uyku bozuklukları
• Yeme bozuklukları
• Anksiyete veya kompulsif bozukluklar
• Tik bozuklukları
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) 
• Epilepsi 
• Depresyon

Kendine zarar verme, şiddetli öfke nöbetleri ve saldırganlık gibi zorlayıcı davranışlar da görülebilir - bu genellikle otizmli kişilerin bunaldıklarının veya yanlış anlaşıldıklarını hissettiklerinin bir işaretidir. 

Otizmli kişilerin yaklaşık yarısı zihinsel engellidir. Diğer yarısı normal ila çok zekidir, ancak yalnızca birkaçı çok yeteneklidir.

Otizm doğuştan gelir ve beynin gelişimsel bir bozukluğunun sonucudur. Otizmin kesin nedenleri henüz netlik kazanmamıştır. Bununla birlikte, otizm spektrum bozukluğu geliştirme riskini artırdığı bilinen bazı faktörler vardır.

Genetik, yani kalıtsal faktörler ve gebelik dönemindeki belirli olaylar otizm spektrum bozukluğu gelişme riskini artırır.

Kalıtsal faktörler

Genetik yatkınlığın güçlü bir etkisi vardır. Otizmli ebeveynlerin otizmli çocuk sahibi olma olasılığı daha yüksektir. Ebeveynlerin halihazırda otizmli bir çocuğu varsa, ikinci bir çocuğun da otizmli olma olasılığı artar - ortalama risk %10 ila 20'dir. Bireysel risk ise genetik tetikleyiciye bağlıdır. Anne ve baba ne kadar yaşlıysa, otizmli bir çocuğa sahip olma riski de o kadar yüksektir. Bunun başlıca nedeni, genetik değişikliklerin yaşla birlikte daha sık hale gelmesidir.

Gebelik sırasındaki etkiler

Gebelik sırasındaki komplikasyonlar bir rol oynayabilir. Bunlar arasında özellikle rubella virüsleri ile enfeksiyon veya erken doğum sayılabilir. Gebe kadınların epilepsi tedavisi için belirli ilaçları (özellikle etken madde valproik asit) alması da riski artırır.

Almanya'da yaklaşık her 100 kişiden 1'i otizm spektrum bozukluğuna sahiptir. Erkeklere, kızlara ve kadınlara oranla iki kat daha fazla otizm teşhisi konulmaktadır. 

Son yıllarda otizmli insan sayısı önemli ölçüde artmıştır. Bunun başlıca nedeni, geçmişe kıyasla daha fazla kişiye teşhis konulmasıdır. Otizmin genel olarak eskiden olduğundan daha yaygın olup olmadığı belirsizdir.

Otizm genellikle ömür boyu sürer. Ancak çok farklı şekillerde ilerleyebilir. Tipik belirtiler genellikle yıllar içinde azalır veya değişir. Bireysel özellikler de geçici veya kalıcı olarak artabilir. Bununla birlikte, birçok çocuk ve ergen zaman içinde daha iyi iletişim kurmayı ve diğer insanlarla etkileşime girmeyi öğrenir.

Bazen anormallikler çok erken, 1 ila 2 yaşlarında belirgin hale gelir. Bununla birlikte, bazı insanlar otizmle yıllarca veya on yıllarca fark edilmeden yaşarlar. 

Çocuklarda otizmin erken belirtilerinin zaman içinde kaybolması veya başka nedenlerin ortaya çıkması mümkündür. Bu durum çoğunlukla daha az belirgin semptomları olan çocukları etkiler. Bununla birlikte, çocukların yaşamlarının ilk birkaç yılında normal gelişim göstermeleri ve ancak daha sonra otizme özgü belirtiler göstermeleri de mümkündür.

Otizmli birçok kişi yaşamları boyunca yoğun desteğe ihtiyaç duyar. Bazıları bağımsız yaşayabilir, kariyer yapabilir ve bir aile kurabilir. Ancak onlar bile bazen günlük zorluklarda yardıma ihtiyaç duyarlar. Zamanla, birçok insan otizmleriyle daha iyi başa çıkmayı başarır. 

Bir çocuğun davranışları olağandışı olduğunda, bu durum ebeveynler için çok tedirgin edici olabilir. Çocuk doktorunun muayenehanesi, düzenli U muayenelerinin bir parçası olarak da iyi bir ilk başvuru noktasıdır. Gerekirse, uzmanlaşmış bir tesise sevk yapılır. Yetişkinler başlangıçta aile hekimlerine başvurabilirler. Doğrudan bir psikoterapi veya psikiyatri muayenehanesine gitmek de mümkündür.

Otizm teşhisi sadece psikiyatri ve psikoterapi uzmanları veya psikoterapistler tarafından konulabilir. Çocuklar ve ergenler söz konusu olduğunda, bu yaş grubunda uzmanlaşmış uzmanlar olmalıdır. Teşhisin kendisi çok kapsamlı ve zaman alıcıdır. Çünkü vakaya yakından bakmak ve diğer nedenleri elemek önemlidir.

Muayeneler şunları içerir:

• Çocuk ve ebeveynlerle görüşmeler
• Özel anketler kullanılarak ebeveynlerden detaylı bilgi alınması
• Diğer insanlarla etkileşime girerken veya oyun oynarken davranış gözlemi
• Gelişim testleri, özellikle zeka ve dil testleri 
• Tıbbi muayeneler

Bunun için birkaç randevu gereklidir. Teşhis konulmadan önce çocuğun gelişimi genellikle bir süre gözlemlenir. İki yaşından itibaren bir teşhis mümkün olabilir. Bununla birlikte, güvenilir bir teşhisin mümkün olduğu yaş, diğer şeylerin yanı sıra, anormalliklerin ne kadar açık olduğuna ve nasıl geliştiğine bağlıdır.

Yetişkinler için teşhisler de benzer şekilde kapsamlıdır. Semptomlar genellikle çocuklardaki kadar net olmadığından teşhis genellikle daha zordur. Zaman içinde birçok yetişkin dikkat çekmemek için belirli özelliklerini bastırmayı öğrenmiştir - buna "maskeleme" denir. Ayrıca, kişilik veya anksiyete bozuklukları gibi başka bozukluklar da otizmle benzer belirtiler gösterebilir.

Teşhisin yıllar içinde gözden geçirilmesi faydalı olabilir. Bu, özellikle özelliklerin daha az belirgin olduğu çocuklar için geçerlidir. Doktorlar ayrıca çocuğun genel olarak nasıl geliştiğini düzenli olarak kontrol ederler. 

Testler hakkında ayrıntılı bilgiyi gesundheitsinformation.de adresinde bulabilirsiniz.

Otizm Spektrum Bozuklukları, yaşamı bir bütün olarak etkileyen gelişimsel bozukluklardır. Bu durum otizmli kişiler ve aileleri için genellikle çok stresli olabilir.

Genel olarak, tedavi şöyle olmalıdır:

• yaşam kalitesini artırmak
• sosyal katılımı teşvik etmek
• otizmli bireylerin özerkliğini ve bağımsızlığını teşvik etmek

Bunun ne ölçüde başarılacağı büyük ölçüde otizmin bireysel ciddiyetine, terapinin başlama zamanına ve destek düzeyine bağlıdır. 

Çocuklar için, tanı konulduktan sonra bireyselleştirilmiş bir tedavi planı hazırlanır. Bu plan aşağıdaki unsurları içerebilir:

• Sosyal beceri eğitimi de dahil olmak üzere davranış terapisi
• Konuşma terapisi
• Ergoterapi
• Bilgilendirme ve danışmanlık (psikoeğitim)

Okula başlama yaşına kadar olan çocuklar için, özellikle otizme yönelik erken davranış terapisi sunulmaktadır. Ebeveynler de tedaviye dahil edilir ve destek alırlar. Otizmli yetişkinler de psikoterapiden yararlanabilir.

Tedavi, çocukların ve ergenlerin gelişimini iyileştirebilir ve durumun ciddiyetini hafifletebilir. Ayrıca otizmle daha iyi başa çıkmaya ve çocuğun güçlü yönlerini desteklemeye yardımcı olabilir. Ergenler ve yetişkinler için bu daha çok otizmi kendi kimliklerinin bir parçası olarak kabul etmek ve günlük yaşamlarını buna göre uyarlamakla ilgilidir. Komorbiditelerin tedavisi de önemli bir rol oynayabilir.

Otizmin sizin ve ailenizin yaşamı üzerinde çok farklı etkileri olabilir. Otizmli kişiler sosyalleşmeyi daha zor bulur ve genellikle yanlış anlaşılırlar. Genellikle kariyer yapmakta veya ilişkiye girmekte zorlanırlar. Bazı otizmli kişiler günlük yaşamda çok fazla yardıma ihtiyaç duyacak kadar kısıtlanmıştır. Diğerleri ise bağımsız bir hayat sürmekte, bir iş sahibi olmakta, bir aile kurmakta ve iyi idare etmektedir. Otizmin etkisinin boyutu, bireyin ciddiyetine, mevcut zihinsel bozukluklarına ve aynı zamanda özel yaşam koşullarına ve kişisel çevresine bağlıdır.

Aşağıdaki destek yardımları mevcuttur:

• Dezavantaj tazminatı
• Kreş ve okul desteği
• Sosyal pedagojik aile desteği
• Aile destek hizmeti
• Yardımcı ekipman
• Çalışma hayatında eşlik eden yardım olanakları
• Özel konut projeleri (örneğin destekli paylaşımlı konutlar)
• Bakım yardımları

Tedavi ve destek yardımlarının çoğu sağlık sigortası tarafından değil entegrasyon yardımı tarafından ödenir. Entegrasyon yardımı için gençlik dairesine veya sosyal yardım dairesine başvurulur. 

Yardım ve destek hakkında ayrıntılı bilgi gesundheitsinformation.de adresinde mevcuttur.

Bakıma muhtaç çocuk ve gençlerin desteklenmesine ilişkin genel bilgileri de bu konudaki yazımızda bulabilirsiniz.

Ebeveyn girişimleri ve kendi kendine yardım grupları, otizm spektrum bozukluğu olan kişilere ve yakınlarına bilgi ve tavsiye alma ve kişisel deneyimlerini paylaşma fırsatı sunmaktadır.

İletişim adresleri Autismus Deutschland e.V. ve Aspies e.V. adreslerinde bulunabilir.